पश्चिम रुकुम जिल्ला

पश्चिम रुकुम जिल्ला नेपालको कर्णाली प्रदेशमा अवस्थित एक पहाडी जिल्ला हो।^[१] यो जिल्ला प्रदेशका १० जिल्लाहरू मध्ये एक हो।^[२] जिल्लाको सदरमुकाम मुसिकोट हो।

यहाँले, भूतपूर्व जिल्लाको लागि, रुकुम जिल्ला हेर्नुहोस्।

पश्चिम रुकुम जिल्ला पश्चिम रुकुम
जिल्ला
चौरजहारी
कर्णाली प्रदेशमा पश्चिम रुकुम जिल्लाको अवस्थिति (गाढा पहेँलो)
पश्चिम रुकुमको विभाजन
निर्देशाङ्क: 28.63°N 82.49°E / 28.63; 82.49
देश	नेपाल
प्रदेश	कर्णाली प्रदेश
स्थापित	२०७२
सदरमुकाम	मुसिकोट
सरकार
• प्रकार	जिल्ला समन्वय समिति
• अङ्ग	जिसस, पश्चिम रुकुम
क्षेत्रफल
• जम्मा	१२१३.४९ किमी२ (४६८.५३ वर्ग माइल)
जनसङ्ख्या
• जम्मा	१५४,२७२
• घनत्व	१३०/किमी२ (३३०/वर्ग माइल)
समय क्षेत्र	युटिसी+०५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय)
वेबसाइट	dccrukumwest.gov.np

औपचारिक रूपले पश्चिमी रुकुम जिल्ला रुकुम जिल्लाकै एक भाग थियो। ३ असोज २०७२ मा, राज्यले प्रशासनिक विभाजनको पुनर्निर्माण गरेपछि रुकुम र पूर्वी रुकुम गरि दुई जिल्लामा विभाजन गरिएको थियो।

पश्चिम रुकुम जिल्लाको कुल क्षेत्रफल १,२१३.४९ वर्ग किलोमिटर (४६८.५३ वर्ग माइल) रहेको छ भने यस जिल्लाको कुल जनसङ्ख्या २०६८ को जनगणना अनुसार १,५४,२७२ रहेको छ। ^[३]

पश्चिम पहाडी क्षेत्रमा अवस्थित पश्चिम रुकुम पहाडी जिल्ला हो। यो जिल्लामा धेरै उपत्यकाहरू छन्। यसको सिमाना पाँच जिल्लासँग जोडिएको छ। लुम्बिनी प्रदेशको पूर्वी रुकुम र रोल्पा पूर्वमा, दक्षिणमा सल्यान, पश्चिममा जाजरकोट र उत्तरतर्फ डोल्पा रहेको छ।

जनसाङ्खिकि

नेपालको २०६८ को जनगणनाको समयमा पश्चिम रुकुमको जनसङ्ख्या १,५४,२७२ रहेको थियो।^[४]

क्षेत्रीहरू यस जिल्लाको मुख्य जातीय समूहहरू हुन् जसको जनसङ्ख्याको ५३.९% रहेको छ। कामी १५.४% र मगरहरूको जनसङ्ख्याको १४.७% रहेको छ। ठाकुरी र बाहुनको जनसङ्ख्या ५% र ३.८% रहेको छ भने अन्य खस दलित दमाई र सार्की ३.७% र १.८% जनसङ्ख्या रहेको छ।^[४]

यहाँका ९९.३% जनसङ्ख्याले नेपाली भाषा बोल्दछन्।^[४]

ऐतिहासिक जनसङ्ख्या

जनगणना वर्ष	जन.	±% प्र.व. ±%
२०३८	९८,६६२	—
२०४८	११५,८८८	+१.६२%
२०५८	१४०,३८७	+१.९४%
२०६८	१५५,३८३	+१.०२%
२०७८	१६६,३५४	+०.६८%
स्रोत: सिटी पपुलेसन[५]

यातायात

पश्चिम रुकुम दुर्गम जिल्ला मानिए पनि २०६३ को दोस्रो जनआन्दोलनपछि यातायात तीव्र रुपमा विस्तार हुँदै गएको छ। हालै सडक निर्माण भएसँगै बस र जीप सेवा काठमाडौँलगायत दक्षिणी मैदान र प्रमुख सहरसँग लिङ्क सहितको सुविधा प्राप्त भएको छ। नेपालगञ्ज र काठमाडौँबाट दुई विमानस्थलले यात्रु उडानका लागि सुरक्षित तर गौण सुविधा प्रदान गर्छन्।

मुसिकोटलाई सल्यान खलङ्गा, तुलसीपुर र महेन्द्र राजमार्ग दक्षिणतर्फ जोड्न राप्ती राजमार्ग (विसं २०६६ सम्म) निर्माणाधीन थियो। अर्कोतर्फ, नेपालकै सपनाको परियोजना "मध्यपहाडी ल‍कमार्ग" निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको छ।^[६]

स्थानीय तह

३ नगरपालिका

• मुसिकोट नगरपालिका
• चौरजहारी नगरपालिका
• आठविसकोट नगरपालिका

३ गाउँपालिका

• बाँफिकोट गाउँपालिका
• त्रिवेणी गाउँपालिका
• सानीभेरी गाउँपालिका

सन्दर्भ सामग्रीहरू

1. "स्थानीय तहहरुको विवरण", www.mofald.gov.np (नेपालीमा), सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालय, अन्तिम पहुँच ८ अप्रिल २०१८।
2. "कान्छो जिल्लाको तोतेबोलीः किन टुक्रियो पूर्वी रुकुम ?", अनलाइन खबर (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२०-१०-२२।
3. "रुकुम पश्चिमको प्रारम्भिक जनसंख्या १ लाख ७२ हजार" (नेपाली) भाषा)। कखरा। सङ्ग्रह मिति २० अप्रिल २०२२।
4. "National Data Portal-Nepal", nationaldata.gov.np, अन्तिम पहुँच २०२१-०८-१०।^{[स्थायी मृत कडी]}
5. "नेपाल: प्रशासनिक विभाजन", www.citypopulation.de (अङ्ग्रेजीमा)।
6. "यस्तो बन्दैछ राष्ट्रको गौरव मध्यपहाडी लोकमार्ग" (नेपाली) भाषा)। अनलाइन खबर। सङ्ग्रह मिति २० अप्रिल २०२२।

बाह्य कडीहरू

• सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय
• जिसस पश्चिम रुकुम वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२२-०५-०९ मिति