park nazzjonali b'abitazzjonijiet fl-irdumijiet f'Colorado, l-Istati Uniti From Wikipedia, the free encyclopedia
Il-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde huwa park nazzjonali tal-Istati Uniti u Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO li jinsab fil-Kontea ta' Montezuma, Colorado, u huwa l-uniku Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO f'Colorado.[1] Il-park jipproteġi wħud mill-iżjed siti anċestrali ppreservati sew fl-Istati Uniti.
Stabbilit mill-Kungress u mill-President Amerikan Theodore Roosevelt fl-1906, il-park jokkupa 52,485 akru (212 km2) qrib ir-reġjun tal-Erba' Rkejjen tal-Lbiċ tal-Istati Uniti. B'iktar minn 5,000 sit, inkluż 600 abitazzjoni fl-irdumijiet,[2] din hija l-ikbar riżerva arkeoloġika fl-Istati Uniti.[3] Il-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde (li bl-Ispanjol tfisser "mejda ħadra" jew iktar speċifikament "muntanja ċatta ħadra") huwa magħruf l-iktar għal strutturi bħall-Palazz tal-Irdum, wieħed mill-ikbar abitazzjoni fl-irdumijiet fl-Amerka ta' Fuq.
Mill-ħabta tas-7500 Q.K., il-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde kien abitat staġonalment minn grupp ta' Paleo-Indjani nomadiċi magħrufa bħala l-Kumpless tal-Għoljiet ta' Qabel il-Muntanji. Il-varjetà ta' ponot li jaqtgħu li nstabu fir-reġjun tindika li kienu influwenzati mill-inħawi tal-madwar, inkluż il-Baċir il-Kbir, il-Baċir ta' San Juan, u l-Wied ta' Rio Grande. Iktar 'il quddiem, poplu tal-perjodu Arkajku stabbilixxa postijiet imkennija semipermanenti qrib il-muntanja ċatta. Sal-1000 Q.K., il-kultura tan-Nissieġa tal-Qfief feġġet mill-popopazzjoni lokali Arkajka, u mis-750 W.K., il-Puebloani Anċestrali żviluppaw mill-kultura tan-Nissieġa tal-Qfief.
Il-poplu ta' Pueblo kien jirnexxielu jgħix bħala poplu ta' kaċċaturi, ġemmiegħa u bdiewa li kienu jkabbru għelejjel bħall-qamħirrum, il-fażola u l-qargħa aħmar (magħrufa bħala t-"Tliet Aħwa Femminili"). Il-poplu bena l-ewwel pueblos tal-muntanja ċatt xi żmien wara s-650, u sa tmiem is-seklu 12 beda jibni l-abitazzjonijiet kbar fl-irdumijiet. Sal-1285, wara perjodu ta' nuqqas ta' stabbilità soċjali u ambjentali minħabba sensiela ta' nixfiet kbar u fit-tul, il-poplu wettaq migrazzjoni lejn in-Nofsinhar fl-Arizona u fi New Mexico, inkluż f'Rio Chama, fil-Baċir ta' Albuquerque, fil-Promontorju ta' Pajarito, u fl-għoljiet ta' qabel il-Muntanji ta' Sangre de Cristo.
L-ewwel okkupanti tar-reġjun ta' Mesa Verde, li huwa estiż mix-Xlokk ta' Utah sal-Majjistral ta' New Mexico, kienu Paleo-Indjani nomadiċi li waslu fl-inħawi għall-ħabta tad-9500 Q.K. Huma kienu jsegwu merħliet kbar tal-annimali selvaġġi u kienu jikkampjaw qrib ix-xmajjar u n-nixxigħat, li bosta minnhom nixfu meta l-glaċieri li fl-imgħoddi kienu jiksu partijiet mill-Muntanji ta' San Juan bdew idubu. L-iżjed Paleo-Indjani bikrin kienu l-kultura ta' Clovis u t-tradizzjoni ta' Folsom, li kienu definiti l-iktar skont il-mod kif kienu jżejnu l-ponot li jaqtgħu. Għalkemm ħallew evidenza tal-preżenza tagħhom fir-reġjun kollu, ma tantx hemm wisq indikazzjoni li għexu fin-naħa ċentrali ta' Mesa Verde matul dan iż-żmien.[4]
Wara d-9600 Q.K., l-ambjent tal-inħawi beda jisħon u jsir iktar niexef, li kienet bidla li wasslet biex il-foresti tas-siġar taż-żnuber u l-annimali li jgħixu fihom joktru f'Mesa Verde ċentrali. Il-Paleo-Indjani bdew jinsedjaw il-mesa b'numri dejjem ikbar għall-ħabta tas-7500 Q.K., għalkemm mhuwiex ċar jekk kinux okkupanti staġonali jew residenti s-sena kollha. L-iżvilupp tal-atlatl matul dan il-perjodu għamilha iktar faċli għalihom li jikkaċċjaw annimali żgħar, li kienet avvanz kruċjali fi żmien meta l-biċċa l-kbira tal-annimali l-kbar tar-reġjun għebu mill-pajsaġġ tal-madwar.[5]
Is-6000 Q.K. jimmarka l-bidu tal-perjodu Arkajku fl-Amerka ta' Fuq. L-arkeologi ma sabux qbil dwar l-oriġini tal-popolazzjoni Arkajka ta' Mesa Verde; uħud jemmnu li żviluppaw esklużivament mill-Paleo-Indjani lokali, imsejħa l-Kumpless tal-Għoljiet ta' Qabel il-Muntanji, iżda oħrajn jissuġġerixxu li l-varjetà ta' ponot li jaqtgħu li nstabu f'Mesa Verde tindika l-influwenza mill-inħawi tal-madwar, inkluż il-Baċir il-Kbir, il-Baċir ta' San Juan u l-Wied ta' Rio Grande. Il-poplu Arkajk x'aktarx li żviluppa lokalment, iżda kien influwenzat ukoll mill-kuntatt, mill-kummerċ u miż-żwieġ mal-immigranti minn dawn l-inħawi tal-madwar.
