Latainse alfabet

t Latainse alfabet is t alfabet dat veur sikkom aal westerse spellens bruukt wordt, zo ook veur de Leegsaksiese spellen en de Nederlaandse spellen.

De veurloper van t westerse alfabet is ontwikkeld deur de Semitische luu in Egypte (zai Proto-Sinaitisch). In wiezegde vörm is t deur de Feniciërs overnomen. De Grieken hebben doar weer n aigen alfabet van oflaaid, dat in n aantal taikens van de veurloper verschilde. t Klassiek Latainse alfabet is weer van t Griekse alfabet oflaaid en telde in de tied van Cicero 21 letters. Veur t weergeven van Griekse woorden wuiren loater Y en Z touvougd. I en V wuiren zowel oetsproken as klinker as dat ze as medeklinker oetsproken wuiren. Hierbie was de I de ie en j en de V was den de u en de v. In de Middelaiwen kwamen hierveur de J (medeklinker) en U (klinker) derbie. W is dubbel V om w weer te geven. In de Skandinoavische toalen wordt de V nog aal oetsproken as w.

Tegenswoordeg bestaait de veur de Nederlaandse spellen gebrukelke variant van t Latainse alfabet oet de volgende 26 letters:

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

Summege noaslagwaarken beschaauwen de IJ as apaarte letter. De maiste noaslagwaarken kiezen der aanders veur om de IJ as kombinoatsie van de letters I en J te zain, of sums as spellensvariant van de Y.

In veul toalen binnen extroa letters touvougd, of letters veurzain van diakritische taikens (~ aksìnten) om te veurzain in toalspesivieke schriefwiezen veur toalaigense klanken. Hierbai gaait t allind om de letters mit aksìnten dij as apaarte letters zain worden.

À à | Á á | Â â | Ã ã | Ä ä | Å å | Ā ā | Ą ą | Ç ç | Ĉ ĉ | Č č | Ć ć | Ð đ | Ę ę | Ë ë | Ĝ ĝ | Ğ ğ | Ĥ ĥ | Į į | Ï ï | I ı | Ĵ ĵ | Ł ł | Ñ ñ | Õ õ | Ö ö | Ő ő | Ø ø | Ǫ ǫ | Ş ş | Ș ș | Š š | Ŝ ŝ | Ț ț | Ŭ ŭ | Ü ü | Ų ų | Ů ů | Ű ű | Ž ž

En den hemmen je ook nog de kombinoasies Æ æ, Œ œ en ß. En vanzulfs de taikens veur euro €, dollar $, yen ¥ en pond £.

Der bestaait n Engelse zin, woarin aal letters van t alfabet trugge te vinden binnen: The quick brown fox jumps over the lazy dog. In het Nederlaands kin man de zin Pa's wijze lynx bezag vroom het fikse aquaduct bruken.

Schreven in t Oldambtsters