भूमध्यरेखीय गिनी

भूमध्यरेखीय गिनी वा आधिकारिक रूपमा गणतन्त्र भूमध्यरेखीय गिनी, मध्य अफ्रिकाको पश्चिमी तटमा अवस्थित एक देश हो। यसको क्षेत्रफल २८,००० वर्ग किलोमिटर (११,००० वर्ग माइल) रहेको छ। पहिले स्पेनी गिनीको उपनिवेश, यसको स्वतन्त्रता पछिको नामले भूमध्य रेखा र गिनीको अफ्रिकी क्षेत्र दुवै नजिक यसको स्थानलाई बुझाउँछ। सन् २०२४ को तथ्याङ्क अनुसार यस देशको जनसङ्ख्या १७,९५,८३४ रहेको छ^[७], जसमध्ये ८५% भन्दा बढी फाङ जातिका मानिसहरू हुन्, जुन देशको प्रमुख जातीय समूह हो। बायोको क्षेत्रका बुबी जातिका जनसङ्ख्याको लगभग ६.५% सहित दोस्रो ठूलो जातीय समूह हो।

गणतन्त्र भूमध्यरेखीय गिनी República de Guinea Ecuatorial (स्पेनी) République de Guinée équatoriale (फ्रान्सेली) República da Guiné Equatorial (पोर्तगाली)
झन्डा निशान छाप
आदर्श वाक्य: Unidad, Paz, Justicia (स्पेनी) "एकता, शान्ति, न्याय"
राष्ट्रिय गान: कामिनेमोस पिसान्दो लास सेन्दास दे नुएस्त्रा इन्मेन्सा फेलिसिदाद (स्पेनी) आउनुहोस्, हामी आफ्नो असीम आनन्दको बाटोमा हिडौँ
ग्लोब देखाउने अफ्रिकाको नक्सा देखाउने
राजधानी	मालाबो (वर्तमान) सिउदाद दे ला पास (निर्माणाधीन) ३°४५′उ ८°४७′पू
सबैभन्दा ठुलो सहर	बाता, मालाबो
आधिकारिक भाषाहरू	स्पेनी फ्रान्सेली[१] पोर्तगाली[२]
मान्यता प्राप्त आञ्चलिक भाषाहरू	सूची फाङ बुबे आनोबोनी क्रियोल कोम्बे क्वासियो
जातिगत समूहहरू (सन् २०२०[३])	८५.७% फाङ ६.५% बुबी ३.६% न्दोवे १.६% आनोबोन १.१% क्वासियो १.१% अन्य
धर्म (सन् २०२०)[४]	८८.७% इसाई ५.०% धर्म विहिन ४.०% इस्लाम १.७% अफ्रिकी परम्परागत धर्म ०.६% अन्य
रैथाने(हरू)	भूमध्यरेखीय गिनेली
सरकार	तानाशाही अन्तर्गत एकात्मक एक दलीय प्रभुत्व राष्ट्रपतीय गणतन्त्र[५][६]
• राष्ट्रपति	तेओदोरो ओबियाङ न्गुएमा म्बासोगो
• उपराष्ट्रपति	तेओदोरो न्गुएमा ओबियाङ मानगुए
• प्रधानमन्त्री	मानुएल ओसा न्युए न्सुआ
• प्रधानन्यायधीश	जाओकिन आसोश्र ओवोनो मोबाङ
व्यवस्थापिका	संसद
• माथिल्लो सदन	सिनेट
• तल्लो सदन	प्रतिनिधि सभा
स्वतन्त्र  स्पेनबाट
• घोषणा	१२ अक्टोबर १९६८
क्षेत्रफल
• जम्मा	२८,०५० किमी२ (१०,८३० वर्ग माइल) (१४१औँ)
• पानी (%)	नगण्य
जनसङ्ख्या
• सन् २०२४ अनुमानित	१७,९५,८३४ [७] (१५४औँ)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (क्रय शक्ति समता)	सन् २०२५ लगत
• जम्मा	$३६.८५८ अर्ब[८] (१४८औँ)
• प्रति व्यक्ति	$२०,४७७[८] (९०औँ)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (साङ्केतिक)	सन् २०२५ लगत
• जम्मा	$१४.५८३ अर्ब[८] (१५६औँ)
• प्रति व्यक्ति	$८,१०२[८] (९५औँ)
मानव विकास सूचकाङ्क (सन् २०२२)	०.६५०[९] मध्यम · १३३औँ
मुद्रा	मध्य अफ्रिकी सिएफए फ्राङ्क (XAF)
समय क्षेत्र	अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय+१ (पश्चिम अफ्रिका समय)
मिति ढाँचा	दिन/महिना/वर्ष
सडक प्रयोग	दायाँ
टेलिफोन कोड	+२४०
इन्टरनेट डोमेन	.जिक्यु
भूमध्यरेखीय गिनीको स्पेनी समावेश (एस्पान्योल एकुआतोगिनियनो).