Il-poplu Arkajku bikri li kien jgħix qrib Mesa Verde kien juża l-atlatl u kien jaħsad varjetà usa' ta' pjanti u ta' annimali mill-Paleo-Indjani, filwaqt li kellu stil ta' għajxien primarjament nomadiku. Insedja l-inħawi ta' barra tar-reġjun ta' Mesa Verde, iżda anke l-muntanji, il-qċaċet tal-mesa u l-kanjons, fejn ħoloq postijiet imkennija fil-blat u arti fuq il-blat, u ħalla warajh evidenza ta' pproċessar tal-annimali u ta' ħdim taċ-chert. L-istabbiltà ambjentali matul il-perjodu wasslet għal tkabbir fil-popolazzjoni u fil-migrazzjoni. It-tisħin u l-inxif ewlieni mill-5000 sal-2500 jaf wasslu biex il-poplu tal-perjodu Arkajku nofsani jfittex il-klima iktar friska ta' Mesa Verde, li minħabba l-elevazzjoni ogħla kienet tesperjenza iktar borra, u flimkien max-xita fir-rebbiegħa, kienet tfisser ammonti ikbar ta' ilma.
Sal-Arkajku aħħari, iktar nies kienu qed jgħixu fl-abitazzjonijiet semipermanenti mkennija fil-blat li kienu jippreservaw oġġetti konsumabbli bħal qfief, sandlijiet u mriefex. Dawn bdew jagħmlu varjetà ta' figurini biz-zkuk żgħar b'għamla qishom ta' nagħaġ jew ċriev. L-Arkajku aħħari huwa mmarkat minn żieda fil-kummerċ tal-materjali eżotiċi bħall-ossidjani u t-turkważ. Il-qxur tal-baħar u l-aljotidi mill-kosta tal-Paċifiku sabu ruħhom f'Mesa Verde minn Arizona, u l-poplu Arkajku kien jaħdimhom f'ġiżirajjen u pendenti. L-arti fuq il-blat tkattret u n-nies kienu jgħixu fi djar rudimentali magħmula mit-tajn u mill-injam. It-tentattivi bikrin tagħhom li jiddomestikaw il-pjanti eventwalment żviluppaw fl-agrikoltura sostnuta ta' tmiem il-perjodu Arkajku, għall-ħabta tal-1000.
Bl-introduzzjoni tal-qamħirrum fir-reġjun ta' Mesa Verde għall-ħabta tal-1000 Q.K. u x-xejra lil hinn min-nomadiżmu favur insedjamenti iktar permanenti tal-ġebel, il-Puebloani Arkajċi għamlu tranżizzjoni f'dik li l-arkeologi sejħu l-kultura tan-Nissieġa tal-Qfief. Il-poplu tan-Nissieġa tal-Qfief II huma kkaratterizzati minn kombinament ta' ħiliet tal-biedja u tal-foraġġ, l-użu tal-atlatl, u l-ħolqieb ta' qfief minsuġa b'mod mirqum fl-assenza ta' bċejjeċ tal-fuħħar. Sat-300, il-qamħirrum kien sar il-prodott bażiku prominenti tad-dieta tal-poplu tan-Nissieġa tal-Qfief II, li beda jiddependi inqas fuq sorsi tal-ikel minn organiżmi selvaġġi u iktar fuq għelejjel iddomestikati.
Apparti x-xogħol fin tal-insiġ tal-qfief li tah ismu, il-poplu tan-Nissieġa tal-Qfief II żejjen varjetà ta' oġġetti tad-dar magħmula minn materjali tal-annimali u tal-pjanti, inkluż sandlijiet, ilbies, kontenituri bil-ġlud, imfierex u gvieret. Għamel ukoll pipi tat-tafal u oġġetti tal-logħob. L-irġiel tan-Nissieġa tal-Qfief kienu relattivament qosra u muskolari, b'tul medju ta' inqas minn 5.5 piedi (1.7 metru). Il-fdalijiet tal-iskeletri tal-poplu jiżvelaw sinjali ta' xogħol iebes u vvjaġġar estensiv, inkluż mard deġenerattiv tal-ġogi, fratturi li fiequ, u anemija moderata assoċjata man-nuqqas ta' ħadid. Il-poplu kien jidfen il-mejtin tiegħu qrib jew fost l-insedjamenti tiegħu, u spiss kien jinkludi oġġetti lussużi bħala doni, li jaf jindikaw differenzi fl-istatus soċjali relattiv. Il-poplu tan-Nissieġa tal-Qfief II huwa magħruf ukoll għall-arti distintiva tiegħu fuq il-blat, li tinsab fir-reġjun kollu ta' Mesa Verde. Kienu jintwerew annimali u bnedmin, kemm f'forma astratta kif ukoll realistika, f'opri uniċi u f'panewijiet iktar elaborati. Suġġett komuni id-daqqaq imħatteb tal-flawt li l-Hopi jsejħulu Kokopelli.
