From Wikipedia, the free encyclopedia
Georg Friedrich Händel (nah dat Dööpregister Georg Friederich Händel, in engelsch: George Frideric Handel; * 16. März 1685 in Halle a. d. Saale; † 14. April 1759 in London) weer en düütsch-britsch Komponist in de Epoche vun den Barock. Sien Hööftwark umfaat 46 Opern un 25 Oratorien – dorünner den Messias mit dat bekannt Chorwark „Halleluja“ – as ok tallriek Warken för Orchester un Kammermusik. Händel, de sien künstlerisch Schaffen sück up all musikalischen Genres vun sien Tiet erstreck, weer to glieker Tiet ok as Opernünnernehmer tätig. He gellt as en vun de fruchtborsten un inflootrieksten Musiker överhoopt. Händels Warken hörrn siet mehr as 250 Johren unünnerbraken to dat Upföhrensrepertoire, länger as de vun jeder anner Komponist.
De eenzig Born över Händels Jöögd is de vun den Theologen John Mainwaring (1735–1807) 1760 in London verapenlicht Biografie Memoirs of the life of the Late George Frederic Handel.[1] De Angaben to de fröh Johren vun den Komponisten schient Mainwaring in direkten Gesprächen mit hüm sülvst wunnen to hemm. Neere Biografien kunnen allerdings nahwiesen, dat de Chronologie vun de vun hüm schillert Begevenheiten nicht korrekt ween kann. Wiel Händel blots wenig över sien Jöögd seggt hett, blifft dat Weeten üm dissen Levensafsnitt blots bruchstückhaft.
Nah den Biografen Mainwaring harr Händels Vader Georg för sien Söhn en juristisch Karriere vörsehn un stunn de sien musikalisch Interessen bannig aflehnend tegenöver. Dat harr sück eerst bi en Besöök bi den Hartog vun Sachsen-Weißenfels up Slott Neu-Augustusburg ännert, wo de Hoffstaat vun den Hartog siet 1680 resideer. Händel, domals noch kien 8 Johr old, sall dor in Anwesenheit vun de Hartog up de Örgel speelt hemm. De hett dat Talent vun den Jungen sofort sehn un den Vader övertüügt, Georg Friedrich as Musiker utbillen to laaten.
Nah de Rückkehr nah Halle wurr Händel Schöler vun Friedrich Wilhelm Zachow (1663–1712), den Komponisten un Musikdirekter vun de Marktkark Unser Lieben Frauen. Zachows Kompositschoonsstil tekent sück up de een Siet dör wietspannt Grootrüümigkeit un up de anner Siet dör (sünners in de Chöre vun sien Kantaten) Oom röövend kontrapunktisch Verdichtungen ut. Nich blots Händel hett later thematisch Materialien vun Zachow upgreepen un kunstvull verarbeitet, sonnern ok Johann Sebastian Bach, de sück nah Zachows Dood ok um de sien Nahfolg bewurben hett. Händel kreeg nu bi Zachow en grundlegend Kompositschoons- un Instrumentalutbillen. Af sien negent Levensjohr, heet dat bi Mainwaring, fung Händel an „Karkenstücke [Kantaten] mit [Gesangs-]Stimmen un Instrumenten to setten [komponeeren]“. Während sien Lehrtiet hett Händel ok tosätzlich en Harpstimm to Zachows Kantate „Herr, wenn ich nur dich habe“ verfaat.
Luut Mainwaring wurr Händel 1697 an den brannenborgschen Hoff in Berlin schickt. Kurfürst Friedrich III. (1657–1713), as Hartog vun Meideborg sien Landsherr, weer vun dat Können vun den Twalfjohrigen so beindruckt, dat he Händels Vader anboden hett, den Söhn en Musikutbillen in Italien to betallen un hüm, nahdem he dat bestahn hett, en Anstellung an den Berliner Hoff to verschaffen. Händels Vader hett dat Angebot, so Mainwaring, nich annommen. De preußisch König Friedrich Wilhelm I. (1688–1740), de as „Suldatenkönig“ in de Historie ingung, weer later en besünners Bewunderer vun Händel sien Kompositschonen. Händel sülvst stunn apensichtlich levenslang in Kuntakt mit de Königen vun Preußen. Bit to sien Inbürgerung in England 1727[2] weer ja Händel sien Natschoonalität nah Madeborger Preuße. So bericht 1741 de tietgenössisch Presse, Händel weer bald nah de Krönung vun Friedrich II. (1712–1786) nah Berlin reist, um hüm sien Upwartung to maken. De, sülvst ok Komponist un doröver herut ok en exzellent Flötist, hett sück nah Händels Dood vergevens dorüm bemüht, de sien Autographe to erwerben.
1701 hett Georg Philipp Telemann (1681–1767) up sien Reis vun Meideborg nah Leipzig in Halle Station makt, un den „damahls schon wichtigen Hrn. Georg Fr. Händel“ kennentolern[3]. Telemann hett bericht, dat disse Begegnung de Beginn vun en konstruktiv un produktiven Tosommenarbeit tüschen beid Komponisten weer: „[…] in melodischen Sätzen […] und deren Untersuchung, hatten Händel und ich, bey öfftern Besuchen auf beiden Seiten, wie auch schrifftlich, eine stete Beschäfftigung.“ 1702 schreev sück Händel an de nee grünnd Universität in Halle (Saale) in, um bi Christian Thomasius (1655–1728) Rechtswetenschap to studeeren, de as eerst sien Vörlesungen in düütsch Spraak hull u nto de Beendigung vun de Hexenverfolgung bidroog. An‘ 13. März 1702 övernehm Händel ok den Organistenposten an den Hallenser Dom.
In‘ Sömmer 1703 gung Händel nah Hamborg. Dor harr, ünner de Leitung vun den Komponisten Reinhard Keiser (1674–1739), de 1678 (an‘ Gänsemarkt) apen makt eerst düütsch Oper good Toloop. In dit Opernorchester speel Händel anfangs Violin, later Cembalo. He hett sück mit den Komponisten, Dirigenten un Singer Johann Mattheson (1681–1764) anfrüend, de later inflootriek musiktheoretisch Schriften as Das Neu-Eröffnete Orchestre un Grundlage einer Ehrenpforte schreev. As an de Lübecker Marienkark de Posten vun den berühmten Komponisten un Organisten Dieterich Buxtehude (1637–1707) vakant wurr, wiel de wegen sien Hooch Öller in Ruhstand gahn wull, sünd Händel un Mattheson in‘ August 1703 tosommen nah Lübeck reist. Üm de Stäe bewurben hebbt sück beid aber nich, deen de spooriek Kandidat harr gemäß de Traditschoon de Dochter vun Buxtehude heiraaten muss.
Torüchkehrt nah Hamborg, keem dat midden in de Vörstellung vun Mattheson sien Oper Cleopatra to en luutstark Uttnannersetten tüschen Händel un Mattheson. Händel hett sück eens Dags wiegert, Mattheson den Dirigentenplatz to överlaaten, as de, nahdem he sück in sien Rull as Marcus Antonius up de Bühne entleevt harr, as begäng sien Platz am Cembalo innehmen wull. De Striet führ to en Degenduell vör de Oper an‘ Gänsemarkt. Siet dit Ereignis bestunn tüschen de beid en spannt un reserveert Verhältnis. So kreeg Mattheson later vun Händel trotz Bitten kien biografisch Daten för sien Grundlage einer Ehrenpforte leefert. Mattheson wedderum hett sück in sien düütsch Översetten vun John Mainwarings Händel-Biografie ständig mit gehässig un afwertend Kommentaren tegenöver Händel inmischt.
An‘ 8. Januar 1705 wurr Händels eerste Oper Almira mit völ Spood in Hamborg to’n eersten Mal upföhrt. Wenig Weeken later, an 25. Februar, folg en wiedere Oorupführen mit den Titel Nero. Während Händels Oper Nero as verschollen gellt, bütt de erhollen Almira mit hör Mischung ut düütsch un italieensch Form as ok Spraak en lehrriek Bispeel för de damals an de Oper an‘ Gänsemarkt vörherrschend Opernform. Völ Themen un Kontrapunkte ut sien Almira hett Händel in latere Warken verarbeit. So bau he mit dat Thema „Lebet beglückt, höchst seeliges Paar“, dat Almira in‘ darten Akt, Szene XVIII intoneert, wenig later in Italien den grandiosen Slusschor Gloria Patri vun‘ Dixit Dominus.
