اکراین

اکراین یا اوکراین (شه نویسنّه: Україна) اتا شرقی اوروپا قارهیِ کشورون جا هسته. اکراین انده گتِ سامون دارنه که اروپا دله، روسیه په، دومین گتی ره دارنه. این کشور همساینون بلاروس، لهستون، اسلواکی، مجارستون، رومانی، مولداوی و روسیه هستنه و جنوب وری جا آزوف و سیو دریا ره هم ور-خانّه. ونه گتی ۶۰۳۶۲۸ کیلومترمربع^{[persian-alpha 1]} و ونه جمیعت ۴۳٫۶ میلیون نفر هسته.^{[persian-alpha 2]} اکراین اروپایِ هشتمین جمیعت ره دارنه. وشونِ گتترین شهر و نیشتنگا نوم کییف هسته.

اکراین Україна  (خطای لوآ در ماژول:Lang در خط 1368: attempt to index local 'language_name' (a nil value).)
سرود ملی: Державний Гімн України لوآ خطا: bad argument #1 to 'find' (string expected, got nil). «سرود ملی اوکراین»شابلون:Paragraph break
پایتخت		کی‌یف
Largest city		نیشتنگا
زبان(ها)رسمی		اکراین
زبان‌های منطقه‌ای شناخته‌شده		List بلاروسی بلغاری تاتاری گاگائوزی یونانی عبری مجاری لهستانی رومانیایی روسی اسلواکی یدیش[1][2]
اقلیتها;(۲۰۰۱)		۷۷٫۸٪ اکراینی ۱۷٫۳٪ روس 4.9% بقیه
نام اهلیت		اکراینی
دولت		حکومت متمرکز نظام نیمه‌ریاستی جمهوری
-	رئیس‌جمهور	ولودیمیر زلنسکی
-	نخست‌وزیر	دنیز شمیهال
-	Chairman of the Verkhovna Rada	روسلان استفانچوک
قوه مقننه		Verkhovna Rada
تاسیس
-	استقلال	۲۴ اوت ۱۹۹۱
-	رفراندوم	۱ دسامبر ۱۹۹۱
-	اکراین انقلاب[3]	۱۸–۲۳ فوریه ۲۰۱۴
مساحت
-	مجموع	۶۰۳٬۶۲۸ کیلومترمربع (45th) or ۲۳۳,۰۱۳/ ۲۲۳,۰۱۳ مایل‌مربع
-	درصد آب‌ها	۷
جمعیت
-	ژانویه ۲۰۲۲ تخمین	41,167,336[4] (شامل کریمه و سواستوپول) (36th)
-	سرشماری  ۲۰۰۱	48,457,102[5]
-	تراکم	۷۳٫۸/کیلومترمربع (115th) ۱۹۱/مایل‌مربع
تولید ناخالص داخلی (PPP)		۲۰۲۲ تخمین
-	مجموع	$622 billion[6] (48th)
-	به ازای هر نفر	$15,124[6] (108th)
GDP (nominal)		۲۰۲۲ تخمین
-	مجموع	$204 billion[6] (56th)
-	به ازای هر نفر	$4,958[6] (119th)
Gini (۲۰۱۹)		۲۶٫۶
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹)		۰٫۷۷۹ (74th)
واحد پول		گریونا (₴) (UAH)
منطقه زمانی		(ساعت جهانی+2[7])
-	تابستان (دی‌اس‌تی)	(ساعت جهانی+۳)
جهت رانندگی		right
دامنه اینترنت		.ua .укр
پیش‌شماره تلفن		+380

