Den middewinterhoorn is een krum, holten blåsinstrument van ungeveyr anderhalven meter wårup rund de karstdage blåsen wördt in Twente, den Achterhook, et ousten van Salland, Westerwolde en wat steades in in Düütskland. Et instrument likt et meyst up nen alpenhoorn of den noorsken Luur. Den hoorn wördt med de hand emaked van lecht eböägen barken-, elsen- of wilgenholt. Et mundstükke (de happe) is van vleerholt.
Al is den middewinterhoorn van holt, toch wördt he by de kopperne blåsinstrumenten reakend, ümdat de blåswyse etselvde is. Döär by et pusten de spanning up de lippen te veranderen, wördt den toun höyger of laeger. Middewinterhoorns hebbet ginne knöäpe, vingergäter of kleppen, so as andere blåsinstrumenten. Der köänet dårdöär enkel natüürtonen med eblåsen worden.
Gebruuk
Et middewinterhoornblåsen hevt syn oorsprung in de germaanske juulfeasten, dee as so rund et middewinter (21 december) ehölden wörden. By de juulfeasten wör probeerd üm med vöäl kabaal en gejuul et düüster en kwåde geyste te verdryven. Dår wör dan ouk nen hölten blåshoorn vöär gebruked. Do as de sassen kristelik musten worden, wör et gebruuk van den middewinterhoorn verdrayd. Rechtevoord wördt der den koamst van Christus symbolisk med ankundigd.
Ouk was der vroger een praktisk gebruuk van den midwinterhoorn. Et instrument was bedoold üm oaver gröätere afstanden boadskappen med döär te geaven. Nåbers kunden an den ård van den roup höyren wat de boadskap was: of der een kind was geboren, of der eyne in noud was of dat der gevår dreigden.
Rechtevoord geldet dat der vöärnamelik tydens den tweydüüsteren blåsen worden mag. By vorst an de grund drägt et gelüüd wydter as by doo. Mangs settet blåsers et uuteande van den hoorn up den rand van ne waterpütte üm et gelüüd te verstarken, mär ouk üm et gewicht.
Lös van et blåsen is den middewinterhoorn ne völgebrukede versyring in hüse, beide binnen en buten.
Rechtevoord
Et blåsen up den middewinterhoorn beleavet de lätste jåren ne upleaving. Der is een Nationaal Kampioonskap Middewinterhoornblåsen, med ne upvallend groute jöögdklasse. Up 6 januåry 2008 (Dreyköäningen) wör in et twentske Depenheim et kampioonskap hölden. Hyran deaden sowat 80 jöögdleaden uut heyl Twente med.
Geluud
Den middewinterhoorn gevt een helder, klaaglik gelüüd. In et twentsk en Achterhooks nöömt se dat den olden roup. Ümdat den hoorn vöäral bedoold is vöär et oaverdraegen van boadskappen en nit vöär musik, hevt yderen middewinterhoorn syn eygen gelüüd en tounhöygte. De meyste middewinterhoorns passet dårümme nit by mekander of in musik en wordt afsünderlik van mekander eblåsen.
Kenners sint et nit eyns of et wal ne melody is dee espöäld wördt. Wat lüde meynet dat et ginnen melody is mär een natüürlik gevolg van et verhöygen van lipspanning. Dat geyt dan wal volgens een vast patroon, mär is gin musik te nömen. Andere lüde skryvet et uut up nen musikbalken:
In Grönningen
In Grönningen is et middewinterhoornblåsen minder bekend en minder wyd verspreided. Toch sint der verskeidene vereynigingen dee as de tradity voordsettet en kümt der de lätste jåren voordan meyr belangstelling vöär. Traditioneel bekeaken wördt et vanolds edån in Westerwolde rund de dörpe Wedde, Jipsinghuzen en Onstwedde, in et Oldambt by Finsterwolde en in et Westerkwarteer in Nykarke. Ouk is et te höyren in Veandam. Vroger güng dit, under de naam Sunt-Tomas, samen med et gebruuk dat alle jungens uut et dorp med mekander et land upreyden med paerde. Dit heaten "Tomasryden" en göld as een good moment vöär junge kearls üm sik te bewysen vöär deerns.
In et nys
In 2019 haalden nen vrachtvöörder uut Twente landelik et nys döär in de file vanuut syn raam med den middewinterhoorn te blåsen.[1]
Uutgånde verbinding
www.midwinterhoorn.nl: ne webstea met mear infermaasie oawer n bouw van n mirreweenterhoorn
Brunnen
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