In Hamborg komponeer Händel noch en wiedere Oper, de aber so en Umfang annehm, dat se in twee Warken, Daphne un Florindo, updeelt weern muss. Ok disse Opern gellen as verschollen. Nahdem Händel all mehrmals Angebote vun adlig Mäzenen för en Italienreis aflehnt harr, dorünner wohrschienlich en vun Gian Gastone de’ Medici, reis he in‘ Sömmer oder Harvst 1706 up eegen Kösten nah Italien. He leet twee – intüschen as verschollen gellend – Kisten mit Kompositschonen torüch.
Händels Studienreis dör Italien düer veer Johr. He maak Statschoon u. a. in Florenz, Rom, Neapel un Venedig. De nipp un Daten över sien Uphollen in de Städer is nich bekannt. Aber ut disse Tiet sünd völ Anekdoten överleefert, so vun Treffen mit Arcangelo Corelli un Antonio Lotti as ok Alessandro un Domenico Scarlatti. Händel wurr as Il Sassone (de Sass) berühmt. As Domenico Scarlatti in Venedig up en Maskerade Händel inkognito (mit en Mask vör dat Gesicht) up en Cembalo speelen hörr, sall he utroopen hemm: „Dat is entweder de berühmt Sass oder de Düvel!“. Mainwaring bericht, dat dat tüschen Corelli un Händel to Meenungsverscheedenheiten över de Utführung vun de düppelte Punktierung in de langsamen Ecksatzen vun de (oorsprünglich) Ouverture to Il Trionfo del Tempo e del Disinganno keem. Ungeduldig sall Händel Corelli de Geige ut‘ Hand reeten hemm, um to dortostellen, wu he sück de Utführung vun disse Punktierung wünschen dee. Corelli, en levenswürdigen Mann, hett dorhenn seggt: „Ma, caro Sassone, questa Musica è nel Stylo Francese, di ch’io non m’intendo – Aber mien leev Sass, disse Musik vun jo is nah den franzööschen Stil inricht, worup ik mi gor nich verstah. “ Corelli to‘n Gefallen komponeer Händel en nee Ouverture in‘ italieenschen Stil.
In Italien broch Händel twee Opern up de Bühne, den Rodrigo (Sömmer 1707) in Florenz un de Agrippina (Enn‘ 1709/Anfang 1710) in Venedig. Dat Libretto to Agrippina hett Vincenzo Grimani, Kardinal un Viezkönig vun Neapel (1652–1710) verfaat. Disse Oper gellt allgemeen as de eegentlich Dörbröök in Händel sien Opernstil. De Ouverture to Agrippina, mit dat erregend tremoleerenden Fugenthema över en lütt Hexachord, tellt to Händels herutragendst Opern-Ouverturen. För Rom, wo up Grund vun kriegerisch Ereignisse un en stattfunnen Eerdbeven Opernupführungen dör Paapst Clemens XI. (1649–1721) verboten weern, hett Händel twee Oratorien, dat geistliche La Resurrezione (Fröhjohr 1708) un dat allegorische Il Trionfo del Tempo e del Disinganno (Fröhjahr 1707) verfaat. Den Text to Il Trionfo hett Kardinal Benedetto Panfili (1652–1730) verfaat. De weer neben Kardinal Pietro Ottoboni (1667–1740) en bedüüdsam Günner un Förderer vun Händel. Den Stoff Il Trionfo hett Händel in London noch tweemal bearbeit: 1737 un toletzt 1757 as De Triumph vun de Tiet un de Wohrheit.
Wiederhenn komponer Händel in Italien dat berühmte Dixit Dominus (Psalm 110), de Serenata Aci, Galatea e Polifemo (Neapel 1708) as ok tallriek Chor- un Solokantaten. Händel hett in Italien sien Ruhm begrünnd.
1709 wurr hüm in Venedig de Posten vun den Kapellmeester an‘ Hoff vun den Georg Ludwig vun Hannober anboten. Händel nehm de Stäe in Hannober an, leet sück aber tosekern, dat hen un weer för längere Tietrüüms vun den Hoff afwesend ween drüff. Disse Option hett he all bold bruukt: offiziell fung sien Verdrag an‘ 16. Juni 1710 an, aber all tegen Enn‘ vun dat Johr reis he nah London.
In London harr Händel an‘ 24. Februar 1711 sien eersten Spood mit de Upführung vun sien Oper Rinaldo an dat Haymarket-Theatre. Ut disse Oper stammt de bekannt Sarabanden-Arie „Lascia ch’io pianga“. Se hörrt. neben Cleopatras „V`adoro, pupille, saette d`Amore“ ut Julius Cäsar un dat „Largo“ (eegentlich en Larghetto) ut de Oper Xerxes, siet dree Johrhunnerten to dat Standardrepertoire vun berühmt Opern- un Konzertsinger un -singerinnen. Nah dat Enn‘ vun de Opernsaison gung Händel Anfang Juni 1712 nah Hannober torüch un schreev dor – man nimmt an för de Kurprinzessin un latere britisch Königin Caroline von Brandenburg-Ansbach – u. a. en Reeg vun Vokalduetten.
In‘ Oktober 1712 gung Händel weer nah London, wo he – vun Reisen afsehn – den Rest vun sien Leven verbroch. He wahn tonächst en Johr bi en riek Musikleevhaber in Barn Elms[4], Surrey. Dree wiedere Johren leev he bi de Earl of Burlington dicht bi London. De Hööftwarken ut disse Periood sünd twee italieensch Opern un dat Utrechter Te Deum in‘ Updrag vun Queen Anne, nah dessen Upführung se hüm en levenslang Pension vun 200 Pund gewähren dee.
Ofschonsl Händel sien Afwesenheit vun de Hoff in Hannober wiet övertrecken dee, is kien Versöök vun den Kurfürsten Georg dokumenteert, hüm an sien Plichten in Hannober to erinnern. In‘ Oktober 1714 wurr de Kurfürst in de Londoner Westminster Abbey as Georg I. to’n König vun Grootbritannien un Irland krönt. För hüm sall Händel de Watermusik komponeert hemm, de bi en Fest up de Themse wohrschienlich eerstmals 1717 speelt wurr. De König hett Händel sien Gehalt verdüppelt. Later wurr Händel ok Musiklehrer vun de Döchter vun den 1716 folg he den König för en körten Tiet torüch up düütsch Grund, wo he ok de Passion „Der für die Sünde der Welt gemarterte und sterbende JESUS“, nah en domals beleevt Dichtung vun Barthold Heinrich Brockes (1680–1747), komponeeren dee.
Nah sien Rückkehr nah Grootbritannien wurr he Huuskomponist in Deensten vun den Earls of Carnavon, den lateren Hartog vun Chandos. Hier weer ok en progressiv Literatenkrink versammelt, to de ü. a. John Gay (1685–1732) un Alexander Pope (1688–1744) hörrn deen. Händels Warken, de he för de Hartogsresidenz Canons in Edgware komponeer, umfaaten de twalf Chandos Anthems as ok de eerste Faaten vun Esther un de nee engelsch Faaten vun Acis and Galatea (Text: John Gay). Galateas, Acis’ un Polyphemus’ Terzett – The flocks shall leave the mountains – erinnert af Takt 5, dor, wo dat Hööfthema tüschen Acis un de 1. Oboe in Engführung erschient, an den Ingangschor vun de Bach-Kantate Ich hatte viel Bekümmernis. In Canons hett Händel wohrschienlich ok de 1720 verapenlichten Suites de Pièces pour le Clavecin to’n Enn brocht, de ünner annern de bekannt Variationen enthollen, de man later de Naam The Harmonious Blacksmith geev.
De Naam vun den Ooort „Canons“ weer togliek Programm: de Earl of Chandos un sien Krink hebbt up disse Wies to’n Utdruck brocht, dat dat hier um de Errichtung vun musikalsch Maatstaff gung (lat. canon/greeksch kanón; Kanon = Maatstaff, Richtsnoor, Regel, Anwiesung).