Sal-500 W.K., l-atlatls kienu qed jeħdulhom posthom il-qaws u l-vleġeġ, u l-qfief kienu qed jeħdulhom posthom il-bċejjeċ tal-fuħħar, u b'hekk dan kien it-tmiem tal-era tan-Nissieġa tal-Qfief II u l-bidu tal-era tan-Nissieġa tal-Qfief III. Ir-reċipjenti taċ-ċeramika kienu titjib konsiderevoli meta mqabbla mal-qfief, mal-qargħa aħmar imbattal u mnixxef, u mal-ġlud tal-annimali użati bħala kontenituri, li kienu ntużaw bħala l-kontenituri primarji għall-ħżin tal-ilma fir-reġjun. Il-bċejjeċ tal-fuħħar kienu jipproteġu wkoll iż-żrieragħ kontra l-moffa, l-insetti u r-rodituri. Sas-600, il-Pueblani Anċestrali kienu qed jużaw il-borom tat-tafal biex isajru s-sopop u l-istuffati. L-ewwel insedjament permanenti tfaċċaw għall-ewwel darba f'dan iż-żmien. Il-popolazzjoni tal-Baċir ta' San Juan żdiedet sew wara l-575, meta kien hemm tassew ftit siti tan-Nissieġa tal-Qfief III f'Mesa Verde; sal-bidu tas-seklu 7, kien hemm bosta minn dawn is-siti fil-mesa. Għall-150 sena ta' wara, il-villaġġi tipikament kienu jikkonsistu minn gruppi żgħar ta' bejn residenza waħda sa tliet residenzi. Il-popolazzjoni ta' Mesa Verde għall-ħabta tas-675 kienet ta' madwar 1,000 sa 1,500 ruħ.
Għall-ħabta tas-700 fir-reġjun ġew introdotti l-fażola u varjetajiet ġodda ta' qamħirrum. Sas-775, uħud mill-insedjamenti kienu kibru biex jakkomodaw iktar minn mitt ruħ; il-kostruzzjoni ta' binjiet kbar għall-ħżin maqtugħin mill-art bdiet għall-ħabta ta' dan iż-żmien. In-nissieġa tal-qfief għamlu ħilithom biex ikunu jistgħu jaħżnu biżżejjed ikel għall-familja tagħhom għal sena sħiħa, iżda fl-istess ħin żammew il-mobbiltà residenzjali sabiex ikunu jistgħu jirrilokaw l-abitazzjonijiet tagħhom f'każ li r-riżorsi jitnaqqru jew ir-rendimenti tal-għelejjel ma jkunux konsistentement adegwati. Sal-aħħar tas-seklu 8, il-konglomerazzjonijiet iż-żgħar, li tipikament kienu jkunu okkupati għal għaxar snin sa erbgħin sena, ħadulhom posthom konglomerazzjonijiet ikbar b'okkupazzjoni kontinwa għal saħansitra żewġ ġenerazzjonijiet. Il-poplu tan-Nissieġa tal-Qfief III stabbilixxa tradizzjoni fejn jiġu organizzati laqgħar ċerimonjali kbar qrib strutturi ta' fosos komunitarji.
Is-750 timmarka tmiem l-era tan-Nissieġa tal-Qfief III u l-bidu tal-perjodu ta' Pueblo I. It-tranżizzjoni hija kkaratterizzata minn bidliet ewlenin fid-disinn, fil-kostruzzjoni tal-binjiet u fl-organizzazzjoni tal-attivitajiet domestiċi. Il-poplu ta' Pueblo I irdoppja l-kapaċità tiegħu għall-ħżin tal-ikel minn sena sa sentejn u bena residenzi interkonnessi permanenti msejħa pueblos. Bosta attivitajiet domestiċi li qabel kienu rriżervati għad-djar ta' taħt l-art ġew ittrasferiti lejn dawn l-abitazzjonijiet ta' fuq l-art. Dan altera l-funzjoni tad-djar minn spazji għall-funzjonijiet kollha għal spazji użati primarjament għaċ-ċerimonji tal-komunità, għalkemm baqgħu jospitaw familji estiżi kbar, b'mod partikolari matul ix-xhur tax-xitwa. Matul l-aħħar tas-seklu 8, il-poplu tal-Pueblo beda jibni strutturi kwadri li l-arkeologi sejħulhom protokivas. Tipikament kienu fondi 3 jew 4 piedi (0.91 metri jew 1.22 metru) u wesgħin 12 sa 20 pied (3.7 sa 6.1 metri).
L-ewwel pueblos tfaċċaw f'Mesa Verde xi żmien wara s-650; sat-850 iktar minn nofs il-poplu tal-Pueblo kien jgħix ġo fihom. Meta l-popolazzjonijiet lokali kibru, il-Puebloani sabuha diffiċli li jgħixu bil-kaċċa, bil-foraġġ u bix-xogħol agrikolu, li kulma jmur wassalhom biex jiddependu ferm fuq il-qamħirrum iddomestikat. Din il-bidla minn seminomadiżmu għal "ħajja sedentarja u komunali li bidlet is-soċjetà tal-Pueblani anċestrali għal dejjem". Fi żmien ġenerazzjoni, l-għadd medju ta' unitajiet domestiċi f'dawn l-insedjamenti kibru minn 1-3 għal 15-20, b'popolazzjonijiet medji ta' mitejn ruħ. Id-densità tal-popolazzjoni żdiedet b'mod drammatiku, b'saħansitra tnax-il familja li kienu jokkupaw bejn wieħed u ieħor l-istess spazju li qabel kienu jospitaw żewġ familji. Dan wassal iktar sigurtà kontra l-attakki u ħeġġeġ iktar kooperazzjoni fost ir-residenti. Iffaċilita wkoll il-kummerċ u ż-żwieġ imħallat bejn il-klans, u sal-aħħar tas-seklu 8, filwaqt li l-popolazzjoni ta' Mesa Verde kienet qed tikber bis-saħħa tal-insedjaturi min-Nofsinhar, erba' gruppi kulturali distinti okkupaw l-istess villaġġi.
