Steernwacht Leendaal

De Steernwacht Leendaal weer en Steernwacht in’n Oort Leendaal, de von 1782 bet 1816 bestahn hett.

Historie

Nadem Johann Hieronymus Schröter, de en groot Intress an Astronomie harr, in’n Mai 1782 Amtmann in dat Amt Leendaal worrn is, hett he in’n Goorn von dat Amtmannshuus en Teleskoop opstellt. Schröter harr Kuntakt mit Willem Herschel, de ut Hannover stammen dee un 1781 in England den Uranus opdeckt harr. Von Herschel hett Schröter Bodelen un Anleid kregen, dat he sik ok beter Teleskoops boon kunn. 1784 hett Schröter denn en 12 cm wied un 122 cm lang Spegelteleskoop opstellt un 1786 een, dat 16,5 cm wied weer. 1786 hett Schröter denn ok en Observatorium boon laten, dat twee Stock hoog weer. 1788 hett he 70 m von sien Huus weg en tweet Anlaag boon laten, en achteckig Bo ut Holt, den he Urania-Tempel nömen dee.

Von 1792 af an hett Schröter tohoop mit Johann Gottlieb Friedrich Schrader von de Universität Kiel un sien Goorner Harm Gefken Methoden utklookt, de Spegels ut Spegelmetall to verbetern, to’n Bispeel dör dat Opdampen von Arsen. 1793 hett he denn sien Riesenteleskop boot, wat 50,8 cm wied weer un 8,25 m lang. Dat weer dat gröttste Teleskoop op de Welt un hett de Steernwacht in de Astronomie ganz wied na vörn bröcht. En ganz Reeg Astronomen, Staatsbeamte, Militärlüüd etc. kemen nu na Leendaal un hebbt sik för dat Teleskoop intresseert.

1800 hett Schröter tohoop mit Franz Xaver von Zach un Heinrich Wilhelm Olbers de Vereenigte Astronoomsche Sellschop grünnt, wat de Vörlöper von de Astronoomsche Sellschop weer.

1799 dee dat Geld, dat Schröter as Amtmann kriegen dee, nich mehr utrecken för de Astronomie. He hett denn en Verdrag mit’n König von Hannover un Grootbritannien, Georg III., slaten, de för 1200 engelsche Guineen de astronoomschen Anlagen in Leendaal övernehmen dee. De Anlagen schullen bet to Schröter sien Dood in Leendaal blieven un denn an de Universität Göttingen gahn. Schröter schull en Rent von 300 Dalers kriegen un 200 Dalers extra üm en Steernwacht-Inspekter to betahlen. Dit Amt hett Karl Ludwig Harding kregen, de vörher Schröter sien Kinner Ünnerricht geven harr. Harding hett denn ünner annern 1804 den Asteroid Juno opdeckt. 1805 güng Harding an de Universität Göttingen un von 1806 bet 1809 weer Friedrich Wilhelm Bessel Assistent in Leendaal. 1809 is Bessel an de Universität Königsbarg gahn. Harm Gefken hett in Leendaal en optische Warksteed bedreven.

In de Napoleoonschen Krieg’ is Leendaal 1810 Deel von dat Königriek Westfalen un 1811 von dat Kaiserriek Frankriek worrn. Schröter as hannöversch Amtmann hebbt se aflohnt un ok de Geller von’n König ut Grootbritannien kemen nu nich mehr an. Denn keem dor noch to, dat de Franzosen an’n 21. April 1813 en Straafexpeditschoon gegen Leendaal maakt hebbt, bi de de Steernwacht utplünnert un Schröter sien Amtmannshuus mit veel Ünnerlagen dalbrennt is. In’n November 1813 weer de Franzosentied in Leendaal toenn un Schröter dee sien Amt trüggkriegen.

Mit de Gesundheit weer dat bi Schröter nich mehr so dull un he hett denn de Anlagen na Verdrag mit’n König de Universität Göttingen övergeven. Schröter is 1816 doodbleven un de Steernwacht is denn bilütten verfullen un de Resten 1850 afreten worrn.

Vondaag hett Leendaal en Heimatmuseum, dat welk von de original Teleskoops wiest un ok en Nabo von dat Riesenteleskop hett.