Händels Upenholt in Canons weer etwa in‘ Fröhjohr 1719 to Enn‘, as de Vörbereitung för en nee Opernünnernehmen an dat King’s Theatre anfungen, de Royal Academy of Music mit Händel as musikalischen Direkter. För de Anwerbung vun en Singertrupp reis Händel nah Dresden un kunn dor mehrere Singer verplichten, dorünner den Starkastraten Senesino.
Händels eerst un bannig spoodriek Oper för de Opernakademie, Radamisto, wurr eerstmals an‘ 27. April 1720 upführt. Neben Händel hett de Akademie tietwies noch de Komponisten Giovanni Bononcini un Attilio Ariosti in Lohn un Brot harrt. Dat Publikum hett sück in twee Parteien updeelt, de sück entweder achter Händel oder Bononcini stellen deen. Sünners in de Anfangstiet weern Bononcini sein Upführungen spoodrieker as de vun Händel. Händel sien Dominanz wurr eerst af de darte Saison bemarkbor, un in de folgend Johren schreev he eenig vun sien bedüüdenst un hüüd populärsten Opern as Giulio Cesare, Tamerlano un Rodelinda.
Nah Erkenntnisse, de man hüüd hett, weer de Opernakademie vun Anfang an ünnerfinanzeert un blots in de best Tieden wertschaplich draagfähig. Dat Management hett versöcht, dat Problem in den Greep to kriegen, indem man noch mehr Starsinger inkoopen dee. Af Januar 1723 wurr Francesca Cuzzoni (1700–1770), af Mai 1726 Faustina Bordoni (1700–1781) (de latere Ehefru vun den Dresdner Hoffkomponisten Johann Adolf Hasse (1699–1783) verplicht. Beid Primadonnen weer aber mitnanner verfeindet. An‘ 6. Juni 1727 hebbt se sück up apen Bühn während de Vörstellung sogot utschimpt un gegensietig haun, luutstark anfüert vun hör jeweilig Anhängers. Dör de hooch Gagen, de beid kreegen, wurr dat Opernünnernehmen finanziell düchtig belast. Dorto keem, dat sück de Publikumsmack tonehmend lichteren un politisch-satirischen engelschspraakig Musikdorbietungen towennen de, woför 1728 de ruuschend Spood vun John Gays The Beggar’s Opera symptomatisch weer. Hööchpunkt vun disse Oper sall en Parodie up Händels populären „Kreuzrittermarsch“ ut de sien Oper Rinaldo ween hemm – sungen vun „Bettlern“, „Deev“ un „Gaunern“. (De Oper stunn Modell för Die Dreigroschenoper vun Bertolt Brecht.) Nah de Saison 1727/28 wurr de Opernakademie uplööst. Persönlich nehm Händel, de siet 1727 engelsch Staasbörger weer, an dat Scheitern vun de Akademie aber kien Schaden.
Ok finanziell gung Händel dat to disse Tiet good, dat Geschäft mit sien eegen Musik leep good. So weer he ok an de Verkoop vun Intritskorten un Noten bedeeligt, de Pension, de he vun dat engelsch Königshuus kreeg, maak blots etwa een Veertel vun sien Inkommen ut. Afsehn vun de Süüdseeblaas, dör de ok Händel 1721 völ Geld verlor, gung he mit sien Vermögen geschickt un vörsichtig um, indem he etwa in Staatsanleihen vun de Bank vun England investeer, un verdeen so tietwies bit o en Million Euro in’t Johr.[5]
Nah de Uplöösen vun de Opernakademie hett Händel gemeensam mit den Swiezer Impresario Johann Jacob Heidegger (1659–1749) en nee Ünnernehmen anfungen, dat in de Literatur ok as „die zweite Opernakademie“ betekent wurrd. De beid hebbt den Fundus vun de Akademie övernommen, dat King’s Theatre för fiev Johr miet un Händel is in‘ Harvst 1728 nah Italien reist, um nee Singers antowerben. Dat nee Ensemble weer dörgahnds mehr bescheeden anleggt, mit Antonio Bernacchi as nee‘n Star. Up de Rückreis hett Händel in‘ Sömmer 1729 sein Moder in Halle besöcht un hett ok Halt in Hannober un Hamborg makt.
Dat nee Opernünnernehmen hett an‘ 2. Dezember 1729 mit Lotario anfangen, harr aber man blots moderaten Spood, so dat för de nächste Saison weer Senesino as Toognummer verplicht wurr. Ehder tofällig wurr Händels Interesse up dat Oratorium lenkt. 1732 wurrn sien beid engelschspraakig Masques Esther un Acis and Galatea ut de Canons-Tiet unautoriseert speelt. Händel hett dor immer gau drup antwoort, indem he eegen nee Faaten erstellen un mit Spood upführen dee.
De nächst Saison 1732/33 hett he wietgahnd mit dat Upführen vun Oratorien bestreeden. Dorünner wee ok dat överwiegend ut old Material bestahnd Oratorium Deborah (Debora). In‘ Sömmer is Händel mit sien Ensemble nah Oxford reist. Dor broch he in de groot Festhall vun de Universität („Theater“ nömmt) sien Oratorium Athalia spoodriek to Oorupführung. Dat d-moll-„Halleluja“, dat den eersten Akt afslutt, is en Doppelfuge över de söss deelt Solmisationssülven: UT-FA RE-SOL MI-La; Händels Hommage an Guido von Arezzos (~992–1050) Hexachord-System. As Gegenthema (Kontrasubjekt) to Arezzos deelt Sülven (Syllaben) hett Händel, licht figureert, dat Hööftthema (Subjekt) vun de Fuge ut sien acht f-moll-Klaveersuite utwählt. Nah en Pressebericht sull hüm vun de Universität de Ehrendokterwürde andragen wurrn, de he aber ut unbekannt Grünnen aflehnt hett. Den Spood mit der Oorupführung vun sien Oratorium in Oxford hett Händel aber man jo nicht veranlasst, de rünnergahnd italieensch Oper uptogeven.
In‘ Dezember 1733 wurr vun en rivaliseerend Opernsellschap, de Opera of the Nobility (de so nömmt Adelsoper), in dat Lincoln’s Inn Fields Theater apen makt, mit Nicola Antonio Porpora (1686–1768) as Komponisten. Tovör harr disse Sellschap meest Händels gesamt Singerensemble, Sensino mit inslooten, afwurben. Wiel dat in London kien Markt för twee konkurreerend Opernhüüs geev, kee dat to en ruinösen Wettbewerb. De Situation wurr nah scharper dordör, dat Händels Mietverdrag to’n Enn‘ vun de Saison utleep un Heidegger dat King’s Theatre an de Adelsoper vermieten dee. Dorto hett de Adelsoper denn ok noch den berühmten italieensch Kastrat Farinelli (1705–1782) ünner Verdrag nommen.
Beid Opernünnernehmen hebbt nich blots dat Londoner Opernpublikum in twee Lager spalt, sonnern ok de königlich Familie. So hett de Prince of Wales Friedrich Ludwig von Hannover (1707–1751) de Adelsoper ünnerstütt. Händels Meesterschölerin Princess Anne (1707–1759) greep dorgegen leedenschaplich Partei för Händel. Noch völ Johren later, 1770 in Bologna, hett Farinelli den engelsch Musikgelehrten Charles Burney (1726–1814) vertellt, wu he nah sien Ankunft in London „to’n eersten Mal bi Hofe“ den König Georg II. (1683–1760) vörsingen dee. Dorbi harr „ihm die königliche Prinzessin, die nachmalige Prinzessin von Oranien, mit dem Flügel begleitet, welche verlangte, dass er zwei von Händels Arien vom Blatt [prima vista] wegsingen sollte, die in einem Schlüssel und einer Schreibart gesetzt waren, welche er gar nicht gewohnt war.“ Hör Kunst in dat Generalbassspiel wurr noch 1763 vun Friedrich Wilhelm Marpurg (1718–1795) in sien Kritischen Briefen über die Tonkunst erwähnt. Händel sülvst hett eenmal den ut Hamborg stammend Groninger Organisten Jacob Wilhelm Lustig vertellt, dat för hüm Princess Anne „die Blüte aller Prinzessinnen“ weer.
