राष्ट्रकुट वंश

राष्ट्रकूट छैटौँ र १०औँ शताब्दीको बीचमा भारतीय उपमहाद्वीपको ठुलो भागमा शासन गर्ने शाही भारतीय राजवंश थियो। सबैभन्दा प्रारम्भिक ज्ञात राष्ट्रकूट शिलालेख ७औँ शताब्दीको तामाको शिलालेख अनुदान हो जसमा मध्य वा पश्चिम भारतको मणपुर शहरबाट तिनीहरूको शासनको विवरण दिइएको छ। शिलालेखहरूमा उल्लेखित सोही अवधिका अन्य शासक राष्ट्रकूट कुलहरू अचलपुरका राजाहरू र कन्नौजका शासकहरू थिए। यी प्रारम्भिक राष्ट्रकूटहरूको उत्पत्ति, तिनीहरूको जन्मभूमि र तिनीहरूको भाषाको बारेमा धेरै विवादहरू अवस्थित छन्।

राष्ट्रकूट वंश
सन् ७५३–सन् ९८२
वस्तु-स्थिति	साम्राज्य
राजधानी	गुलबर्ग जिल्ला
आम भाषाहरू	कन्नड संस्कृत
धर्म	हिन्दु धर्म जैन धर्म बुद्ध धर्म
सरकार	राजतन्त्र
इतिहास
• प्रारम्भिक राष्ट्रकूट शिलालेख	सन् ७५३
• स्थापित	सन् ७५३
• विस्थापित	सन् ९८२
पूर्ववर्ती उत्तरवर्ती चालुक्य वंश पश्चिमी चालुक्य साम्राज्य
अचेल	भारत

इतिहास

राष्ट्रकुट राजवंशको उत्पत्ति भारतीय इतिहासको विवादास्पद विषय भएको छ। यी मुद्दाहरू सम्राट अशोकको समयमा राष्ट्रकूटका प्रारम्भिक पुर्खाहरूको उत्पत्ति र उत्तरी र मध्य भारतमा साना राज्यहरू र ६औँ र ७औँ शताब्दीको बीचमा डेक्कनमा शासन गर्ने राष्ट्रकूट राजवंशहरू बीचको सम्बन्धसँग सम्बन्धित छन्।^[1]

राष्ट्रकूट अर्थतन्त्र यसको प्राकृतिक र कृषि उत्पादन, यसको उत्पादन राजस्व र यसका विजयहरूबाट प्राप्त पैसाले टिकेको थियो। कपास दक्षिणी गुजरात, खानदेश र बेरारका क्षेत्रहरूको प्रमुख बाली थियो। मीनानगर, गुजरात, उज्जैन, पैठन र तगारा कपडा उद्योगका महत्वपूर्ण केन्द्रहरू थिए।^[2]

राष्ट्रकूट राजाहरूले धार्मिक सहिष्णुताको परम्परागत भावनामा त्यस दिनका लोकप्रिय धर्महरूलाई समर्थन गरे। विद्वानहरूले शिलालेख, सिक्का र समसामयिक साहित्यको आधारमा राष्ट्रकूटहरूले कुन विशिष्ट धर्मको पक्षमा थिए भन्ने विषयमा विभिन्न तर्कहरू प्रस्तुत गरेका छन्। कतिपयले राष्ट्रकूटहरू जैन धर्मप्रति झुकाव भएको दाबी गर्छन् किनभने तिनीहरूको दरबारमा फस्टाएर संस्कृत, कन्नड र केही अपभ्रंश र प्राकृतमा लेख्ने धेरै विद्वानहरू जैन थिए।^[3]

सन्दर्भ सामग्रीहरू

1. Reu, Pandit Bisheshwar Nath (१९९७) [१९३३], History of the Rashtrakutas (Rathodas), Jaipur: Publication Scheme, आइएसबिएन 81-86782-12-5।
2. Altekar, Anant Sadashiv (१९३४) [१९३४], The Rashtrakutas And Their Times; being a political, administrative, religious, social, economic and literary history of the Deccan during C. 750 A.D. to C. 1000 A.D, Poona: Oriental Book Agency, ओसिएलसी 3793499।
3. Kamath, Suryanath (२००१) [१९८०], A concise history of Karnataka : from pre-historic times to the present, Bangalore: Jupiter books, ओसिएलसी 7796041।