भूमध्यरेखीय गिनीमा एक बाह्य र एक मुख्य भूमि क्षेत्र गरी दुई भागहरू छन्। बाह्य क्षेत्रमा गिनीको खाडी र एनोबोनको खाडीमा बायोको टापुहरू छन्। बायोको टापु भूमध्यरेखीय गिनीको सबैभन्दा उत्तरी भाग हो र यो देशको राजधानी मालाबोको यही क्षेत्रमा रहेको छ। पोर्तगाली भाषी टापु राष्ट्र साओ तोमे र प्रिन्सिपी बायोको र एनोबोनको बीचमा अवस्थित छ। मुख्यभूमि क्षेत्र, रियो मुनी, उत्तरमा क्यामेरून र दक्षिण र पूर्वमा गाबोनद्वारा सीमाबद्ध छ। यो देशको सबैभन्दा ठूलो सहर बाता र देशको योजनाबद्ध भविष्यको राजधानी सिउदाद दे ला पासको स्थान हो। रियो मुनिका साना अपतटीय टापुहरूमा कोरिस्को, एलोबे ग्रान्डे र एलोबी चिको समावेश छन्।

भूमध्यरेखीय गिनीले सन् १९६८ मा स्पेनका राष्ट्रपति फ्रान्सिस्को मासियास न्गुएमाको तानाशाही शासन अन्तर्गत स्पेनबाट स्वतन्त्रता प्राप्त गरेको थियो। उनले सन् १९७२ मा आफूलाई आजीवन राष्ट्रपति घोषणा गरेका थिए तर सन् १९७९ मा उनका भतिजा तिओदोरो ओबियाङ न्गुएमा मबासोगोले सत्ताच्युत गरेका थिए। ओबियाङको शासनलाई विदेशी पर्यवेक्षकहरूले तानाशाहीको रूपमा पनि व्यापक रूपमा चित्रण गरेका छन्।^[१०] सन् १९९० को दशकको मध्यदेखि भूमध्यरेखीय गिनी उप-सहारा अफ्रिकाको सबैभन्दा ठूलो तेल उत्पादक बनेको छ।^[११] यो पछि अफ्रिकामा प्रतिव्यक्ति सबैभन्दा धनी देश बनेको छ र यसको कुल ग्राहस्थ उत्पादन प्रति व्यक्ति क्रय शक्ति समताको लागि समायोजित विश्वमा ४३औँ स्थानमा छ।^[१२] तथापि, सम्पत्ति अत्यन्त असमान रूपमा वितरण गरिएको छ, थोरै मानिसहरूले तेलको धनबाट लाभ उठाएका छन्।^[१३] सन् २०१९ को मानव विकास सूचकाङ्कमा यो देश १४४औँ स्थानमा रहेको छ, जसमा आधाभन्दा कम जनसङ्ख्यामा स्वच्छ पिउने पानीको पहुँचमा छन् र ७.९% बालबालिकाको पाँच वर्ष नपुग्दै मृत्यु हुने गरेको छ।^{[१४][१५]} ओपेकका अनुसार सन् २०२१ मा भूमध्यरेखीय गिनीको प्रतिव्यक्ति कुल ग्राहस्थ उत्पादन १०,९८२ अमेरिकी डलर रहेको छ।^[१६]

भूमध्यरेखीय गिनी एक पूर्व स्पेनी उपनिवेश भएकोले, स्पेनी मुख्य आधिकारिक भाषा हो।^[१७] फ्रान्सेली र (सन् २०१० सम्म) पोर्तगाली पनि आधिकारिक बनाइएको थियो। यो मुख्यभूमि अफ्रिकाको एक मात्र देश हो जहाँ स्पेनी आधिकारिक भाषा ५ (क्यानरी टापु, सेउता र मेलिला गरी तीन स्पेनको अफ्रिकी भागहरूमा पनि स्पेनी भाषा बोलिने गरिन्छ)।^[१८] यो सबैभन्दा व्यापक रूपमा बोलिने भाषा पनि हो; इनस्तितुतो सेर्भान्तेसका अनुसार, जनसङ्ख्याको ८७.७% स्पेनी भाषीहरू हुन्।^[१९]

भूमध्यरेखीय गिनीको सरकार अधिनायकवादी र सुल्तानवादी छ^[२०] र यसको विश्वको सबैभन्दा खराब मानव अधिकार रेकर्डहरू मध्ये एक छ।^[२१] फ्रिडम हाउसको राजनीतिक र नागरिक अधिकारहरूको वार्षिक सर्वेक्षणमा लगातार "सबैभन्दा खराब" को बीचमा रहेको छ। रिपोर्टर्स विदाउट बोर्डर्सले ओबियाङलाई प्रेस स्वतन्त्रताको "भक्षक"को सूचीमा राखेको छ। मानव बेचबिखन एक महत्त्वपूर्ण समस्या हो,^[२२] अमेरिकी मानव बेचबिखन प्रतिवेदनले भूमध्यरेखीय गिनीलाई जबर्जस्ती श्रम र यौन तस्करीको स्रोत र गन्तव्य देशको रूपमा पहिचान गरेको छ। देशले "मानव बेचबिखन उन्मूलनका लागि न्यूनतम मापदण्डहरू पूर्णतया पूरा गर्न नसकेको तर त्यसका लागि महत्त्वपूर्ण प्रयास गरिरहेको" पनि प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ।"^[२३] यो देश संयुक्त राष्ट्र सङ्घ, अफ्रिकी सङ्घ, फ्रेन्कोफोनी, ओपेक र सिपिएलपीको सदस्य हो।