Händel truck nu in dat nee baut Covent Garden Theatre um un führ dat Opernünnernehmen in eegen Regie un up eegen finanziell Verantwortung.[5] Ok wenn dat Ünnernehmen immer mehr rünnergung, komponeer he in disse Tiet Warken as Ariodante un Alcina, de tosommen mit Orlando to de bedüüdendsten nah den Tosommenbröök vun de eerst Akademie tellen. 1737 keem dat to’n Bankrott un Händel harr en Slaganfall, wodör he ok wat lahm wurr. Aber ok de Adelsoper gung bankrott un muss uplööst wurrn. Bi en Kuruphollen in Burtscheid bi Aken hett sück Händel aber gau weer verhaalt un komponeer mit de old Produktivität.
Ok wenn Händel bit to sien letzt Oper Deidamia 1741 noch tallriek Versöök ünnernehm, de Oper forttoführen, is aber so nah un nah mit Saul un Israel in Egypt van 1739 un de Wedderupnahmen vun sien fröh Warken, dorünner ok dat 1736 komponeert Alexander’s Feast or The Power of Music dat Oratorium weer in den Vördergrund treden. Den Text, en Ode to Ehren vun de hl. „Cäcilia von Rom“, hett John Dryden (1631–1700) verfaat. Drydens Ode gellt as Meesterwark vun engelsch Dichtkunst. Bald dorup, 1740, vertoon Händel Verse vun en annern grooten engelschen Dichter: „L’Allegro, il Penseroso ed il Moderato“ vun John Milton (1608–1674). Dat „il Moderato“ stammt allerdings nich ut de Feer vun Milton, sonnern vun Charles Jennens (1700–1773), den Texter vun Händels „Saul“, „Messiah“ un „Belshazzar“.
1742 reis Händel nah Dublin un broch dor sien Oratorium Messiah togunsten vun Schuldgefangenen un Armenkrankenhüüs to Upführung. De Alt-Partie sung Susanna Maria Cibber (1714–1766), de bald dornah in London eerst Schauspelerin an dat Theater vun den berühmten Shakespeare-Dorsteller David Garrick (1717–1779) wurr. Ok later in London överleet Händel den Erlös ut sien Messiah-Upführungen Armen un Entrechteten. Achter de Themenskizzeerung för die Amen-Fuge schreev Händel en irische Danzmelodie, de he (in düütsch Spraak) as „Ballet“ „D[e]r arme Irische Junge“ beteken dee. Eenmal in’t Johr führ he den Messiah togunsten vun dat Londoner Foundling-Hospital up, dessen ehrenamtlicher Co-Direkter he neben den sozialkritischen Maler, Grafiker un Verfaater vun de „Analysis of Beauty“ William Hogarth (1697–1764) weer. Kört vör sien Rückreis nah London hett Händel ok noch den Schriever vun „Gullivers Reisen“, Jonathan Swift (1667–1745) drapen.
Nah disse Tiet komponeer Händel kien Opern mehr. Stattdessen geev dat van 1743 bit 1752 en dörgahnd Reeg vun een bit twee nee Oratorien pro Saison, de meesten dorvan to Themen ut dat Old Testament. Dorneben entstunnen de weltlich Musikdramen Hercules un Semele. Beid wurrd mit to de bedüüdenst engelsch Opern tellt, ofschons Händel de sülvst nich szenisch upführt hett.
Noch en ganzen Tiet lang hebbt Adelskreise versöcht Händel, de sück nu ganz dat Oratorium towendt harr, to Fall to bringen. „Die ganze Operngesellschaft ist in Rage über Händel“ noteer en Tietgenossin. Anners as to Tieden vun de Adelsoper harr he as Oratorienkomponist woll kien Konkurrenz, aber sien Gegner kunnen an de an de Daag, wo he Upführung harr, Bälle un Bankette geven, um hüm to schaden. Breet Bevölkerungsschichten reck he aber bald mit sien „Siegesoratorien“ nah den Jakobitenupstand van 1745, vun de Judas Maccabaeus neben den Messiah dat to sien Leevtieden populärst Oratorium wurr. To de Arie vun den Judas Maccabaeus „With honour let desert be crown’d“ in‘ darten Akt komponeer Händel en butergewöhnlich Solo för Naturtrompete, denn utnahmswies bunn Händel för sien Naturtrompetensolo den (bit hüüd) as „unnatürlich“ gellend söbenten Böverton mit in un broch mit dissen Kunstgreep de „Doppelnatur des Trompetenklangs“ to Geltung. Händel bill mit den söbenten Böverton de Mollterz, wodör sien „Trompetenklang“ permanent tüschen elegischen a-moll un kriegerischen (deels ok festlichen) D-Dur wesselt.
In dat Oratorium hett Händel later todem den „Chor der Jünglinge“ ut dat Oratorium Joshua infügt, dessen Melodie etwa den Adventsleed Tochter Zion, freue dich (EG 13) togrunnen liggt.
1745 hett hüm de 1738 vun den Dokter, Mathematiker un Musikwetenschapler Lorenz Christoph Mizler (1711–1778) grünnd Leipziger „Correspondierende Societät der musicalischen Wissenschaften“ de Ehrenliddmaatschap andragen. To de Liddmaaten tellen ünner annern ok G. Ph. Telemann un J. S. Bach. (Letzt Liddmaat sull um 1755 Leopold Mozart (1719–1787) wurrn. Doch de Societät hett sück um disse Tiet uplööst.)
1751 fung Händel mit de Komposition vun dat Oratorium Jephta an. Während he dat daal schreev wiesen sück eerst Anteeken vun en anfangend Erblindung. Mit völ Ünnerbreeken as ok ünner hööchst Anstrengungen hett Händel dat aber schafft, sien Wark to vollenden. Den tweeten Akt in‘ Jephta slutt de Chor mit Alexander Popes Maxime ut den Essay on Man: „Whatever is, is right.“ Disse Maxime wurr bald in Düütschland Gegenstand vun hart führt weltanschaulicher Utnannersetten, an de sück ok Moses Mendelssohn (1729–1781) un Gotthold Ephraim Lessing (1729–1781) bedeeligt hebbt. Later övernehm Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831) Popes Maxime un hett dat in de Wöör kleedt: „Alles was ist, ist vernünftig“ – vun de Hegel-Schöler Heinrich Heine (1797–1856) in „Alles, was vernünftig ist, muss sein“ umdüüd.
1754 kunn sück Händel endlich bi den Blöömleevhaber Telemann mit en Kist vun kostbor Blöömziepels bedanken (wenn ok to wat laat; hüm weer irrtdömlich de Dood vun sien Hamborger Kollegen mitdeelt wurr). Händel hett sück för de hüm vun Telemann 1750 vöraf översandt Intervall-Lehre „Neues musikalisches System“, de 1752 in Mizlers „Musikalischer Bibliothek“ rutkeem, bedankt. Hierin ünnerdeelt Telemann jeden Ton, un jeden Intervall veerfak in: Minimum, Minor, Major un Maximum. Sien Neues musikalisches System is aber bi de Lüüd ut sien Tiet up scharp Aflehnung stött, wiel mit dat Upkommen vun dat Hammerklaveer bit hüüd de tempereert Stimmung favoriseert wurr. Disse veerfak Ünnerdeelen harr Händel ok all punktuell in sien 1706–1709 entstahnd 72 italieensch Kantaten för Singstimm un Basso continuo, den „Cantaten con strumenti“ as ok in dat „Il Trionfo“ (in der Arie „Io sperai“) anwendt.
Händel hett sück mehrere Oogenoperatschonen ünnertrucken, de aber nicht helpen deen, een dorvan dör den ümstreeden Okulisten (Stoorsteker) John Taylor (1703–1772), de ok Bachs Oogen opereert harr. In Taylors 1761 in London utgeven History of the Travels and Adventures find sück ok een Afsnitt över sien medizinisch Begegnungen mit Bach un Händel. Dorin vermark Taylor, dat beid Komponisten „anfangs zusammen erzogen wurden“. Disse Utssag vun Taylor is bi Bach- un Händel-Biografen siet Johrhunnerten up düchtigen Wedderspröök stött.
Dat gifft Henwiesen, dat Händel wiels sien letzt Johren tietwies weer sehn kunn, aber nah Mai 1752 wunn he sien Oogenlucht praktisch nich mehr torüch. He hett aber liekers wiederhenn bi de Upführungen vun sien Oratorien mitwarkt un speel tüschen de Akte sien Örgelkonzerte, de he deelwies improviseeren dee. Wiederhenn komponeer he nee Arien oder hett öllere överarbeit. För den Judas Maccabaeus komponeer he den Duett- un Chorsatz: Sion now her head shall raise. Noch een Week vör sien Dood seet Händel an de Örgel bi en Upführung vun sien Messiah.
