सिमला

सिमला (पन्जाबी: ਸ਼ਿਮਲਾ; अङ्ग्रेजी: /ˈʃɪmlə/; हिन्दी: [ˈʃɪmlaː] ( )),यो ठाउँ सुगौली सन्धि अगाडि नेपालको थियो। हिमाचल प्रदेशको राजधानी हो। सन् १८६४ मा, सिमलालाई भारतमा ब्रिटिस राजको ग्रीष्मकालीन राजधानी घोषित गरिएको थियो। यो एक लोकप्रिय पर्यटन स्थल हो। सिमलालाई पहाड को रानी को रूपमा पनि चिनिन्छ।

सिमला
राज्य राजधानी
माथिबाट घडीको दिशामा: माल रोडबाट सिमलाको दृश्य; राष्ट्रपति निवास; जाखु पहाड; गाइटी थियेटर;
उपनाम:  पहाडकी रानी
सिमला हिमाचल प्रदेशको नक्सा देखाउनुहोस् सिमला भारतको नक्सा देखाउनुहोस्
निर्देशाङ्क: ३१°६′१२″उ॰ ७७°१०′२०″पू॰
देश	भारत
राज्य	हिमाचल प्रदेश
जिल्ला	सिमला जिल्ला
क्षेत्रफल
• राज्य राजधानी	३५.३४ किमी२ (१३.६४ वर्ग माइल)
उन्नतांश	२२७६ मिटर (७४६७ फिट)
जनसङ्ख्या  (सन् २०११)
• राज्य राजधानी	१६९५७८
• क्रम	१ (हिमाचल प्रदेशमा)
• घनत्व	४८००/किमी२ (१२०००/वर्ग माइल)
• महानगर	१७१६४०
भाषाहरू
• आधिकारिक	हिन्दी
• अतिरिक्त अधिकारी	संस्कृत
समय क्षेत्र	युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)

इतिहास

१८१४-१६ को गोरखा युद्ध पछि सैनिक टुकडिको सुरक्षित भागमा आरामको लागि १८१९ मा सिमलाको स्थापना गरेको थियो।^[1][2] सिमला चिसो जलवायु, सुरम्य प्राकृतिक दृश्य, हिमाच्छादित पहाडी दृश्य, चीड र देवदार को जुङ्गल र औपनिवेशिक वास्तुको आकर्षक शहरी भूदृश्यको लागि विख्यात छ। इनै कारणले यो भारतको ग्रीष्मकालीन राजधानी हुने गर्थ्यो।^[3] १८६४ मा सिमलालाई अङ्ग्रेजको राजधानी बनाइएको थियो। सिमला एक पर्यटक स्थलको रूपमा पनि मशहूर छ। सिमलाको खोज अङ्ग्रेजले सन् १८१९ मा गरेको थियो। चार्ल्स कैनेडीले यहाँ पहिला ग्रीष्‍मकालीन घर बनाएका थिए। छिटै सिमला लर्ड विलियम बेन्टिन्कको नजरमा आयो, जो १८२८ देखि १८३५ सम्म भारतको गवर्नर जनरल थिए। १९ औ सताप्दी को अन्त्य मा यहाँ ब्रिटिस वाइसरोयको आवास (राष्ट्रपति निवास) को निर्माण भएको थियो। आजभोलि यसमा इन्डियन इन्स्टीट्यूट अफ एडवान्स्ड स्टडी छ।^[4]

भूगोल

सिमला हिमालयको पश्चिमी सीमाको उत्तरमा स्थित छ। २३९७.५९ मीटर (मतलब समुद्र को स्तर देखि ७८६६.१० फुट माथि) को एक औसतभन्दा कम माथि, शहर को एक टीलामा फैलिएको छ।

संस्कृति

यहाँ विभिन्न चाडपर्व मनाइन्छ। सिमला समर फेस्टिवल, पीक पर्यटन सीजनको बेला हरेक वर्ष रिजमा आयोजित गरिन्छ। यसको मुख्य आकर्षण सबै देशदेखि लोकप्रिय गायकद्वारा प्रदर्शन शामिल छ।

पर्यटन

हिमाचल प्रदेशको राजधानी र ब्रिटिस कालीन समयमा ग्रीष्‍म कालीन राजधानी सिमला राज्‍यको सबैभन्दा महत्‍वपूर्ण पर्यटन केन्‍द्र हो। यहाँको नाम देवी श्‍यामलाको नाममा रखिएको हो जो कालीको अवतार हुन्। सिमला लगभग ७२६७ फीटको ऊंचाईमा स्थित छ र यो अर्ध चक्र आकारमा बसेको छ, जहाँ पुरा वर्ष चिसो हवा चल्नेको वरदान छ। यहाँ घाटीको सुन्दर दृश्‍य देखिन्छ र महान हिमालय पर्वतीको कपाल चारैतर्फ देखाइदिन्छ। यसको उत्तरमा बर्फ क्षितिज सम्म जमेको छ। यहाँ चिसो हवा चल्छ र ओक तथा रोडोडेन्ड्रोनको वनले यो गुजरती हो। सिमलाको सुखद मौसम तथा आकर्षण यसलाई उत्तर भारतको एक सर्वाधिक लोकप्रिय पर्वतीय स्‍थान बनाइसिन्छ।

शिक्षा

शहरमा १४ आन्गनबाडी र ६३ प्राथमिक विद्यालय छ। धेरै ब्रिटिस युगको स्कूल छ। शहरमा लोकप्रिय स्कुलमध्ये बिशप कोटन स्कुल, सिमला पब्लिक स्कुल, सेन्ट एडवर्ड स्कुल, तारा हल, डीएवी स्कुल, डीएवी न्यू सिमला, दयानन्द पब्लिक स्कुल, ओकलैन्ड स्कूल, लालपानी स्कुल प्रमुख छ। केन्द्रीय विद्यालय, सिमलामा बेहतरीन स्कुलमध्ये एक हो। पहिला यो हरकोर्ट बटलर स्कुलको नामले जानिन्थ्यो। सिमलामा मेडिकल सन्स्थानमा इन्दिरा गान्धी मेडिकल कलेज र दन्त चिकित्सा महाविद्यालय हो।

सन्दर्भ सामग्रीहरू

1. Vipin Pubby (१९९६), Shimla Then and Now, Indus Publishing, पृ: 17–34, आइएसबिएन 978-81-7387-046-0, अन्तिम पहुँच १६ अगस्ट २०१३।
2. Harrop, F. Beresford (१९२५), Thacker's new Guide to Simla, Simla: Thacker, Spink & Co., पृ: 16–19।
3. "Shimla A five-tunnel town", tribuneindia.com, अन्तिम पहुँच १६ अगस्ट २०१५।
4. "Shimla: Another age, another time", The Tribune, Chandigarh, India, अन्तिम पहुँच २६ मे २००१।