اینجه که اسا اکراین سامون قرار بیته، ۳۰هزار سال پیش‌از میلاد جه آدم دیینه. زمونی که ووسطا قورون بی‌یه، شرقی اسلاو ِمردم اینجه هنیشنه و روس‌ها جه پشو-پشو بخاردنه و اتی نژاد ره بساتنه که وشون ره «کی‌یفی روس» گاتنه؛ اینان پئی‌ته اکراینی مردم ره تبدیل بینه. قرن سیزهم موغول‌ها تا اکراین ره لشکر بکشینه و همه جا ره رقد بدانه و غارت هاکردنه. اکراینِ اتحاد این گدر از بین بورده و این کشور دکته لهستون-لیتوانی مشترک‌المنافع، اتریش-مجارستون، عثمانی و روسیه تزاری دست. این دوره دله اتا قوم که وشون ره «کازاک» گاتنه سر دربیاردنه و لهستون-لیتوانی و روسیه امپراتوری وسط تنک-تِرو بینه. زمونی که روسیه انقلاب شروع بیّه، این کازاک‌ها خله مهم بَینه و اتی شوروی ِبساتن سر نقش داشتنه. اینتی بیّه که اکراینِ مردمی جمهوری رسماً ۲۳ ژوئن ۱۹۱۷ شه ره اعلان هاکرده و بعدته، سال ۱۹۲۲ شورویِ جماهیر درون عضو بیّه. وشون زمونی که شوروی رقد بورده، سال ۱۹۹۱ دله، مستقل بَینه و اتا جمهوری بساتنه.

اکراینِ جدیدِ کشور شه ره بی‌طرف خوندسته.^[8] وشونان مستقل مشترک‌المنافع کشورون دله عضو بینه و سال ۱۹۹۴ باتنه که ناتو جه کایری کانّه. سال ۲۰۱۳, اتا مردی ویکتور یانوکویچ نوم، رئیس‌جمهور بیّه که بائوته خانه کشورِ خارجی امور دله، روسیه جا نزدیک‌ته بوو و روسی‌شون جه تجاری و اقتصادی رابطه داره و همینسه اروپای اتحادیه جه فاصله گیرنه. مردم این تصمیم ره واکنش سِراق هدانه و شهرِ اصلی میدون دله گرد بینه و انده شه حرف سر هرستانه تا اکراین انقلاب سال ۲۰۱۴ موفق بیّه. روسی‌مردم که اکراین دله اقلیت هستنه، این اوضاع جه موافق نینه و همینسه وشونِ مناطق دله مخالفت شروع بیّه. مارس ۲۰۱۴ دله کریمه ِجزیره‌مونا شه ره سیوا هاکرده و اتا رفراندوم په، باته که روسیه سامون دله قرار گیرنه. تا سال ۲۰۲۲ اختلاف دمباله داشته و این گادِر روسیه لشکر بکشی‌یه و روسیه-اکراین جنگ ره شروع هاکرده.^[9]

جوغرافی

این کشور شرق‌وَری جه روسیه جا؛ شومال‌وَری جه بلاروس جا؛ غرب جه لهستون، اسلواکی و مجارستون جا؛ جنوب‌شرقی سو جه رومانی و مولداوی جا هم‌سامون هسته و جنوب جه ونه سامون سیو دریا و آزوف دریا جه خانّه و ونه نیشتنگاء کی‌یف شهر و ونه رسمی زوون اکراینی هسته.

تقسیمات

اکراین ِکشور ره ۲۴تا استان تشکیل هدانه که هرکامین ره «اوبلاست» گانّه. علاوه برین، اتا جزیره‌مونا هم دره که کریمه نوم دارنه و اکراین این منطقه ره شه سامون دونده ولی روسیه وه ره بیته و اداره کانده. کریمه پیش از این، شه اتا شه‌گردون دولت داشته که اکراین ِنظر په کار کارده و اسا روسیه پرچم بن دره.