In‘ April 1759 harr Händel en Kurupenholt in Bath plaant, woto dat aber nicht mehr keem, denn an‘ Mörgen vun den 14. April 1759, an en Karsaterdag, is Händel – in dat Öller vun 74 Johren – in sien Wohnung Brook Street Nr. 57 (hüüd Nr. 25) storven. He hett – je nah Umreken – twee bit söss Millionen Euro, anleggt in Wertpapieren, achterlaaten.[5] An 20. April wurr he in de Londoner Westminster Abbey bisett.
Händels 46 Opern folgen de Typus vun dat Dramma per musica, de ut en Folg vun Secco-Rezitativen un Da-capo-Arien besteiht. In de Loop vun de Tiet hett he de Oper wieder entwickelt, ahn aber mit de etableert Form to breken. Um sünners intensiv Geföhlstostannen vun en Figor dortostellen, hett Händel gern dat Accompagnato (vun dat Orchester begleit)-Rezitativ insett. So t. B. to de groot Starvensszene vun de Bajazet in dat Tamerlano oder bi de berühmten Wahnsinnsszene vun den Orlando in de Oper Orlando.
Neben Arien gifft dat Duette, seltener Terzette oder Quartette. Chöre schreev Händel anfangs blots för de Finali, wo se vun de Protagonisten sungen wurrd. Eerst af 1735 hett he woll en eegenständigen Opernchor harrt. In dat sülvig Johr schreev he för de in Covent Garden speelt Opern Alcina un Ariodante Ballettnummern, wiel hüm dor de Ballett-Compagnie mit Marie Sallé (1707–1756) as Primaballerina un Choreographin to Verfügung stunn. (Voltaire tell to hör Verehrers). Eegens för hör hett Händel de Terpsichore as Prolog to de Tweetfaaten vun sien Il Pastor fido schreeven. Marie Sallé, de all vör Jean-Georges Noverre (1727–1810) den domaligen Bühnendanz revolutioneert hett, hett mit hör Uptritt in Händels Zauberoper Alcina en Skandal veroorsakt. Wiel se dorin de Rull vun den Cupidon (Cupido) in Männerkleedasch danzen dee, wurr se up apen Bühn utpeepen.
Händels Opern-Ouvertüren folgen den vun Lully präägten franzöösch Typus: langsam-flink (een Fuge)-langsam. De Libretti sünd faken ut venezansch Vörlagen afleit; entgegen de allgemeen Popularität vun Metastasio-Texten hett Händel blots dreemal Libretti vun dissen Dichter bruukt!
All während sien Tiet as als Komponist vun italieensch Opern hett Händel en nee Kunstform entwickelt: Dat engelsch Oratorium.
In England weer dat Oratorium bit dorhenn unbekannt, un up den Kontinent orienteer sück dat an dat starr Schema vun de Opera Seria mit hör afnutzt Folg vun rezitativisch Handlung un lang, affektschillernden Da-capo-Arien; Ensembles un Chöre kommen meest nich vör. Ut Elementen vun de engelsch Plays, Masques un Anthems, vun dat klassisch franzöössch Drama, düütsch Karkenkantaten as ok de charakteristisch Musikform vun de italieensch Oper (Rezitativ un Arie, Ouverture, Indeelen in dree Akte) schaff Händel dör de grootformale Gestaltung en nee Form vun dat musikalisch Dramas, de vun de Bühne loslööst is. Dat Theater stell woll wieder den buteren Rahmen, aber dat szenisch Speel, Kostüme, Masken usw. entfallen. Dat maak Szenen- un Affektwessel gauer mögelk. De Handlungsafloop wurrd nu ausschließlich in de Fantasie vun den Tohörer verlagert, dementsprekend wurr de ideell un sinnlich Gehalt vun en Wark starker anleggt. De Chor is jetzt nich blots integreert, sonnern wurrd völmehr to en wesentlich Lidd un Dräger vun de Handlung. Dat Oratorium hett dordör, ahn dat Dramatische to verleesen, episch-lyrischen Charakter. Librettist un Komponist deelt den Chor twee Rullen to: De Rull vun de unmittelbar an de Handlung Bedeeligten un, nah antik Vörbild, de Rull vun de de Handlung Ankiekenden un Kommenteerenden. Schicksal un Doon vun de handelnd Personen wickeln sück vör den Achtergrund vun dat Volksleven af. Ganz Völker wurrd personifizeert. In Belshazzar wurrd sogor dree Völker nanner tegenöverstellt. De Heldenkastrat wurrd (so good as) verbannt, dorför övernimmt de in de Oper bither vörwiegend as Schuufjack ageerend Tenor de Rull vun den Helden. Händel führ sien Oratorien in eegen Regie up un hett de Poort apenmakt för dat nee, dat börgerlich Publikum.
Händels Karkenmusik deelt sück up in eenig Psalmvertonungen in latiensch Spraak, de he in Italien schreev, un de engelschspraakig Stücken. To de latiensch Warken tellen de Vesperpsalmen Dixit Dominus, Laudate pueri un Nisi Dominus. De in de fröh Londoner Tiet entstahnd Chandos Anthems sünd entsprekend de lütt to Verfügung stahnd Ensemble vun ehder intim Charakter. De annner karkenmusikalisch Warken ut de Londoner Tiet entstunnen meest för de Chapel Royal för besünnere, deels staatspolitisch Anlässe. Dat Utrechter Te Deum un Jubilate to de Fier vun den Freeden vun Utrecht is vun den Infloot vun Henry Purcell präägt. Vun de veer Coronation Anthems, komponeert to de Kröönung vun Georg II. un Königin Caroline 1727 in de Westminster Abbey, wurrd Zadok the Priest siether bi jeder britsch Kröönungszeremonie speelt, toletzt an‘ 2. Juni 1953 bi de Kröönung vun Elisabeth II. in de Westminster Abbey. Dat Stück is aber ok as Erkennensmelodie vun de UEFA Champions League bekannt. Dat Funeral Anthem – The ways of Zion do mourn, komponeer Händel 1737 för dat Staatsbegräbnis vun Königin Caroline un dat Dettinger Te Deum mit den Dettingen Anthem 1743 to de Fier vun den Sieg bi Dettingen.
Een wichtig Deel vun Händels Orchestermusiken entstunn för sien Opern un Oratorien. Un tsvoor as Ouvertüren, Tüschenakt-, Pantomimen- un Ballettmusiken. To de eegenständig herutgevend Konzerten hörrn de söss Concerti grossi op. 3, de 1734 verapenlicht, aber wesentlich fröher to verscheeden Gelegenheiten schreeven wurrn, as ok de twalf Concerti grossi op. 6 van 1739. Händels Concerti grossi op. 6 sünd Orchesterwarken mit en Wesselspeel tüschen Striekorchester in vull Besetten (Ripieno) un en Strieker-Solistengrupp (Concertino). Richtungswiesend för disse ut Italien stammend Form weer Corelli. Händel verbindt in sien Konzerten italieensch Traditschoon mit de nee sinfonisch Entwicklung vun dat 18. Jorhunnert. To etlich Concerti grossi hett Händel nahderhenn noch Oboenparte tofüügt.
Händels Örgelkonzerte sünd sien eegen Erfindung un staht neben Bachs Cembalokonzerten an‘ Anfang vun de Entwicklung vun en Konzert för Tasteninstrument un Orchester. Händel speel sien Örgelkonzerte in de Regel während de Pausen vun groot Oratorien-Upführungen up en Orgelpositiv. In de druckt Utgaav van 1738 wurr ok dat Cembalo as ok de Harp (op. 4, Nr. 6) as mögelk Soloinstrument angeven. Tegenöver de söss Konzerten op. 4 (verapenlicht 1738) teken sück de beid ut de „Second Series“ (verapenlicht 1740, dat eerste mit den Binaam „The Cuckoo and the Nightingale“) un de söss posthum verapenlicht Konzerte op. 7 dordör ut, dat völ Stellen un ganz Satzen as „ad libitum“ kenntekent wurr, de Händel also während de Upführungen ex tempore speel. För dat Konzert op. 7 Nr. 1, mit en mächtigen Ostinato-Satz, schrifft Händel en tweemanualige Örgel mit Pedal („Organo a. 2 Clav. e Pedale“) vör!
