तमिलनाडु
From Wikipedia, the free encyclopedia
तमिलनाडु (तमिल: ⓘ, तमिलनाटु) भारतको एउटा दक्षिणी राज्य हो । तमिलनाडुको राजधानी चेन्नई हो । तमिल नाडुका अन्य महत्त्वपूर्ण नगर मदुरै, त्रिचि, कोयम्बतूर, सलेम, तिरूनेलवेली छन् । यसका छिमेकी राज्य आन्ध्र प्रदेश, कर्नाटक र केरल हुन्। तमिल नाडुमा बोलिने प्रमुख भाषा तमिल हो । तमिलनाडुको वर्तमान मुख्यमन्त्री जयललिता र राज्यपाल सुरजीत सिंह बरनाला हुन् ।
तमिलनाडु | |
|---|---|
      _(14143375983).jpg) माथिबाट घडीको दिशामा: किनारको मन्दिर; थिरुवल्लुवर प्रतिमा; निलगिरी हिमाल; होगेनक्कल झरना; तिरुमलाई नायककर महल; पम्बन पुल; र बृहदेश्वर मन्दिर | |
 तमिलनाडुको प्रतीक | |
| नामकरण: तमिल देश | |
| उपनाम: "मन्दिरहरूको भूमि" | |
| आदर्श वाक्य(हरू): "ஸத்யமேவ ஜயதே" "सत्यमेव जयते" | |
| राष्ट्रियगान: "तमिल थाई वाल्थु" (तमिल आमालाई आह्वान) | |
 भारतमा तमिलनाडुको स्थान | |
| निर्देशाङ्क: ११°उ॰ ७९°पू॰ | |
| देश |  भारत |
| क्षेत्र | दक्षिण भारत |
| पहिले | मद्रास राज्य |
| स्थापना | १ नोभेम्बर १९५६ |
| राजधानी र सबै भन्दा ठुलो सहर | चेन्नई |
| सबैभन्दा ठुलो महानगरीय क्षेत्र | चेन्नई महानगरीय क्षेत्र |
| जिल्ला | ३८ (५ विभाजन) |
| सरकार | |
| • अङ्ग | तमिलनाडु सरकार |
| • राज्यपाल | रविन्द्र नारायण रवि |
| • मुख्यमन्त्री | मुथुवेल करुणानिधि स्टालिन (द्रमुक) |
| विधायिका | एक सदनात्मक |
| • विधान सभा | तमिलनाडु विधान सभा (२३४ सिट) |
| राष्ट्रिय संसद | भारतीय संसद |
| • राज्य सभा | १८ सिट |
| • लोक सभा | ३९ सिट |
| उच्च अदालत | मद्रास उच्च न्यायालय |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | १३००५८ किमी२ (५०२१६ वर्ग माइल) |
| • क्रम | १०औँ |
| आयामहरू | |
| • लम्बाइ | १०७६ किलोमिटर (६६९ माइल) |
| उन्नतांश | १८९ मिटर (६२० फिट) |
| उच्चतम उचाई (दोड्डबेट्ट) | २६३६ मिटर (८६४८ फिट) |
| न्यूनतम उचाई | ० मिटर (० फिट) |
| जनसङ्ख्या (सन् २०११)[1] | |
| • जम्मा | ७२१४७०३० |
| • क्रम | ६औँ |
| • घनत्व | ५५०/किमी२ (१४००/वर्ग माइल) |
| • सहरी | ४८.४% |
| • ग्रामीण | ७५.१३% |
| वासिन्दाहरू |
|
| भाषा | |
| • आधिकारिक | तमिल |
| • अतिरिक्त अधिकारी | अङ्ग्रेजी |
| • आधिकारिक लिपि | तमिल लिपि |
| कुल ग्राहस्थ उत्पादन | |
| • कुल (२०२३-२०२४) |  ₹२८.३ लाख करोड (युएस$३९७ बिलियन) |
| • श्रेणी | दोस्रो |
| • प्रतिव्यक्ति | ₹२७९,६९९ (युएस$३,९००) (९औँ) |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय) |
| मानव विकास सूचकांक (२०१९) | ०.७०९ उच्च[4] (११औँ) |
| साक्षरता दर (२०११) | ८०.०९% (१४औँ) |
| लिङ्ग अनुपात (२०२१) | १०८८♀/१०००♂[5] (३१औँ) |
| तमिलनाडुका प्रतीकहरू | |
| |
| गीत | "तमिल थाई वाल्थु" (तमिल आमालाई आह्वान) |
| चरा | हारील ढुकुर |
| पुतली | तमिल योमन |
| फूल | करी हरी |
