Langediek

Langediek (West-Frees: Langedoik of Lengedìk) is ne stad en veurmaolige gemeente in de regio West-Freesland in de Nederlandse previnsie Noord-Hollaand en ligt doar in et olde gewest Westflinge. De gemeente mek deel uut van samenwarkingsregio Kennemerland en hef ne oppervlakte van 26,99 km² (woarvan 0,83 km² water).

Gemaente Langediek
(Vlagge van Langediek)	(Waopen van Langediek)
Lokatie van de gemeante Langediek
Informasie
Proveensie	Noord-Holland
Heufdplaatse	Langediek
Geografie en bevolking
Öppervlakte  - Laand  - Water	26,99 km² 26,16 km² 0,83 km²
Inwonners Bevolkingsdichtheid	25.960 (1 juli 2006) 992 inw./km²
Koordinaten	52° 41′ N, 4° 48′ O52.6833333333334.8
Aoverig
Belangrieke verkeersaoders	N242, N245
Netnummer	0226, 072
Postkode	1720-1724, 1830-1834
Offisiële webstie www.gemeentelangedijk.nl

Op 1 jannewaori 2022 is Langediek op-egaon in de gemeente Diek en Weerd.

Andere darpen in de veurmaolige gemeente

Darpen:

• Brook op Langediek (Broek op Lengedìk)
• Koodiek (Kodìk) (deals)
• Noord-Scharwolde (Noôrd-Skerwou)
• Oldkarspel
• Sint Pancras (Sundebankreas)
• Zuud-Scharwolde (Sûd-Skerwou) (gemeentehoes)

(De schuun stoande plaatsnamen tussen höäkskes bunt de Westfreese benamingen, dee neet gelieke bunt an de officiële benamingen.)

Stadsrechten

De darpen Brook (nu Brook op Langediek), Noord- en Zuud-Scharwolde en Oldkarspel verkreggen in 1415 as éne plaatse stadsrechten van Willem VI, den name van dizze darpenstad was Langediek. De stadsrechten wierden in 1426 echter in-etrokken, dit vanweage de verloarn stried van de dochter Jacoba van Beieren, Willems, teggen heuren teggenstaander Philips van Bourgondië. Uutèndelek hebt ze later wier oaverni-j stadsrechten verkreggen. Moar sommege gescheedkundegen denkt dat dizze neet verwiest noar de stadsrechten, moar noar steadeleke rechten. In ieder geval is et zo dat et zich in beide gevallen ne stad mocht neumen.

Geskiednis

Den name Langediek verwis noar nen langen diek den van Sint Pancras noar et noorden leep, tot veurbi-j Oldkarspel. Ovver de funktie van den diek is völle te doon. Sommigen stelt dat et ne waterkering is, en anderen dat et gewoon nen weg is den anslot op nen anderen weg den deurleep noar Schagen. Et is wal zo dat et gebeed woarin den diek lag mangsmoal deur de zee wierd oaverstreumd. Et gebeed bestoand oet brooklaand en böskes, met één (moeras)woold, ongeveer woar noe Noord-Scharwolde en Zuud-Scharwolde ligt.

In et zuden hef et darp Vronen eleagen, dit darp wierd later, in 1287, verwoost bi-j nen oorlog tussen de Westfrezen en de Hollanders. Uut-endelek ontstond doar n ni-j darp, noe Sint Pancras eneumd. Tussen 950 en 1000 is ten noorden van et gebeed Oldkarspel ontstoan. Wieter in de tied wodden den diek an-elegd. Doarnoa vestigden zich leu langs den diek en zo ontstonden Brook op Langediek en Noord- en Zuid-Scharwolde.

In 1793 guf et in Brook op Langediek nen groten braand. Hierbi-j gingen meer as 40 huze verloorn rundumme de Nederlandse Hervormde karke. Zes joar loater wierd de karke deur de Fransen broekt als peerdestal, umdat et in et neets was eleagen, tiedens de Bataafse Revolutie/Franse tied in Nederlaand. Den krieg vereurzaakten in Langediek völle schaa. Zo wierden in Oldkarspel et Regthoes en et kasteel van den ambachtsheer kapot-eschotten. Noa den krieg wierd et Regthoes herbouwd en in Brook op Langediek wierden huze en gebouwen, woarunder ne skole en harbarg, herbouwd. Et Regthoes in Oldkarspel is noe een museum en den stool van de stichting Langedieker Verleaden.

De stad was in dee periode wal uut mekare ehaald in gemeenteleke zin; alle darpen waren noe zelfstaandige gemeenten. Tiedens den Tweeden Wealdkrieg wierden veer darpen deur de Duutsers wier tot éne gemeente samen-evoogd. Tiedens den oorlog bunt in de gemeente zesentwinteg leu estorven deur et kriegsgeweld. Veur eur en veur de Indië- en Koreastrieders wierd in 1998 n monnument eplaatst, monnument Den Stier ku-j vinden in Noord-Scharwolde. Ok in Sint Pancras steet een monument. Dit herdäch twintig Nederlaandse gevangenen die doar wierden fusilleerd in et veurjoar van 1945.

Noa den krieg greujden de veer darpen van Langediek uut van in mekare lopende kleine darpen mit derumhen veul tuunbouwgebeed noar ne geheel samen-egreujde kern. Net as de meeste samen-egreujde kernen van noa den Tweede Wealdkrieg blef het geveul en uterlek van aparte darpen wal anweazig moar ok et steadeleke geveul en uterlek bunt er dudelek anweazig. In 1990 wierd de gemeente Sint Pancras (met een dele van Koodiek) too-evoegd an de gemeente Langediek, woarmet de hudege gemeente is ontstoan.

In 1994 beslotten de gemeenten Heerhugoweerd, Alkmaar en Langediek te goan samenwarken. Veur Langediek betekkenden dit veural dat doar meer huze wierden ebouwd en de veer darpen nog wieter soamen-egreujd bunt. Sint Pancras ligt nog wal los van de rest, in et zuden löp et ovver in de stad Alkmoar. En Koodiek ligt nog meer vast an de stad Alkmoar.

Bezeensweerdegheden

Bezeensweerdeg is de neogotiese karke Sint Jan de Doper in Noord-Scharwolde. De karke, ontworpen deur architekt P.J. Bekkers, wierd volteujd in 1906, en in-ewi-jd op 28 april 1907.

De gemeente Langediek is bekend um de kultuurhistoriese boern en waterrieke umgaevink. Tuunbouw, mit name koolteelt, was op veul kleine eilaanden anwaezeg. De gemeente wierd ‘het riek der doezend eilaanden’ eneumd. Noa de verkaveling is n klein deel beholden eblevven in et Oosterdelgebeed. Herkenboar is ok de lint struktuur van de darpen. De ni-jerwetse wonwieken an de buutenzieden van et lint bunt in verbaand eholden met et bestoande darpse karakter. De geskiednis van tuunbouw in et gebeed is te zeen in museum Brooker Veiling, in Brook op Langediek.

Monnumenten: De Stier in Noord-Scharwolde veur evollen saldoaten in den Tweeden Wealdoorlog, en een monnument in Sint-Pancras veur twintig Nederlaandse gevangenen dee doar fusilleerd wierden in et veurjoar van 1945.

Uutgoande verwiezing

• Webstea van de gemeente Langediek