In de Johren 1747 un 1748 schreev Händel dree Concerti a due cori, in de he dat Orchester eegentlich dreedeelt: Nämlich in twee Bläserchöre, (mit jeweils 2 Oboen, 1 Fagott, 2 Hörns) un een Striekerchor incl. den Continuo. Disse Konzerte sünd gröttstendeels kien eegenstännig Kompositschonen, sonnern wurrn vun Händel ut Chören vun de Oratorien Esther, Belshazzar, Semele un Messiah för Freeluftupführungen arrangeert. As Freeluftmusiken sünd ok de dreedeelig Water Music (Wassermusik) Suite för Bootsfohrten up de Themse, as ok de Music for the Royal Fireworks (Feuerwerksmusik) van 1749 konzipeert. Dat letzt wurr to’n Anlass vun den an’ 7. Oktober 1748 slooten Freeden vun Aken vun König Georg II in Updrag geven un an’ 27. April 1749 in de Londoner Green Park oorupführt. In’ Vörfeld keem dat wegen de Orchesterbesetten to Utnannersetten tüschen den König un Händel. Denn de König wull blots „Militärinstrumente“ (Oboen, Fagotte, Höörns, Trompeten un Pauken) in dat Orchester hemm. Händel dorgegen bestunn up dat Mitwarken vun Striekinstrumenten. Well vun beid sück letztendlich dörsett hett, kann man hüüd nich mehr mit Sekerheit seggen. Tatsaak aber is, dat Händel sien Partitur oorsprünglich för „Militärinstrumente“ konzipeert hett, later aber vermarkt hett, dat tosätzlich Strieker de Oboen- un Fagottstimmen to verdoppeln harrn. De apenlich Proob vun de Feuerwerksmusik mit 100 Musikern vör 12 000 Tohörers an’ 21. April in Vauxhall Gardens wurr en grooten Erfolg. Dat eegentlich Ereignis dorgegen, de offizielle Feierlichkeit an’ 27. April im Green Park, enn’ mit en Desaster. Dör en technisch Mallör vun dat Füerwark fungen de eegens för dat Füerwark errichteten Bauten un Dekorationen Füer un sünd afbrennt. Eenzig Händels Musik sall de Ehren vun dissen Dag rett hemm.
De söss Triosonaten op. 2, för twee Violinen un Basso continuo, wurrn toeerst vun von Roger in Amsterdam um 1722 verleggt. Se entspreken dörgahns de veersatzigen italiensch Karkensonatenform. Wiedere söben Triosonaten op. 5, för twee Violinen un Basso continuo, wurrn 1739 in London verapenlicht. Disse hebbt fiev bit söben Satzen, dorünner Danzsatzen as Passacaille, Sarabande Gavotte etc., so dat se de dicht an de Suitenform kommen, Dree wiedere Triosonaten sünd blots dör Handschriften överleefert. De Karkensonatenform entspreken ok de fiev 15 Solosonaten op. 1, de ebenfalls um 1722 vun Roger in Amsterdam eerstmals publizeert wurrn. Se ünnerdeelen sück in dree Sonaten för Traversa un Basso continuo, in veer Sonaten för Flauto un Basso continuo, in twee Sonaten för Oboe un Basso continuo un in söss Sonaten för Violine un Basso continuo. In de Hallischen Händel-Utgaav staht noch söss Triosonaten för twee Oboen un Basso continuo. Allerdings is nich seker, of Händel de Sonaten ok schreven hett. Händels Warken för Cembalo entstunnen gröttstendeels in’ Rahmen vun sien Lehrtätigkeit oder as Gelegenheitswarken. As de wichtigsten gellen de acht 1720 verapenlichten Suites de Pièces pour le Clavecin (HWV 426–433), dornebn en tweet Sammlung vun Suiten (HWV 434–438, 1730) un 6 Fugen (HWV 605–610, 1735). De tweet Suitensammlung enthollt twee bemarkenswert Chaconnen (HWV 435 und HWV 442), Variationswarken över en achtaktig Ostinato-Bassthema. Dissen Basso ostinato, bestahnd ut acht Fundamentalnoten, bruukt ok Bach för sien Goldberg-Variationen as ok för den Canon triplex a. 6 Voc., en Rätselkanon, de he up dat bekannt Porträt vun Elias Gottlieb Haußmann in de Hand hollt.
In sien Schrift Der vollkommene Kapellmeister, de 1739 in Hamborg rutkeem, hett Johann Mattheson knapp 1 1/4 Takte (Takt 3–4) ut den veerten Satz – de Slussfuge – vun Händels Klaveersuite Nr. 2 F-dur (ut Suites de Pièces van 1720) afdruckt. Neben sien Notenzitat richtet Mattheson, de seker en noch deeperen Inblick in Händel sien Kompositschoonsprinzipien harr, folgend Fraag an sien Leserschap: „Wer sollte wol dencken, daß in diesen wenig Noten, als einem dicken kurtzen Golddrat, ein Faden verborgen wäre, der sich hundertmahl so lang ziehen läßt?“ Mit „Golddrat“ (Golddraht) meent Mattheson Händels Fugenthema (Subjekt) mit sien Gegenthema (Kontrasubjekt).
To de Kammermusik hebbt to Händels Tiet sowohl Vokal- as ok Instrumentalstücken tellt. Tallriek sünd sien weltlich Kantaten: 72 Kantaten för Solostimm un Basso continuo, de ut en Affolg vun Arien un Rezitativen bestaht, bi de he sück an Alessandro Scarlatti orienteert hett. Dorto kommen de „Cantaten con strumenti“, also mit sülvstännig Instrumentalstimmen. (Dorto gehört de lütt spaansch Kantate: „Cantata Spagnuola a voce sola e Chitarra“, vun Händel mit Noten in’ Ollen Stil uptekend). De meesten vun de weltlich Kantaten wurrd de Tiet in Rom toordnt, as Händel an de Accademia degli Arcadi mit Scarlatti, Corelli un Pasquini tosommen draapen is.
Van etwa 1729 stammen de Negen Düütsch Arien för Solostimm, Melodieinstrument un Basso continuo ut B. H. Brockes’ naturlyrischer Gedichtssammlung: Irdisches Vergnügen in Gott. Brockes, de mit „poetischer Verklärung“ för dat Utbreeden vun naturwetenschaplich Erkenntnisse sörgt hett, hett temelken Infloot harrt up Christoph Martin Wieland (1733–1813) un Johann Wolfgang Goethe (1749–1832). „Meine Seele hört im Sehen“, – so heet en vun de vun Händel vertont „Düütsch Arien“.
De Duetti e Terzetti för Singstimmen un Basso continuo sünd in Italien oder Hannober as ok tüschen 1741 un 1745 in London entstahn. Etlich Duette un Terzette hett Händel för sien Oratorien to veerstimmig Chören wieder makt.
All as he noch leven dee, harr Händel in England den Rang vun en Klassiker. 1738 weer hüm to Ehren in Vauxhall Gardens een dör Roubiliac makt levensgroot Denkmal erricht wurrn.[6] An’ 15. Juli 1762 wurr dat ok vun Roubiliac gestalt Graffdenkmal för Händel in de Westminster Abbey enthüllt.[7] Mainwarings 1760 rutbrocht Memoirs of the Life of the Late George Frederic Handel (vun Mattheson in’t Düütsch översett) gellen as eerst Musikerbiographie överhoopt. In’ Gegensatz to völ anner Komponisten ut sien Epoche, as etwa in Düütschland Johann Sebastian Bach oder Georg Philipp Telemann, keem Händel nah sien Dood in England nich in Vergeetenheit. Allerdings grünnd sück sien duersam Präsenz in dat engelsch Musikleven vörwiegend up sien Oratorien.
Neben regelmatig uttoogswies Upführungen vun sien Oratorien wurrn mehrere ut Händels Musik tosommenstellt Pasticci speelt. To de Fier vun Händels hunnertsten Gebortsdag wurr 1784 (man harr sück um en Johr verdaan, wiel in dat Gebortsjohr vun Händel in England noch de Juliaansch Klenner gull, nah de dat Johr eerst an’ 25. März anfung, während in Düütschland de Gregoriaansch Klenner gull) mit över 500 Musikern en dree Daag lang Gedächtnisfier in de Westminster Abbey un in’ Pantheon hollen, mit Upführungen vun den Messiah, Stücken ut den Oratorien un Orchestermusik. Wegen den Spood wurr de Messiah-Upführung noch tweemal wedderhaalt. Disse Gedächtsnisfier begrünn en Traditschoon, de bit 1791 fortführt wurrr.
