From Wikipedia, the free encyclopedia
De westslaavsken Sproken sind eune Gruppe van’n slaavsken Sproken binnen den balto-slaavsken Telgen in’r indogermaansken Sprookfamüilje, büi deu Poolsk, Kaschuubsk, Sorbsk, Tschechsk, Slovaaksk un de iutstorven polaabske Sproke teohäurt.
Dat westslaavske Sprookgebeud ligt vandage in Zentraal- un Austeuropa – in Polen, Tschechien, de Slowakei un auk in’r Niederlausitz in Brannenborg un in’r Böverlausitz in Sassen. Auk in Noverlännern os de Ukraine, Wittrussland, Litauen, Äusterrüik oder Ungarn, os auk in Diaspora-Gemeunskoppen, t.B. in den Vereunigden Stoten oder Argentinien givt et Sprekers un Sprekersken van westslaavsken Sproken. Olns teohaupe küürt meir os 60 Milionen Minsken eune westslaavske Sproke.
De westslaavsken Sproken hebbet gemeunsoom wisse Kennteuken riutbild, deu se van anneren slaavsken Sproken unnerscheudt. Eun Kennteken es, dat de westslaavsken Sproken de oorslaavsken Kliuster *tl un *dl un auk dat de Kliuster *kv un *gv beworen. Annere Merkmole sind: Dat de epentheetske l no labialen Konsonanten mankeurt, dat dat oorslaavske *x in’n Westslaavsken, os Resultaat van’r tweuden un drüdden Palatalisatscheon, teo *š worde un dat oorslaavsk *tj, *kt un *dj teo c und dz (oder z) woren.
De westslaavsken Sproken briuket olle dat latüinske Alphabet. De öllsten Sprookdenkmolen sind dat Auldtschechske iut’n 13. Joorhunnerd.
De westslaavsken Sproken bestoot iut dreu Unnergruppen. De Unnerscheude twisken düssen Gruppen keumen an’n Enne van’r gemeunslaavsken Tüid up. De Sproken deult sik seo up:
De leechske Unnergruppe, wo eurdage auk Polaabsk un Pomoraansk teohäuren, besteut vandage olleun iut Poolsk un Kaschuubsk, dat auk os eunen poolsken Dialekt bekieken werdt. Dat in’n 20. Joorhunnerd iutstorven Slowinzsk, was eng verwand mie’n Kaschuubsken verwand oder eun kaschuubsken Dialekt. Huidigendages werdt versöcht dat Slesiske, traditscheonell os eun poolsken Dialekt bekieken, teo kodificeuren un os eugene Minnerheudenspoke iut teo biuwen.
De westslaavske Sproken med den meusten Sprekersken un Sprekers sind: Poolsk (35 Millionen), Tschechsk (9,5 Millionen) un Slowaaksk (4,5 Millionen). In Polen lievet eunige Sprekersken un Sprekers van’n Kaschuubsken. Dat Polaabske es iutstorven. Wat wüi över’t Polaabske wieten stammt iut enkele Woir un Nomen iut duitsken un latüinsken Oorkunnen os auk iut lütken Glossaren iut’n 17. un 18. Joorhunnerd. De sorbsken Sproken konnen sik os Sprookeilannen in Duitskland haulen.
Mang den öllsten westslaavsken Sprookdenkmolen häurt de Kiewer Blädder un de Fresinger Passagen iut de tweude Halve van’n 10. Joorhunnerd. In düsse up auldkerkenslaavsk schrieven Mansuskripte givt’t ol eunige westslaavske Merkmole. Sachtens was de Schrüiver van düsse Mansukripte iut Böhmen oder Mähren.
De westslaavsken kennteuket eune Rüige van gemeunsomen Merkmolen, deu in oorslaavske Tüid in’n westslaavsken Dialekt upkeumen. Düsse Merkmole unnerscheudt dat Westslaavske van den aust- un süüdslaavsken Sproken:
Teo den gemeunsomen phoneetsk Merkmolen iut oorslaavske Tüid, kümt noch Merkmole, deu in den westslaavsken Sproken eurst läter upkeumen. Vaken keunen düsse Innovatscheoen an’n Ranne van’n westslaavsken Sprookgebeud nich up:
Dat westslaavske deult sik in de noordwestliken leechsken Sproken un de süüdliken tschecho-slovaaksken Sproken up. De sorbsken Sproken, deu Merkmole iut’n leechsken un tschecho-slowaaksen vereunt, stoot an’n Övergange twisken beuden. Binnen de leechsken Unnergruppe unnerscheudt eun twisken den äustliken Poolsk, teohaupe mie’n Slesisken, un de westlike Gruppe iut Kaschuubsk mie’n Slowinzsken un Polaabsk.
Teo den Sprookwannels, de in den leechsken un tschecho-slovaaksken Sproken wüil oder direkt no den Teohaupebreken van’n Gemeunslaavsken je annere Resultate hadden, häurt:
Liudkorrespodenzen twisken den oorslaavsken un den modernen westslaavsken Sproken:
Oorslaavsk | Modern westslaavske Sproken | ||||
---|---|---|---|---|---|
Slowaaksk | Tschechsk | Poolsk | Böversorbsk | Niedersorbsk | |
*tl, *dl | plietol, plietli,
zjedol, zjedli |
pletl, pletli,
snědl, snědli |
plótł, pletli,
zjadł, zjedli |
pletł, pletli,
zjědł, zjědli |
platł, platli,
zjědł, zjědli |
šidlo, диал. šilo | šídlo | szydło | šidło | šydło | |
*х | šerý | šerý | szary | šěry | šery |
strecha — na strese, mních — mnísi | střecha — na střeše, mnich —. mniši | strzecha —na strzesze, mnich — mnisi | třěcha — na třěše, paduch — paduši | stšecha — na stśěše | |
všetok | všechen | wszystek | wšón | wšen | |
*kvě, *gvě | kvet, hviezda | květ, hvězda | kwiat, gwiazda | kwět, hwězda | kwět, gwězda |
*tj, *kt (vöör i, e, ь) |
svieca, noc | svíce, noc | świeca, noc | swěca, nóc | swěca, noc |
*dj | medza | meze | miedza | mjeza | mjaza |
*mj | zem | země | ziemia | zemja | zemja |
*ҍ | viera, verný | víra, věrný | wiara, wierny | wěra, wěrny | wěra, wěrny |
*ę, *ǫ | mäso, ťažký | maso, ťěžký | mięso, ciężki | mjaso, ćěžki | měso, śěžki |
ruka, kút | ruka, kout | ręka, kąt | ruka, kućik | ruka, kuśik | |
*ort, *olt | rásť, rástol | růst, rostl | rosnąć | rosć | rosć |
lakeť | loket | łokieć | łochć | łokś | |
*tort, *tolt, *tert, *telt |
strana | strana | strona | strona | strona |
zlato | zlato | złoto | złoto | złoto | |
streda | středa | środa | srjeda | srjoda | |
mlieko | mléko | mleko | mloko | mloko | |
*tъrt, *tьrt, *tъlt, *tьlt |
hrb | hrb | garb | horb | gjarb |
vrch | vrch | wierzch | wjerch | wjerch | |
dlh | dluh | dług | dołh | dług | |
vlk | vlk | wilk | wjelk | wjelk |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.