| फल | रुखकटहर |
| स्तनपायी | नीलगिरि तहर |
| रुख | ताडको रूख |
| राज्य राजमार्ग | |
 | |
| तमिलनाडुको राज्य राजमार्ग | |
| भारतीय राज्य र केन्द्र शासित प्रदेश प्रतीकहरूको सूची | |
ब्रिटिश शाशनकालमा यो प्रान्त मद्रास प्रेसिडेन्सीको भाग थियो । स्वतन्त्रताका पछि मद्रास प्रेसिडेन्सीलाई विभिन्न भागहरूमा बाँट दिइएको, जसको परिणति मद्रास तथा अन्य राज्यहरूमा भएको हो । १९६८ मा मद्रास प्रान्तको नाम बदलामार तमिल नाडु गरिएको ।
तमिलनाडु शब्द तमिल भाषाका तमिल तथा नाडु (நாடு) अथवा देश वा वासस्थान,देखि मिलेर बनाएको छ जसको अर्थ तमिलहरूको घर वा तमिलहरूको देश हुन्छ।
तमिलनाडुको इतिहास धेरै प्राचीन छ। यो ती केही क्षेत्रहरू मध्येको एउटा छ जो प्रागैतिहासिक कालदेखि अबसम्म लगातार रहेको छ। अत्यारम्भदेखि यो तीन प्रसिद्ध राजवंशहरूको गर्मभूमि रहेको छ- चेर, चोल तथा पांड्य। तमिल नाडुका प्राचीन संगम साहित्यमा, यहाँका तत्कालीन राजाहरू, राजकुमारहरू तथा तिनको प्रशंसक कविहरूको बारम्बार विवरण मिल्दछ। विद्वान तथा विशेषज्ञ यस्तो मान्दछन् कि, यो संगम साहित्य यस ोत्तर (इसा-पश्चात)को आरम्भिक केही सताव्दीहरूको छ। आरम्भिक चोल, पहिलो शताव्दीदेखि लिएर चौथो शताव्दीसम्म सत्ताका मुख्य अधिपति रहोस्। यिनमा सर्वप्रमुख नाम करिकाल चोल (तमिल - கரிகால சோல (तमिल हिज्जेको शुद्धता अपूर्ण हुन सक्छ )) छ, जसले आफ्नो साम्राज्यलाई कांचीपुरम्सम्म पुगाईा। चोलाहरूले वर्तमान तञ्जावुर तथा तिरुचिरापल्लीसम्म आफ्नो साम्राज्य विस्तृत गरे तथा सैन्य गर्महरूमा महारत प्राप्त गरे।आफ्नो यौवन कालमा चोलाहरूले दक्षिणमा श्रीलङ्का तथा उत्तरमा धेरै सौ कि.मी.सम्म आफ्नो प्रभुत्व स्थापित गरे। तेस्रो शताव्दीसम्म कालभ्रहरूका आक्रमणदेखि चोलाहरूको पतन आरम्भ भयो। कालभ्रहरूलाई छठी शताव्दीसम्म उत्तरमा पल्लवों तथा दक्षिणमा पांड्यहरू ले हराएर बाहिर गरिदिए।
मन्दिर निर्माण
५८० ई०का आसनजिकपांड्य शाशक, जो मन्दिर निर्माणमा निपुण निकले, सत्ताका प्रमुख भए र अगले १५० वर्षहरूसम्म राज सम्भाले। कांचीपुरम् तिनको प्रमुख केन्द्र थियो। द्रविड स्थापत्य यस समय आफ्नो चरममा थियो।
९औं शताव्दीमा चोलाहरूको पुनरोदय भयो। राजाराजा चोल तथा त्यसको पुत्र राजहरूद्र चोलका नेतृत्वमा चोल एसियाका प्रमुख साम्राज्यहरूमा गिना जाने लागेको। तिनको साम्राज्य बङ्गालसम्म फैल्यो। राजहरूद्र चोलको नौसेनाले बर्मा (म्यानमार ), अंडमान र निकोबार द्वीप समूह, सुमात्रा, जावा, मलय तथा लक्षद्वीप तकमा अधिपत्य जमाए। चोलाहरूले पनि भुवन (मन्दिर) निर्माणमा प्रवीणता हासिल गरे।तन्जावुरको वृहदेश्वर मन्दिर यसको सुंदरतम उदाहरण छ। १४ औँ शताव्दीका आरम्भमा पांड्य फेरि प्रभुत्वमा आए,मा अधिक दिनहरूसम्म टिक्न सकेनन्। तिनलाई उत्तरका मुस्लिम खिलजी शाशकहरूले हराई दिए। मदुरईलाई लूटे।
- तमिलनाडुका लोकसभा सदस्य
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