De Messiah-Begeisterung keem ok bald nah Düütschland. 1772 wurdr de Messiah eerstmals vun Michael Arne in Hamborg dirigiert, dree Johr later denn vun Carl Philipp Emanuel Bach (1714–1788), den tweetöldsten Söhn vun J. S. Bach. Nahdem Friedrich Gottlieb Klopstock (1724–1803) in 1773 sien Vers-Epos Der Messias afslooten harr, keem nu 1775 sien düütsch Översetten vun Händels Messiah rut. Johann Adam Hiller (1728–1804) weer denn de eerste, de för Berlin 1786 dat Werk völlig nee intrumenteeren un ännern dee.
In Wien hett Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791) för de Konzerte vun den Baron Gottfried van Swieten, tüschen 1788 un 1790, de Instrumenteerung vun veer oratorisch Warken vun Händel, dorünner den Messiah bearbeit un ännert, um dat den Smack vun de Tiet antopassen. Wiederhenn hett Mozart 1791 in sien (nich fardig wurrn) Requiem Themen as ok kontrapunktische Verdichtungen ut Händels Funeral Anthem un Händels Oratorium Joseph and his Brethren wieder makt un verännnert.
As Haydn während sien London-Upenholt Oratorien vun Händel hörrn dee, weer he deep berührt: Hüm weer, „als sei er an den Beginn seiner Studien zurückversetzt worden und habe bis dahin nichts gewusst.“ (nah Giuseppe Carpani). He hett en Libretto mit nah Wien brocht, dat mögelkerwies för Händel verfaat wurrn weer, un komponeer dornah Die Schöpfung, en Oratorium, daz in sien Struktur un sien Chorfugen düütlich ünner den Infloot vun Händel steiht. Gliekermaaten leet sück ok Beethoven vun Händel inspireeren. Up See the conqu’ring hero comes schreev he Variatschonen för Cello un Klavier (1796). De Ouvertüre Die Weihe des Hauses mit hör groot Middelfuge is bewusst in Händel sien Stil hollen.
In de 1770er Johren keem de Messiah nu ok in de USA un wurr, de engelsch Traditschoon folgend, vörwiegend to Benefizzwecken upführt. In de eerst Hälft vun dat 19. Johrhunnert wurr dat mehr un mehr begäng, den Messiah in de Vörwiehnachtstiet uptoführen.
Af 1842 hett Vincent Novello in England en engen Utwahl an Oratorien in en prieswerten Klaveeruttoog togänglich makt. De bit dorhenn eenzig Gesamtutgaav vun Samuel Arnold weer unhandlich; nu aber kunnen de Noten (de genauso düer weern as loos Notenblööd) ok in de Chorvereenigungen in de Provinz utbreeden.
In en monumentalen Maatstaff wurrn in London (nah een Proov 1857) van 1859 bit 1926 in’ dreejohrigen Afstand in’ Crystal Palace Händelfestspelen hollen. Up ehr Hööchpunkt hebbt etwa 4000 Chorsingers un etwa 500 Orchestermusikers mitwarkt. In disse Form entwickel sück de Veranstaltung jüstetgrad ton en Demonstratschoon vun den engelsch Natschonalstolt. In Düütschland hett man to den hundertsten Doodsdag vun Händel in en groot Inszeneeren en Händel-Denkmal tegenöver sien Taufkirche erricht; an de Fierlichkeiten nehm ünner annern ok Franz Liszt deel.
Felix Mendelssohn Bartholdy (1809–1847) hett mit en denkwürdig Wedderupführen vun de Matthäuspassion 1829 dat Wark vun Johann Sebastian Bachs ut de Vergeetenheit ruthaalt. He sörg ok dorför, dat Händels Oratorien in Düütschland upführt wurrn. Eenig Oratorien vun Händel hett Mendelssohn eegenhännig för den praktischen Gebruulk inricht. Georg Gottfried Gervinus (1805–1871) hett de engelsch Texten vun sämtlich Oratorien vun Händel översett, de dordör eerst överhoopt to’n Standardrepertoire vun de düütsch Chorvereenigungen wurrn kunnen. Johannes Brahms (1833–1897) hett för de eerst düütsch Händel-Gesamtutgaav Klaveerstimmen (Generalbass-Utsetten) to de Duetti e Terzetti verfaat.
Siet 1914 övertruck de Antisemitismus in Düütschland dat Wark vun Händel, indem sienOratorien arisiert wurrn: Israel in Egypt wurr in Mongolensturm umnömmt un Judas Maccabaeus, tonächst in Der Feldherr umfirmeert, keem van 1933 bit 1945 blots noch ünner den Titel Wilhelm von Nassau To Upführung.
Up de anner Siet weer dat aber Düütschland vörbehollen, Händel sein Opern, de man intüschen kumplett vergeeten harr, weer to’n Leven to bringen. Af 1920 broch de Kunsthistoriker Oskar Hagen mehrere dorvan in Chöttingen up de Bühne. Sien düütsch Faaten hebbt sück gau an de Theater in dat ganze Land verbreet.
Gegenwärtig wurrd Händels Tonschaffen in Düütschland neben Konzerten un Theaterupführungen bi dree Festspelen pleegt: de Internationalen Händel-Festspelen Chöttingen, (de ut Oskar Hagens Opernupführungen ut de 1920er Johren entstunnen), denn de 1952 in Händels Gebortsstadt vun de GMD Horst-Tanu Margraf initieerten Händel-Festspelen Halle un de Karlsruher Händel-Festspelen, de siet 1985 vun dat Badisch Staatstheater in eng Tosommenarbeit mit de Händel-Sellschap un de International Händel-Akademie veranstalt weern. Mit de Hommage to’n 250. Doodsdag hebbt Heike Hennig un hör Ensemble in’ Februar 2009 mit de Oorupführung vun de Danzoper Rituale Händels Relevanz för tietgenössisch Musiktheater in Leipzig realiseert.[8]
Händel stellt jeden Herutgever vör besünnere Schwierigkeiten. Sien Änderungen, Ergänzungen un Anpassungen an verännert Upführungsbedingungen führen dorto, dat dat för meest jeder Wark en ganzen Hoopen möglicher Varianten gifft. De Hallische Händel-Ztgaav hett sück to’n Ziel sett, all Faaten vun en Wark to rekonstrueeren. En Faaten ut letzt Hand gifft dat nich. So hebbt de Interpreten de Mögelkeit, tüschen verscheeden Faaten to wählen. För de Kammermusik is dat en Problem, dat mehrere Verapenlichungen nich vun Händel autoriseert weern un deelwies vun de Verlegger sülvst tosommenstellt un um unecht Warken ergänzt wurrn. De unecht Warken hett man aber intüschen rutfunnen un den Befund in modern Utgaven erklärt.
De eerste Versöök vun en Gesamtutgaav vun Händels Warken geev dat tüschen 1787 un 1797 dör Samuel Arnold in Londonwurr aber wegen afspringend oder storven Subskribenten vör de Tiet afbraken, so dat meest all Opern un en Grootdeel vun de vokalen Kammermusik fehlen. En vun de English Handel Society tüschen 1843 un 1858 bedreeven Utgaav up Basis vun Autographen is nah etwa twalv grööteren Chorwarken afbraken.
As Pionierleistung moot de Gesamtutgaav in 94 Bannen gellen, de Friedrich Chrysander – anfangs ünner dat Daak vun de vun hüm mitgrünnd Düütsch Händel-Sellschap in Leipzig – af 1858 herutgeev. Chrysander greep dorför up Händels Dirigierpartituren un deelwies up Autographen torüch. Dorto keemen söss Ergänzungsbannen mit Kompositschonen vun anner Komponisten, deren Materialien Händel bruukt hett. Blots en Band vun de Gesamtutgaav un twee Ergänzungsbannen wurrn 1902 vun Max Seiffert hinzugefügt, en anner (Nr. 49) keem nie rut.
