भारतका दुर्लभ हीरा

हीराहरुका बारेमा सामान्य मानिसदेखि लिएर राजा-महाराजाहरूमा गजबका आकर्षण रहेकोछ। कुनैले यी सिताराहरूको अंश भने त कुनैले देवताहरुका आँशु। बाबर र अकबर त आगरा डायमंडलाई आफ्नो पगडीमा बाँधेर राख्थे। हीरा जादुई असरका केही बादशाह त इतने कायल थिए कि ती लडाईका मैदानहरु सम्ममा यी साथ लिएर जान्थे। १८ औँ शताब्दीमा दक्षिण अफ्रिका र ब्राजीलमा हीराहरूको खानीहरूको पता लाग्नालेले पहिलासम्म संसारभरमा भारतको गोलकुंडा खानीबाट निस्केका हीराहरूको धाक थियो। आज अधिकांश भारतीय हीरा जहाँ हराएकाछन्। त्यहीं केही विदेशी सङ्ग्रहालयहरूको शोभा बढाई रहेका हुन्।

कोहीनूरको काँच प्रति

कोहीनूरको एक अर्को प्रति

हीराहरूको आकृतीहरु

धरतीको कोखदेखि लिएर बादशाहहरुका ताज र फेरि वहाँदेखि लुक्नका अँध्यारा सम्मको भारतीय हीराहरूको कथा ठूलो चासोको विषय हो। आज ब्रिटेनको महारानीका ताजमा जडे कोहीनूरका बारेमा कहिले दुई कुराहरु ठूलो प्रसिद्ध थिए। कोहीनूरका बारेमा भनिन्थ्यो कि यसलाई बेचकर सारा संसारलाई ढाई दिनसम्म खाना खुवाउन सकिन्थ्यो। अर्को यसलाई सौभाग्यको प्रतीक पनि मानिन्थ्यो। मान्यता थियो कि जस कुनैका नजिक पनि कोहीनूर हुनेछ , त्यसको साम्राज्यको सूर्य कहिले अस्ताउने छैन । कोहीनूरको यही महत्त्व यसका धेरै बादशाहहरुका हातबाट भएर देशदेखि बाहिर जाने कारण बन्यो।

भारतको सबैभन्दा वजनिला हीरालाई कुरा गर्नुहोस् त नाम आउँछ ग्रेट मुगलको । गोलकुंडाको खानीबाट १६५०मा जब यो हीरा निस्क्यो त यसको वजन ७८७ कैरेट थियो। अथवा कोहीनूरदेखि गरीब छ गुना भारी। भने त यो पनि जान्छ कि कोहीनूर पनि ग्रेट मुगलको नैं एक अंश हो। यसको तुलना इरानियन क्राउनमा जडे बेशकीमती दरिया-ए-नूर हीरादेखि पनि गरिन्छ। १६६५मा फ्रांसका जवाहरातहरुका व्यापारीले यसलाई आफ्नो समयको सबैभन्दा ठूलो रोजकट हीरा बताएको थियो। नादिरशाहका खजाना शान यो हीरा आज समयको खरादमा घोटेर २८० कैरेटको हो चुका हो। यो हीरा आज कहाँ छ कुनैलाई ठेगाना छैन।

लामा समयदेखि लुक्नु भारतीय हीराहरूको सूचीमा आगरा डायमण्ड र अहमदाबाद डायमण्ड पनि सामेल छन्। अहमदाबाद डायमंडलाई बाबरले १५२६मा पानीपतको लडाईका पछि ग्वालियरका राजा विक्रमजीतलाई हराएर हासिल गरेको थियो। तब ७१ कैरेटका यस हीरालाई संसारका १४ बेशकीमती हीराहरूमा शुमार गरिन्थ्यो। हल्की गुलाबी रंगको आभा भएका ३२.२ कैरेटका आगरा डायमंडलाई हीराहरूको ग्रेडिंग गर्ने संसारका सबैभन्दा प्रतिष्ठित संस्थान जेमोलजिकल इंस्टीट्यूट अफ अमेरिकाले वीएस-२ ग्रेड दिएकोछ।