Insedjamenti kbar tal-Pueblo I ħadu f'idejhom ir-riżorsi li sabu f'erja ta' 15-il mil sa 30 mil (39 sa 78 km2). Tipikament kienu organizzati fi gruppi ta' mill-inqas tlieta u spazjati fi spazju ta' madwar mil (1.6 km) minn xulxin. Sat-860, kien hemm madwar 8,000 ruħ jgħixu f'Mesa Verde. Fi ħdan l-ispazji miftuħa tal-villaġġi l-kbar, il-poplu ta' Pueblo I ħaffer strutturi enormi f'erja ta' 800 pied kwadru (74 m2) li saru postijiet ċentrali li fihom kienu jinġabru n-nies. Dawn l-istrutturi jirrappreżentaw espressjonijiet arkitettoniċi bikrin ta' dawk li eventwalment żviluppaw fid-djar il-kbar tal-era ta' Pueblo II tal-Kanjon ta' Chaco. Minkejja t-tkabbir kbir matul il-bidu u n-nofs tas-seklu 9, xita imprevedibbli u nixfa perjodika wasslu għal bidla drammatika fix-xejriet ta' insedjament fl-inħawi. Bosta villaġġi aħħarin ta' Pueblo I ġew abbandunati wara inqas minn erbgħin sena ta' okkupazzjoni, u sat-880 il-popolazzjoni ta' Mesa Verde battiet sew b'mod kostanti. Fil-bidu tas-seklu 10 kien hemm tnaqqis mifrux tal-popolazzjoni tar-reġjun, peress li n-nies bdew jemigraw min-Nofsinhar tax-xmara ta' San Juan għall-Kanjon ta' Chaco sabiex ifittxu xita affidabbli għall-biedja. Meta n-nies tal-Pueblo wettqu migrazzjoni lejn in-Nofsinhar, lejn fejn bosta mill-antenati tagħhom kienu emigraw mitejn sena qabel, l-influwenza tal-Kanjon ta' Chaco kibret, u sad-950 Chaco ħadet post Mesa Verde bħala ċ-ċentru kulturali tar-reġjun.
Il-perjodu ta' Pueblo II ġab miegħu t-tkabbir u l-influwenza fuq komunitajiet iċċentrati madwar id-djar il-kbar tal-Kanjon ta' Chaco. Minkejja l-parteċipazzjoni tagħhom fis-sistema vasta ta' Chaco, il-Puebloani żammew identità kulturali distinta filwaqt li amalgamaw l-innovazzjoni reġjonali mat-tradizzjoni tal-qedem, u b'hekk ispiraw avvanzi arkitettoniċi ulterjuri; il-pueblos Puebloani tas-seklu 9 influwenzaw mitejn sena ta' kostruzzjoni tad-djar kbar ta' Chaco. In-nixfiet matul l-aħħar tas-seklu 9 wasslu biex il-biedja fuq l-art niexfa tal-Puebloani Anċestrali ma tibqax affidabbli, u b'hekk bdew ikabbru l-għelejjel tagħhom qrib id-drenaġġi biss għall-150 sena ta' wara. Ir-rendimenti tal-għelejjel reġgħu lura għal livelli tajbin sal-bidu tas-seklu 11. Sal-1050, il-popolazzjoni tal-inħawi reġgħet bdiet tirpilja; biż-żieda tal-prosperità agrikola, in-nies bdew iwettqu migrazzjoni lejn Mesa Verde min-Nofsinhar.
Il-bdiewa Puebloani kulma jmur bdew iserrħu fuq ġibjuni tal-ġebel matul l-era ta' Pueblo II. Matul is-seklu 11, huma bnew digi ta' kontroll u terrazzi qrib id-drenaġġi u x-xaqlibiet bħala sforz biex jikkonservaw il-ħamrija u l-ilma li jiskula. Dawn l-għelieqi jevitaw il-periklu ta' nuqqas ta' rendimenti tal-għelejjel fl-għelieqi ikbar tal-art niexfa. Sa nofs is-seklu 10 u l-bidu tas-seklu 11, il-protokivas kienu evolvew fi strutturi ċirkolari iżgħar imsejħa kivas, li normalment kienu jkunu bejn 12 u 15-il pied (3.7 sa 4.6 metri) bħala wisgħa. Dawn il-kivas ta' Mesa Verde kienu jinkludu karatteristika mill-imgħoddi msejħa sipapu, jiġifieri ħofra mħaffra fit-Tramuntana tal-kamra ewlenija li tissimbolizza l-post fejn il-Puebloani Anċestrali kienu jemmnu li feġġew minn taħt l-art. F'dan iż-żmien, il-Puebloani Anċestrali bdew jitbiegħdu mill-binjiet biz-zkuk u bit-tajn tal-perjodu ta' Pueblo I favur kostruzzjoni bil-ġebel, li kienet intużat fir-reġjun saħansitra mis-700, iżda ma kinitx mifruxa qabel is-sekli 11 u 12.
