Eerdphysik

De Eerdphysik is en Wetenschop, de sik mit de Eer befaat un all’ns ünnersocht, wat man över physikalsche Tosamenhäng un Modellen von de Eer und ok de Atmosphäär weten mutt. Vörnehm utdrückt kannst darto ok Geophysik seggen. Dat „Geo“ kummt ut dat Greeksche und heet nix anners as „Eer“. Se is dormit een Rebeet von de Eerdwetenschoppen.

Eerdphysik warrt in verscheeden Rebeeten ünnerdeelt. Dorbi warrt jümmers annere Kräft ünnersocht, mit de wi op de Eer to doen hebbt. Un vör jede Kraft gifft dat egen Methoden, de iengelt beschreven warrn schult. Manches dorvun kann man ok op’n Schipp maken. Dat is nich jümmer eenfach to maken, aver anners kummst den Water nich bi. Dat nöömt sik denn Marine Eerdphysik. Eenige Forschers wüllt aver ok weten, wat dat buten de Eer mit de Planeten is. Dat Rebeet schimpt sik Planetologie.

Denn kannst dat ok ünnerdeelen in de Lüüd, de sik mit ganz bestimmte Probleme afrieten und disse denn ünnersöken doot un dorvör ok verscheeden Methoden bruukt. De maakt denn Anwendte Eerdphysik. Oder kannst eenfach blots weten wulln, woröm de Eer is as se is, wie se binnen in utkiekt, wie se so worrn is, un wat man över de Eer allns weten kann, wat een mitünner ok helpen kann. Dat schimpt sik Allgemeene Eerdphysik. Aver eenige Lüüd maakt sik ok Gedanken doröver, wie dat all’ns tosamenlöpt un wie man dat all’ns mit Mathematik schöön in de Reeg kriggt. Dat is denn de Theoretsche Eerdphysik.

Enkelte Methoden sünd ünner annern:

• Eerddynamik, dat maakt de Theoretikers, de Modellen maakt un allns utrekent. Dormit warrt t. B. Platentektonik oder Mantelkonvekschoon ünnersocht.
• Gravimetrie, de ünnersocht de Swoorkraft oder ok Gravitatschoon btw. nipp un nau de Swoorversnellen, de dör de Gravitatschoon tostannen kummt.
• Eerdmagnetik, de ünnersocht dat Magnetsch Feld von de Eer.
• Magnetotellurik, de ok mit dat Magnetsche Feld arbeidt, aver sülbens een Feld anregt un achterran de Reakschoon meten doot.
• Eerdelektrik, de nütt Stroom, öm den Ünnergrund to ünnersöken.
• Eerdradar, de kiekt mit Radarbülgen in de böversten Lagen von de Eer.
• Seismik, de ünnersocht, wie sik seismische Bülgen in de Eer utbreeden doot. Dorto bruukt se manchmol Sprengstoff, üm de Eer to’n wackeln to bringen.
• Seismologie, de maakt dat lieke, aver nütt natürlich Bülgenborns, de Eerdbeven, un künnt dormit veel deeper in de Eer kieken.