इस दुर्लभ हीरालाई आखिरी बार १९९०मा लण्डनका क्रिस्ले अक्सन हाउसको नीलोमीमा देखिएको थियो। तब हाँगकांगको शीबा करपोरेशनले यसलाई फोनदेखि लगाई गई बोलीमा गरीब ३४ करोड रुपये (६.९ मिलियन डालर)मा किने थियो। तभीदेखि यो बेशकीमती हीरा हराएकोछ। यसै प्रकार नाशपातीका आकार भएका ७८.८ कैरेटका अवधको बेगम हजरत महलका अहमदाबाद डायमंडलाई १९९५मा क्रिस्लेमा ४.३ मिलियन डालर अथवा गरीब २० करोड ७५ लाख रुपयेमा नीलोम गरिएको थियो। आज यो हीरा पनि विदेशमा हो।

द रिजहरुटको कथा पनि केही यस्तो नैं छन्। १७०२का आसनजिक यो हीरा गोलकुंडाको खानीबाट निस्क्यो। तब यसको वजन ४१० कैरेट थियो। मद्रासका तत्कालीन गवर्नर विलियम पिटका हाथहरुदेखि होता भयो द रिजहरुट फ्रान्सीसी क्रान्तिका पछि नेपोलियनका नजिक पुग्यो। नेपोलियनलाई यो हीरा यति इच्छा पलायो कि त्यसले यसलाई आफ्नो तलवारको मुट्ठीमा जडयो। अब १४० कैरेटको हो चुका यो हीरा पेरिसका लेवोरे म्यूजियममा राखिएको हो।

लुक्नु भारतीय हीराहरूको लिस्टमा अर्को नाम आउँछ ब्रोलिटी अफ इण्डिया का। ९०.८ कैरेटका ब्रोलिटीलाई कोहीनूरदेखि पनि पुराना बताइन्छ। १२ौं शताब्दीमा फ्रांसको महारानीमा यसलाई किने। धेरै सालहरुसम्म लुक्नुका पछि यो हीरा १९५०मा सामुन्ने आए जब न्यू यर्कका जूलर हेनरी विन्सटनले यसलाई भारतको कुनै राजादेखि किने। आज यो हीरा यूरोपमा कहीं हो।

एक अर्को लुक्नु हीरा तर्फलोवको लुक्नको दास्तान पनि केही यस्तो नैं हो। लगभग १८ औँ शताब्दीका यस  २०० कैरेटका हीरालाई सालहरु पहिला मैसूरका मंदिरको एक मूर्तिको आँखाबाट फ्रांसका व्यापारीले चोरेको थियो। बताइन्छ कि आज यो हीरा रूसका रोमनोव वंशका ऐतिहासिक ताजमा  जडे साढे आठ सौ हीरा-जवाहरातहरु मध्येको एक हो।

इन हीराहरुका अतिरिक्त पनि धेरै यस्ता हीरा छन् , जसको आज कुनै अता-पता छैन। कोहीनूरलाई ब्रिटिश क्राउनमा जग्गा मिलनेका कारण पूर्ण संसारमा ख्याति मिली। यसलाई गाहे-बगाहे त्यसलाई देशमा वापस लाने मांग पनि उठ्दै रहेकोछ। तर कोहीनूरलाई छोडेर बाकी भारतीय हीराहरूको भाग्य यति राम्रो रहेन। कहिले बादशाहहरूको शान रहोस् यी हीरा आज लुक्नका अँध्यारामा कैद छन्।

केही लुक्नु भारतीय हीरा:

• ग्रेट मुगल (२८० कैरेट)
• ओरलोव (२०० कैरेट)
• द रिजहरुट (१४० कैरेट)
• ब्रोलिटी अफ इण्डिया(९०.८ कैरेट)
• अहमदाबाद डायमण्ड (७८.८ कैरेट)
• द ब्लू होप (४५.५२ कैरेट)
• आगरा डायमण्ड (३२.२ कैरेट)
• द नेपाल (७९.४१)

बाह्य कडीहरू

• तस्वीरहरु मा: सबैभन्दा कीमती हीरा

असंरूपित पाठ यहाँ निवेश गर्नुहोस्