استان	گتی (in km2)	جمیعت (2010 آمار)	جمیعت (2021 آمار)[10]	جمیعت انبسی (2021)	مرکز	شهرستون‌ها
استان چرکاسی	20,891.0	1,291,135	1,178,266	56.40	چرکاسی	4
استان چرنیهیو	31,851.3	1,104,241	976,701	30.66	چرنیهیف	5
استان چرنیوتسی	8,093.6	903,782	896,566	110.77	چرنیوتسی	3
استان دنیپروپتروفسک	31,900.5	3,344,073	3,142,035	98.49	دنیپرو	7
استان دونتسک	26,505.7	4,448,031	4,100,280	154.69	دونتسک	8
استان ایوانو فرانکیسوک	13,894.0	1,380,770	1,361,109	97.96	ایوانو-فرانکیفسک	6
استان خارکف	31,401.6	2,755,177	2,633,834	83.88	خارکف	7
پرونده:Flag of Kherson Oblast.jpg استان خرسون	28,449.0	1,091,151	1,016,707	35.74	خرسون	5
استان خملنیتسکی	20,636.2	1,331,534	1,243,787	60.27	خملنیتسکیی، اوکراین	3
کی‌یف	28,118.9	1,719,602	1,788,530	63.61	کییف	7
استان کیرووهراد	24,577.5	1,014,809	920,128	37.44	کروپیونیسکی	4
استان لوهانسک	26,672.5	2,300,412	2,121,322	79.53	لوهانسک	8
استان لویو	21,823.7	2,545,634	2,497,750	114.45	لویو	7
استان میکولایف	24,587.4	1,186,452	1,108,394	45.08	میکولائیف	4
استان اودسا	33,295.9	2,387,636	2,368,107	71.12	اودسا	7
استان پولتاوا	28,735.8	1,493,668	1,371,529	47.73	پولتاوا	4
استان ریونه	20,038.5	1,152,576	1,148,456	57.31	ریونه	4
استان سومی	23,823.9	1,166,765	1,053,452	44.22	سومی	5
استان ترنوپیل	13,817.1	1,086,694	1,030,562	74.59	ترنوپیل	3
استان وینیتسیا	26,501.6	1,646,250	1,529,123	57.70	وینیتسا	6
استان ولین	20,135.3	1,038,223	1,027,397	51.02	لوتسک	4
Zakarpattia Oblast	12,771.5	1,246,323	1,250,129	97.88	اوژهورود	6
زاپوریژیا	27,168.5	1,805,431	1,666,515	61.34	زاپروژیا	6
Zhytomyr Oblast	29,819.2	1,283,201	1,195,495	40.09	ژیتومیر	4

یادداشت

1. Including the disputed territory of Crimea (27,000 km2).
2. Including the disputed territory of Crimea (2,416,856)

بن بنویشت

1. "Закон України, Про засади державної мовної політики (Відомості Верховної Ради (ВВР), 2013, № 23, ст.218)" [Law of Ukraine, On Principles of State Language Policy, (Bulletin of the Verkhovna Rada (VVR), 2013, No. 23, p.218) (Current version — Revision from 1 February 2014)]. Verkhovna Rada of Ukraine. 1 February 2014. Стаття 7. Регіональні мови або мови меншин України paragraph 2 [Article 7. Regional or minority languages of Ukraine paragraph 2]. Archived from the original on 14 February 2014. Retrieved 30 April 2014.
2. "List of declarations made with respect to treaty No. 148 (Status as of: 21/9/2011)". اروپا شورا. Retrieved 28 October 2017.
3. "Про Заяву Верховної Ради України у зв'язку з сьомою річницею початку Євромайдану та подій Революції Гідності".
4. "Population (by estimate) as of 1 January 2022". ukrcensus.gov.ua. Retrieved 20 February 2022.
6. "WORLD ECONOMIC OUTLOOK (OCTOBER 2021)". IMF.org. صندوق بین‌المللی پول.
7. Рішення Ради: Україна 30 жовтня перейде на зимовий час [Rada Decision: Ukraine will change to winter time on 30 October] (اوکراینی جه). korrespondent.net. 18 October 2011. Retrieved 31 October 2011.
8. "Declaration of State Sovereignty of Ukraine". Verkhovna Rada of Ukraine. Archived from the original on 27 September 2007. Retrieved 24 December 2007.
10. Populations as at 1 Jan 2021 as estimated by State Statistics Committee of Ukraine.