विन्ध्याचल

विन्ध्याचल (विन्ध्यको नामले पनि चिनिन्छ) पश्चिम-मध्य भारतको पर्वतीय शृङ्खला, पहाडी शृङ्खला, उच्च भूमि र पठारको एक जटिल, अव्यवस्थित शृङ्खला हो।^[1]

विन्ध्याचल
विन्ध्य
सर्वोच्च विन्दु
उचाइ	७५२ मी (२,४६७ फिट)
निर्देशाङ्क	२३°२८′०″उ॰ ७९°४४′२५″पू॰
नामकरण
व्युत्पत्ति	"अवरोधक" वा "व्याध" (संस्कृत)
भूगोल
विन्ध्याचल विन्ध्याचलको उच्चतम बिन्दु देखाउँदै भारतको नक्सा
देश	भारत
राज्यहरू	मध्य प्रदेश, छत्तीसगढ, गुजरात, उत्तर प्रदेश र बिहारका दक्षिणी भागहरू
सीमाना	सातपुडा हिमशृङ्खला र छोटा नागपुर पठार

प्राविधिक दृष्टिले विन्ध्याचलहरूले भूगर्भीय दृष्टिले एउटा पनि पर्वत शृङ्खला बनाएका छैनन्। विन्ध्याचलहरूको सही सीमालाई शिथिल रूपमा परिभाषित गरिएको छ, र ऐतिहासिक रूपमा, यस शब्दले मध्य भारतका धेरै अलग-अलग पहाडी प्रणालीहरूलाई समेटेको छ, जसमा अहिले सतपुडा शृङ्खलाको रूपमा चिनिन्छ। आज, यस शब्दले मुख्यतया मध्य प्रदेशको नर्मदा नदीको उत्तर र लगभग समानान्तर रूपमा बग्ने ढलान र यसको पहाडी विस्तारलाई बुझाउँछ। परिभाषाको आधारमा, दायरा पश्चिममा गुजरात, उत्तरमा उत्तर प्रदेश र बिहार र पूर्वमा छत्तीसगढसम्म फैलिएको छ। विन्ध्याचलहरूको औसत उचाइ पनि विभिन्न स्रोतहरूमा निर्भर छ।

भारतीय पौराणिक कथा र इतिहासमा विन्ध्याचलहरूको ठुलो महत्व छ। धेरै प्राचीन ग्रन्थहरूमा विन्ध्याचलहरूलाई प्राचीन आर्य मानिसहरूको क्षेत्र आर्यावर्तको दक्षिणी सीमाको रूपमा उल्लेख गरिएको छ। यद्यपि आज आर्य भाषाहरू विन्ध्याचलहरूको दक्षिणमा बोलिने गरिन्छ, तर यस दायरालाई उत्तर र दक्षिण भारतबीचको परम्परागत सीमाको रूपमा लिइन्छ।^[2]

सन्दर्भ सामग्रीहरू

1. Prabhakar Patil (२००४), Myths and Traditions in India, BPI, पृ: ७५, आइएसबिएन 9788186982792।
2. Anura Goonasekera; Cees J. Hamelink; Venkat Iyer, सम्पादकहरू (२००३), Cultural Rights in a Global World, Eastern Universities Press, पृ: १८६, आइएसबिएन 9789812102355।