It-tkabbir tal-influwenza ta' Chaco fl-inħawi ta' Mesa Verde ħalla l-iżjed marka viżibbli bid-djar kbar tal-ġebel bi stil ta' Chaco li saru l-punt fokali ta' bosta villaġġi Puebloani wara l-1075. Id-Dar ta' Far View, l-ikbar fosthom, titqies bħala kostruzzjoni klassika ta' Chaco, u l-kostruzzjoni tagħha x'aktarx li bdiet bejn l-1075 u l-1125, għalkemm xi arkeologi jsostnu li bdiet diġà mill-1020. Il-pueblos unitarji tal-injam u tal-ħamrija ta' dak iż-żmien tipikament kienu jkunu abitati għal xi għoxrin sena. Matul il-bidu tas-seklu 12, il-kontroll reġjonali nbidel minn Chaco għal Aztec, New Mexico, fir-reġjun tan-Nofsinhar ta' Mesa Verde. Sal-1150, in-nixfa reġgħet filġet l-abitanti tar-reġjun, u wasslet għal waqfien temporanju tal-kostruzzjoni tad-djar kbar f'Mesa Verde.
.jpg)
Nixfa kbira mill-1130 sal-1180 wasslet għal tnaqqis rapidu fil-popolazzjoni f'bosta partijiet mill-Baċir ta' San Juan, b'mod partikolari fil-Kanjon ta' Chaco. Bil-kollass tas-sistema estensiva ta' Chaco, in-nies kulma jmur wettqu migrazzjoni lejn Mesa Verde, u b'hekk kien hemm tkabbir kbir fil-popolazzjoni tal-inħawi. Dan wassal għal insedjamenti ferm ikbar ta' bejn 600-800 ruħ, li naqqsu l-mobbiltà tal-Puebloani, li fl-imgħoddi spiss kienu jirrilokaw l-abitazzjonijiet u l-għelieqi tagħhom bħala parti mill-istrateġija agrikola tagħhom. Sabiex isostnu dawn il-popolazzjonijiet ikbar, huma ddedikaw iktar u iktar xogħol fil-biedja. Iż-żidiet fil-popolazzjoni wasslu wkoll għal żieda fil-qtugħ tas-siġar u b'hekk naqas il-ħabitat għal bosta speċijiet ta' pjanti u ta' annimali selvaġġi li l-Puebloani kienu jiddependu fuqhom, u b'hekk kompliet tiżdied id-dipendenza tagħhom fuq l-għelejjel iddomestikati li kienu suxxettibbli għal nuqqas ta' rendiment minħabba n-nixfiet. Studju reċenti wera li r-residenti bdew iwettqu wkoll kannibaliżmu mill-1150 minħabba l-iskoperta ta' fdalijiet umani li kienu jiġu ppreparati u kkonsmati.
Is-sistema ta' Chaco wasslet kwantitajiet kbar ta' oġġetti importati lejn Mesa Verde matul l-aħħar tas-seklu 11 u l-bidu tas-seklu 12, inkluż bċejjeċ tal-fuħħar, qxur tal-baħar u turkważ, iżda sal-aħħar tas-seklu 12, bil-kollass tas-sistema, l-ammont ta' oġġetti importati mill-mesa malajr batta, u Mesa Verde saret iżolati mir-reġjun tal-madwar. Għal bejn wieħed u ieħor 600 sena, il-biċċa l-kbira tal-bdiewa Puebloani kienu għexu f'għorfiet żgħar fil-quċċata tal-mesa li fihom kienu jgħixu familja jew tnejn. Tipikament kienu jkunu jinsabu qrib l-għelieqi tagħhom u f'distanza bil-mixi mill-għejun tal-ilma. Din il-prattika kompliet sa nofs u l-aħħar tas-seklu 12, iżda sal-bidu tas-seklu 13 bdew jgħixu fil-kanjon qrib l-għejun tal-ilma u f'distanza bil-mixi mill-għelieqi tagħhom.
Il-villaġġi tal-Puebloani Anċestrali tkattru matul nofs l-era ta' Pueblo III, meta l-arkitetti bnew binjiet kbar b'diversi sulari, u l-artiġjani żejnu l-bċejjeċ tal-fuħħar b'disinni tassew elaborati. L-istrutturi li nbnew matul dan il-perjodu ġew deskritti bħala "fost l-ikbar teżori arkitettoniċi fid-dinja". Il-binjiet tal-ġebel tal-era ta' Pueblo III tipikament kienu jkunu okkupati għal madwar ħamsin sena, jiġifieri iktar mid-doppju tal-istrutturi tal-era ta' Pueblo II. Oħrajn kienu abitati kontinwament għal mitejn sena jew iktar. Innovazzjonijiet arkitettoniċi bħal torrijiet u strutturi b'diversi ħitan bdew ifeġġu wkoll matul l-era ta' Pueblo III. Il-popolazzjoni ta' Mesa Verde baqgħet pjuttost stabbli matul in-nixfa tas-seklu 12. Fil-bidu tas-seklu 13, madwar 22,000 kienu jgħixu hemmhekk. Fl-inħawi kien hemm żidiet moderati fil-popolazzjoni matul id-deċennji ta' wara, u oħrajn drammatiċi mill-1225 sal-1260. Il-biċċa l-kbira tan-nies fir-reġjun kienu jgħixu fil-pjanura fil-Punent tal-mesa f'postijiet bħall-Pueblo ta' Yellow Jacket, qrib Cortez, Colorado. Oħrajn ikkolonizzaw ix-xifer tal-kanjons u x-xaqlibiet fi strutturi b'diversi familji li kibru għal daqs bla preċedent biż-żieda fil-popolazzjoni. Sal-1260, il-maġġoranza tal-Puebloani kienu jgħixu f'pueblos kbar li kienu jospitaw diversi familji u iktar minn mitt ruħ.
