Burundi

Burundi, officieel de Republik Burundi (kirundi: Repubulika y’Uburundi, [u.βu.ɾǔː.ndi]; swahili: Jamuhuri ya Burundi; fransk: République du Burundi)), [buʁundi] or [byʁyndi]), is en ineslöäten land in et Groute Riftdal, wåras de afrikaanske groutemearenstreake en Oustafrika by mekander kummet. Et grenst an Rwanda up et noorden, Tanzania up et ousten en süüdousten, en de Demokratiske Republik Kongo up et westen. Et Tanganyika-mear ligt up et süüdwesten. Burundi hevt twey höyvdsteaden: Gitega en Bujumbura. Den lätsten is de gröätste stad. Volgens ne skatting woanden der in 2020 in Burundi 11.865.821 lüde.

Repubulika y’Uburundi
Vlagge van Burundi	Woapn van Burundi
Kaarte van Burundi
Informasie
Sproaken	kirundi, engelsk, swahili, fraansk
Heufdstad	Bujumbura
Regeringsvörm	Unitäre presidentiäle grundwettelike republik
Geleuf	Christendom (91,5%), Islam (2,1%), natuurgelöyve
Laand en inwonners
Oppervlakte - Water	27.834 km² 10%
Inwonners - Dichtheid	11.865.821 401,6 inw./km²
Koordinaten	3° 30′ S, 30° 0′ O-3.530
Oaverig
Volksleed	"Burundi Bwacu" (Uns Burundi)
Munteenheid	Burundisken frank (BIF)
Tiedzone	UTC+2 (CAT)
Web | Kode | Tel.	.bi | BI | +257

Et land wördt al meyr as 500 jår bewoand döär de twa, hutu's en tutsi's. Meyr as 200 jår was Burundi en unafhangelik köäningryk, töt at an et begin van de 20. eywe Düütskland et land innöäm. Nå den Eyrsten Wearldoorlog en et verlees van Düütskland güng et gebeed oaver up Belgie. De beide landen regeyrden beide Burundi en Rwanda as eyne europääske kolony under den name Ruanda-Urundi. Dårvöär had et altyd verskillend gebeed eweasd.

Burundi wör selvstandig in 1962. Anvangelik had et en köäningshuus, mär döär ne ryge moarden, ståtsgreype en algemeyne politike unrüste untstünd der ne republik med ne eynpartyenståt in 1966. Verskeidene målen stünden de verskillende volker mekander når et leaven. Dusende lüde wörden ümmebracht in twey börgeroorlöge en volkermoarden in de jåren '70 en '90. De ekonomy stünd stille en de bevolking was eyne van de armsten up de wearld. De presidenten van Rwanda en Burundi, beide Hutus, kümmen tegelyke uut de tyd do as öär presidentiäle vleegtüüg uut de lucht esköäten wör in april 1994. In 2015 was der weader politik verskel, do as president Pierre Nkurunziza vöär ne darde runde as president wolde meddraien in de verkesingen. Nen ståtsgreyp mislükkeden en de parlements- en presidentsverkesingen wörden internationaal stark veroordeyld.

Den ståt Burundi is ne presidentiäle representative demokratiske republik med meyrere partyen. Den president van Burundi is ståtshöyvd en regeyringshöyvd. Der sint up et ougenblik 21 registreerde partyen in Burundi. Up 13 määrt 1992 stelden Pierre Buyoya, nen tutsi den as nen ståtsgreyp leidden, nen grundwet up den as meyrdere verkeesbåre partyen tolöät. Ses jår later, up 6 juni 1998, wör den grundwet veranderd. Der kümmen meyr seatels in de Nationale Vergåring en der küm rüümde vöär twey underpresidenten. In 2000 untstünd et Arushaverdrag en Burundi stelden en oaverstapregeyring in. In oktober 2016 tröäk Burundi sik terügge uut et Internationaal Gerechtshov.

Burundi is noch altyd ne stark van landbouw afhangelike gemeynskap. Mär 13,4% van de lüde woanden in 2019 in städen. Toch is de bevolkingsdichtheid ungeväär 315 lüde up nen veerkanten kilometer. Dårmed is et et eyn-nå-drukste land van alle afrikaanske landen under den sahara. Ungeväär 85% van de lüde sint hutu's, krap an 15% sint tutsi's en minder as 1% sint de inheymske twa. De officiäle språken van Burundi sint kirundi, fransk en engelsk. De nationale språke is kirundi.

Döärdat de lüde in Burundi vöäral leavet van buren en herderye, is et land kaalevreaten. Et is untbusked, de grund ligt lös en natuurlike leavümgeavingen gevt et håste neet meyr. In 2005 was et land håste vulleydig untbusked. Minder as 6% was bedekked med böyme, wårvan de hälvde vöär de holtkap. Nöäst årmode hevt Burundi slim te lyden van umköyperye, slechte weagen, nauweliks underwys en gesundheidspleyge, en hungersnood. Dat allens by mekander sörget vöär nen grouten uutströym van jungelüde dee as et wårargens anders beater hoapet te krygen. Volgens et Wearld Geluksrapport 2018 stünd et land underan up de lyste, up steade 156.

Burundi is lid van de Afrikaanske Üny, Deylmarkt van Oustelik en Südelik Afrika, Vereynigde Natys en de Non-Aligned Movement.