1955 fung de Georg-Friedrich-Händel-Sellschap in Halle mit en Utgaav för den praktischen Gebruuk an, de de Chrysander-Utgaav ergänzen sull. Man stell bald fast, dat de den modernen musikwetenschaplichen Anspröök nich mehr noog weer, wiel Varianten un Begründungen vun de Editionsentscheedungen fehlen dee, so dat man 1958 beslooten hett, en nee Gesamtutgaav mit kritischem Bericht to maken. – die Hallische Händel-Ausgabe (HHA). De Arbeit sall bit 2023 afslootrn ween. In’ Rahmen vun disse HHA keem 1978 in dat Händel-Handbuch dat von Bernd Baselt erarbeitete Händel-Werke-Verzeichnis (HWV) herut.
| HWV | Titel | Oorupführung | Oort | Anmarken |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Almira | 8. Januar 1705 | Oper an‘ Goosmarkt, Hamborg | |
| 2 | Nero | 25. Februar 1705 | Oper an‘ Goosmarkt, Hamborg | Musik verloren |
| 3 | Florindo | 1708 | Oper an‘ Goosmarkt, Hamburg | Musik verloren |
| 4 | Daphne | 1708 | Oper am Gänsemarkt, Hamborg | Musik verloren |
| 5 | Rodrigo | 1707 | Florenz | |
| 6 | Agrippina | Ende 1709/Anfang 1710 | Teatro San Giovanni Grisostomo, Venedig | |
| 7a/b | Rinaldo | 24. Februar 1711 | Queen’s Theatre, London | |
| 8a/b/c | Il pastor fido | 22. November 1712 | Queen’s Theatre, London | |
| 9 | Teseo | 10. Januar 1713 | Queen’s Theatre, London | |
| 10 | Lucio Cornelio Silla | Juni 1713? | Cannons bei London | |
| 11 | Amadigi | 25. Mai 1715 | King’s Theatre, London | |
| 12a/b | Radamisto | 27. April 1720 | King’s Theatre, London | |
| 13 | Muzio Scevola | 15. April 1721 | King’s Theatre, London | blots de 3. Akt vun Händel |
| 14 | Floridante | 9. Dezember 1721 | King’s Theatre, London | |
| 15 | Ottone | 12. Januar 1723 | King’s Theatre, London | |
| 16 | Flavio, Re de’ Langobardi | 14. Mai 1723 | King’s Theatre, London | |
| 17 | Giulio Cesare | 20. Februar 1724 | King’s Theatre, London | |
| 18 | Tamerlano | 31. Oktober 1724 | King’s Theatre, London | |
| 19 | Rodelinda | 13. Februar 1725 | King’s Theatre, London | |
| 20 | Scipione | 12. März 1726 | King’s Theatre, London | |
| 21 | Alessandro | 5. Mai 1726 | King’s Theatre, London | |
| 22 | Admeto | 31. Januar 1727 | King’s Theatre, London | |
| 23 | Riccardo Primo | 11. November 1727 | King’s Theatre, London | |
| 24 | Siroe | 17. Februar 1728 | King’s Theatre, London | |
| 25 | Tolomeo | 30. April 1728 | King’s Theatre, London | |
| 26 | Lotario | 2. Dezember 1729 | King’s Theatre, London | |
| 27 | Partenope | 24. Februar 1730 | King’s Theatre, London | |
| 28 | Poro | 2. Februar 1731 | King’s Theatre, London | |
| 29 | Ezio | 15. Januar 1732 | King’s Theatre, London | |
| 30 | Sosarme | 15. Februar 1732 | King’s Theatre, London | |
| 31 | Orlando | 27. Januar 1733 | King’s Theatre, London | |
| 32 | Arianna | 26. Januar 1734 | King’s Theatre, London | |
| A11 | Oreste (Pasticcio) | 18. Dezember 1734 | Covent Garden Theatre, London | |
| 33 | Ariodante | 8. Januar 1735 | Covent Garden Theatre, London | |
| 34 | Alcina | 16. April 1735 | Covent Garden Theatre, London | |
| 35 | Atalanta | 12. Mai 1736 | Covent Garden Theatre, London | |
| 36 | Arminio | 12. Januar 1737 | Covent Garden Theatre, London | |
| 37 | Giustino | 16. Februar 1737 | Covent Garden Theatre, London | |
| 38 | Berenice | 18. Mai 1737 | Covent Garden Theatre, London | |
| 39 | Faramondo | 3. Januar 1738 | King’s Theatre, London | |
| 40 | Serse | 15. April 1738 | King’s Theatre, London | |
| A 14 | Giove in Argo (Pasticcio) | 1. Mai 1739 | King’s Theatre, London | |
| 41 | Imeneo | 22. November 1740 | Theater in Lincoln’s Inn Fields, London | |
| 42 | Deidamia | 10. Januar 1741 | Theater in Lincoln’s Inn Fields, London |
| HWV | Titel | Oorupführung | Oort |
|---|---|---|---|
| 46a/b | Il trionfo del Tempo e del Disinganno/ Il trionfo del Tempo e della Verità |
Juni 1707 | Rom |
| 47 | La Resurrezione | 8. April 1708 | Rom |
| 48 | Brockes Passion | 1719 | Hamburg |
| 50a/b | Esther | worhschienlich 1718 | Residenz Cannons bi London |
| 51 | Deborah | 21. Februar 1733 | King’s Theatre, London |
| 52 | Athalia | 10. Juli 1733 | Sheldonian Theatre, Oxford |
| 53 | Saul | 16. Januar 1739 | King’s Theatre, London |
| 54 | Israel in Egypt | 4. April 1739 | King’s Theatre, London |
| 55 | L’Allegro, il Penseroso ed il Moderato | 27. Februar 1740 | Theater in Lincoln’s Inn Fields, London |
| 56 | Messiah | 13. April 1742 | New Music Hall, Dublin |
| 57 | Samson | 18. Februar 1743 | Covent Garden Theatre, London |
| 58 | Semele | 10. Februar 1744 | Covent Garden Theatre, London |
| 59 | Joseph and his Brethren | 2. März 1744 | Covent Garden Theatre, London |
| 60 | Hercules | 5. Januar 1745 | King’s Theatre, London |
| 61 | Belshazzar | 27. März 1745 | King’s Theatre, London |
| 62 | Occasional Oratorio | 14. Februar 1746 | Covent Garden Theatre, London |
| 63 | Judas Maccabaeus | 1. April 1747 | Covent Garden Theatre, London |
| 64 | Joshua | 9. März 1748 | Covent Garden Theatre, London |
| 65 | Alexander Balus | 23. März 1748 | Covent Garden Theatre, London |
| 66 | Susanna | 10. Februar 1749 | Covent Garden Theatre, London |
| 67 | Solomon | 17. März 1749 | Covent Garden Theatre, London |
| 68 | Theodora | 16. März 1750 | Covent Garden Theatre, London |
| 69 | The Choice of Hercules | 1. März 1751 | Covent Garden Theatre, London |
| 70 | Jephtha | 26. Februar 1752 | Covent Garden Theatre, London |
| 71 | The Triumph of Time and Truth | 11. März 1757 | Covent Garden Theatre, London |
| HWV | Titel | Oorupführung | Oort |
|---|---|---|---|
| 49a/b | Acis and Galatea | wohrschienlich 1718 | Residenz Cannons bi London |
| 74 | Ode for the Birthday of Queen Anne | 6. Februar 1713 | Königshof in London |
| 75 | Alexander’s Feast | 19. Februar 1736 | King’s Theatre, London |
| 76 | Ode for St. Cecilia’s Day | 22. November 1739 | Theater in Lincoln’s Inn Fields, London |
| HWV | Titel | Oorupführung | Oort |
|---|---|---|---|
| 278 | Utrechter Te Deum | 7. Juli 1713 | St. Paul’s Cathedral in London |
| 280 | Caroline Te Deum | vermutlich 26. September 1714 | Königskapelle, St. James’s Palace in London |
| 281 | Chandos Te Deum | 1717/1718 | St. Lawrence’s Church, Canons |
| 282 | Te Deum in A-Dur | vermutlich 16. Januar 1726 | Königskapelle, St. James’s Palace in London |
| 283 | Dettinger Te Deum | 27. November 1743 | Königskapelle, St. James’s Palace in London |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