Fis-seklu 13 kien hemm 69 sena ta' xita taħt il-medja fir-reġjun ta' Mesa Verde, u wara l-1270 kien hemm temperaturi tassew kesħin. Id-dendrokronoloġija tindika li l-aħħar siġra li nqatgħet għall-kostruzzjoni fil-mesa nqatgħet fl-1281. Kien hemm deklin kbir fl-importazzjonijiet tal-bċejjeċ taċ-ċeramika lejn ir-reġjun matul dan iż-żmien, iżda l-produzzjoni lokali baqgħet stabbli. Minkejja l-kundizzjonijiet diffiċli, il-Puebloani baqgħu jaħdmu l-art fl-inħawi sa perjodu b'nixfa kbira mill-1276 sal-1299 temmet 700 sena ta' okkupazzjoni umana kontinwa f'Mesa Verde. L-arkeologi jirreferu għal dan il-perjodu bħala n-"Nixfa l-Kbira". L-aħħar abitanti tal-mesa telqu mill-inħawi għall-ħabta tal-1285.
Matul il-perjodu ta' Pueblo III (mill-1150 sal-1300), il-Puebloani bnew bosta torrijiet tal-ġebel li x'aktarx intużaw bħala strutturi difensivi. Spiss kienu jinkorporaw mini moħbija li kienu jikkollegaw it-torrijiet mal-kivas assoċjati magħhom. Il-gwerer kienu jsiru bl-użu tal-istess għodod li l-Puebloani kienu jużaw għall-kaċċa tal-annimali, inkluż qwies u vleġeġ, mannari tal-ġebel, mazez tal-injam u lanez. Huma ħadmu wkoll tarki tal-ġlud u tal-qasab li kienu jintużaw waqt il-battalji biss. Matul is-seklu 13 kollu fil-mesa seħħew għadd ta' gwerer. Il-mexxejja ċiviċi fir-reġjun x'aktarx li kisbu l-poter u l-prestiġju permezz tad-distribuzzjoni tal-ikel matul iż-żminijiet tan-nixfa. Din is-sistema x'aktarx li kkrollat matul in-"Nixfa l-Kbira", u wasslet għal gwerer qalila bejn il-klans f'kompetizzjoni bejniethom. Iż-żieda fl-inċertezza ekonomika u soċjali matul l-aħħar deċennji tas-seklu wasslet għal kunflitt mifrux. Instabet evidenza ta' villaġġi parzjalment maħruqa u ta' trawmi wara l-mewt, u r-residenti ta' villaġġ partikolari milli jidher sfaw vittmi ta' massakru sħiħ.
L-evidenza tal-vjolenza u tal-kannibaliżmu ġiet iddokumentata fir-reġjun ċentrali ta' Mesa Verde. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-vjolenza, li laħqet il-qofol tagħha bejn l-1275 u l-1285, ġeneralment tiġi attribwita lill-ġlied intern fost il-Puebloani, evidenza arkeoloġika li nstabet fil-Pueblo tal-Kanjon tar-Ramel, fil-Kanjons tal-Monument Nazzjonali tal-Antenati, tissuġġerixxi li seħħew interazzjonijiet vjolenti wkoll bejn il-Puebloani u n-nies minn barra r-reġjun. L-evidenza tal-attakki ġiet skoperta minn membri taċ-Ċentru Arkeoloġiku tal-Kanjon taċ-Ċawlun matul is-snin 90 tas-seklu 20. L-attakki, li seħħew ukoll fil-Pueblo tal-Blata tal-Kastell tal-monument nazzjonali, ġew datati li seħħu għall-ħabta tal-1280, u jitqiesu li effettivament temmew diversi sekli ta' okkupazzjoni Puebloana f'dawk is-siti. Bosta mill-vittmi kellhom sinjali ta' fratturi fil-kranji, u l-uniformità tal-feriti tissuġġerixxi li l-biċċa l-kbira ġġarrbu b'daqqa ta' mannaret tal-ġebel. Oħrajn ġew imbiċċra, imqattgħin biċċiet u kannibalizzati. L-antropofaġija (kannibaliżmu) jaf seħħet bħala strateġija ta' għajxien waqt żminijiet ta' ġuħ. Ir-rekords arkeoloġiċi jindikaw li, iktar milli iżolat fir-reġjun ta' Mesa Verde, il-kunflitt vjolenti kien mifrux fl-Amerka ta' Fuq matul l-aħħar tas-seklu 13 u l-bidu tas-seklu 14, u x'aktarx li tqanqal iktar minħabba t-tibdil fil-klima globali li affettwa b'mod negattiv il-provvisti tal-ikel fil-kontinent kollu.
Ir-reġjun ta' Mesa Verde esperjenza kundizzjonijiet kesħin u nexfin mhux tas-soltu matul il-bidu tas-seklu 13. Dan jaf wassal għall-emigrazzjoni lejn Mesa Verde minn postijiet inqas ospitabbli. Iż-żieda fil-popolazzjoni kompliet toħnoq l-ambjent tal-mesa, u ħolqot piż ulterjuri fuq soċjetà agrikola li diġà kienet qed tbati minħabba n-nixfa. Ix-xejra bimodali tal-preċipitazzjoni fir-reġjun, li kienet twassal ix-xita fir-rebbiegħa u fis-sajf u l-borra fil-ħarifa u fix-xitwa, bdiet tfalli wara l-1250. Wara l-1260, kien hemm tnaqqis rapidu fil-popolazzjoni ta' Mesa Verde, peress li "għexieren ta' eluf ta' nies" emigraw jew mietu bil-ġuħ. Bosta komunitajiet iżgħar fir-reġjun tal-Erba' Rkejjen ġew abbandunati wkoll matul dan il-perjodu. Il-Puebloani Anċestrali kellhom storja twila ta' migrazzjoni fid-dawl tal-instabbiltà ambjentali, iżda t-tnaqqis fil-popolazzjoni ta' Mesa Verde lejn l-aħħar tas-seklu 13 kienet differenti għax wasslet biex ir-reġjun jitbattal kważi għalkollox, u l-ebda dixxendent ma reġa' lura biex jibni insedjamenti permanenti. Filwaqt li n-nixfa, it-tnaqqir tar-riżorsi u l-popolazzjoni eċċessiva kollha kkontribwew għall-instabbiltà matul l-aħħar żewġ sekli tal-okkupazzjoni Puebloana Anċestrali, id-dipendenza żejda tagħhom fuq l-għelejjel tal-qamħirrum titqies bħala d-"difett fatali" fl-istrateġija tal-għajxien tagħhom.
Il-poplu Puebloan Anċestrali li tbattal ma ħalla kważi l-ebda evidenza diretta tal-migrazzjoni tiegħu, iżda ħalla warajh oġġetti domestiċi, inkluż utensili tat-tisjir, għodod u ħwejjeġ, li taw lill-arkeologi l-impressjoni li l-emigrazzjoni kienet każwali jew għal għarrieda. Huwa stmat li 20,000 ruħ kienu jgħixu fir-reġjun matul is-seklu 13, iżda sal-bidu tas-seklu 14 iż-żona kienet kważi diżabitata. Bosta emigranti li baqgħu ħajjin jaf rilokaw lejn in-Nofsinhar tal-Arizona u New Mexico. Għalkemm ir-rata ta' insedjament mhix ċara, żidiet f'żoni b'popolazzjoni sparpaljata, bħal Rio Chama, il-Promontorju ta' Pajarito u Santa Fe, jikkorrispondu direttament mal-perjodu ta' migrazzjoni minn Mesa Verde. L-arkeologi jemmnu li l-Puebloani li insedjaw l-inħawi qrib Rio Grande, fejn il-bċejjeċ tal-fuħħar suwed u bojod ta' Mesa Verde saru mifruxa matul is-seklu 14, x'aktarx li kienu relatati mal-unitajiet domestiċi li ngħaqdu magħhom u mhux ta' invażuri mhux mixtieqa. L-arkeologi jħarsu lejn din il-migrazzjoni bħala kontinwazzjoni, iktar milli t-tmiem, tas-soċjetà u tal-kultura Puebloana Anċestrali. Bosta oħrajn rilokaw lejn ix-xtut tax-xmara ta' Little Colorado, fil-Punent ta' New Mexico u fil-Lvant tal-Arizona. Filwaqt li l-arkeologi għandhom it-tendenza li jiffukaw fuq il-fatturi li "naffru" l-Puebloani 'l bogħod mir-reġjun, kien hemm ukoll diversi "fatturi ta' attraenza" ambjentali, bħal temperaturi iktar sħan, kundizzjonijiet aħjar tal-biedja, iktar injam, u merħliet tal-biżonti, li inċentivaw ir-rilokazzjoni lejn l-inħawi qrib Rio Grande. Minbarra l-bosta insedjamenti tul Rio Grande, id-dixxendenti kontemporanji tal-Puebloani jgħixu fi pueblos f'Acoma, f'Zuni, f'Jemez u f'Laguna.
Għalkemm il-Kanjon ta' Chaco Canyon jaf kellu kontroll reġjonali fuq Mesa Verde matul l-aħħar tas-seklu 11 u l-bidu tas-seklu 12, il-biċċa l-kbira tal-arkeologi huma tal-fehma li r-reġjun ta' Mesa Verde jiġbor fih ġabra ta' komunitajiet iżgħar ibbażati fuq siti ċentrali u siti relatati li qatt ma ġew integrati għalkollox fi struttura ċivika ikbar. Diversi toroq tal-qedem, wesgħin medja ta' 15-il sa 45 pied (4.6 metri sa 13.7-il metru) u allinjati b'qishom raded imbuzzati tal-ħamrija, ġew identifikati fir-reġjun. Il-biċċa l-kbir milli jidher jikkollegaw il-komunitajiet u s-santwarji; oħrajn jinsabu mad-dawra tas-siti bid-djar kbar. Il-kobor tan-network mhuwiex ċar, iżda ma ġiet skoperta l-ebda triq li twassal sat-Triq tat-Tramuntana l-Kbira ta' Chaco jew li tikkollega direttamenti s-siti ta' Mesa Verde u ta' Chaco.
Ġew identifikati santwarji Puebloani Anċestrali, imsejħa herraduras, qrib xi segmenti tat-toroq fir-reġjun. L-iskop tagħhom mhuwiex ċar, iżda ġew skavati diversi herraduras b'għamla tal-ittra C, u huwa maħsub li kienu "santwarji direzzjonali" li kienu jindikaw il-pożizzjoni tad-djar kbar.
Is-sit ta' Mesa Verde huwa magħruf l-iktar għal għadd kbir ta' abitazzjonijiet ippreservati sew fl-irdumijiet, djar mibnija għall-kenn, jew fil-blat tul il-ħitan tal-kanjons. L-istrutturi mkennija fil-biċċa l-kbira kienu magħmula b'blokok tal-ġebel ramli iebes, miżmuma flimkien u mkaħħla bit-tajn u bil-ħuxlief. Kostruzzjonijiet speċifiċi kellhom bosta similaritajiet iżda kienu ġeneralment uniċi bħala għamla minħabba t-topografija individwali tad-diversi postijiet imkennija tul il-ħitan tal-kanjons. F'kuntrast kbir mal-kostruzzjonijiet iktar bikrin u mal-villaġġi fil-quċċata tal-mesas, l-abitazzjonijiet fl-irdumijiet ta' Mesa Verde kienu jirriflettu xejra fir-reġjun kollu favur l-aggregazzjoni ta' popolazzjonijiet reġjonali li kienu qed jikbru, fi kwartieri qrib ħafna ta' xulxin u faċilment difendibbli, matul is-seklu 13.
Il-binjiet tal-Pueblo nbnew bil-ġebel, bit-twieqi orjentati lejn in-Nofsinhar, u b'għamliet tal-ittri U, E u L. Il-binjiet kienu jinsabu qrib iktar ta' xulxin u kienu jirriflettu t-tqanqil dejjem jiżdied taċ-ċelebrazzjonijiet reliġjużi. Inbnew torrijiet qrib il-kivas u x'aktarx kienu jintużaw għall-għassa. Il-bċejjeċ tal-fuħħar saru iktar versatili, inkluż buqari, kuċċaruni, skutelli, ġarer u reċipjenti għall-ikel u għax-xorb. Tfaċċaw ukoll bċejjeċ tal-fuħħar bojod b'disinni suwed, b'pigmenti mill-pjanti. It-tekniki tal-ġestjoni u tal-konservazzjoni tal-ilma, inkluż l-użu ta' ġibjuni u digi li jżommu s-sedimenti, bdew jitfaċċaw ukoll matul dan il-perjodu. L-istili ta' dawn il-kostruzzjonijiet tal-ġebel ramli/imkaħħla, kemm l-abitazzjonijiet tal-wiċċ kif ukoll l-abitazzjonijiet fl-irdumijiet, kellhom twieqi u bibien b'għamla ta' T. Xi arkeologi, inkluż Stephen H. Lekson, qisuhom bħala evidenza tal-influwenza kontinwa tas-sistema ta' Chaco. Riċerkaturi oħra huma tal-fehma li dawn l-elementi huma parti minn stil Puebloan iktar ġeneralizzat jew ta' importanza spiritwali iktar milli evidenza tat-tkomplija ta' sistema soċjoekonomika speċifika tal-elit.
Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-kostruzzjoni f'dawn is-siti hija konsistenti mal-forom arkitettoniċi komuni Puebloani, inkluż kivas, torrijiet u djar fil-fosos, l-ispazji mkennija kienu jeżiġu milli jidher konċentrazzjoni ferm iktar densa tal-popolazzjonijiet tagħhom. Id-Dar tal-Mug, abitazzjoni tipika fl-irdumijiet tal-perjodu, kienet tospita madwar 100 ruħ li kienu jaqsmu 94 kamra żgħira fi tmien kivas mibnija waħda kontra l-oħra u kienu jaqsmu ħafna mill-ħitan tagħhom; il-bennejja f'dawn l-inħawi mmassimizzaw l-ispazju b'kull mod li setgħu, u l-ebda żona ma kienet tiġi eskluża mill-kostruzzjoni.
Il-poplu ta' Pueblo kien juża l-osservazzjonijiet astronomiċi biex jippjana ċ-ċerimonji reliġjużi u tal-biedja tiegħu, abbażi tal-karatteristiċi naturali tal-pajsaġġ u l-istrutturi tal-ġebel li nbnew apposta għal dan l-iskop. Diversi djar kbar fir-reġjun kienu allinjati mad-direzzjonijiet kardinali, bit-twieqi, bil-bibien u bil-ħitan ippożizzjonati tul il-mogħdija tax-xemx, biex b'hekk ir-raġġi tagħha jindikaw il-mogħdija tal-istaġuni. Huwa maħsub li t-Tempju tax-Xemx ta' Mesa Verde jaf kien osservatorju astronomiku.
It-tempju għandu għamla tal-ittra D, u l-allinjament tiegħu huwa 10.7 gradi lil hinn mil-Lvant–Punent reali. Il-pożizzjoni u l-orjentazzjoni tiegħu jindikaw li l-bennejja tiegħu kienu jifhmu ċ-ċikli kemm tax-xemx kif ukoll tal-qamar. It-torri huwa allinjat mal-waqfien lunari maġġuri, li jseħħ darba kull 18.6-il sena, u ma' nżul ix-xemx matul is-solstizju tax-xitwa; wieħed jista' jara x-xemx nieżla fuq it-tempju minn pjattaforma fit-tarf tan-Nofsinhar tal-Palazz tal-Irdum, faċċata tal-Kanjon ta' Fewkes. Fil-qiegħ tal-kanjon hemm il-foss tan-nar tat-Tempju tax-Xemx, li jiddawwal bl-ewwel raġġi ta' tlugħ ix-xemx matul is-solstizju tax-xitwa. It-Tempju tax-Xemx huwa wieħed mill-ikbar strutturi esklużivament ċerimonjali li qatt inbnew mill-Puebloani Anċestrali.
Mill-bidu tas-seklu 6, il-bdiewa li kienu jgħixu f'Mesa Verde ċentrali kienu jkabbru l-qamħirrum, il-fażola u varjetajiet differenti ta' qargħa aħmar. Il-kombinament tal-qamħirrum u tal-fażola kien jipprovdi l-amino aċidi ta' proteini kompluti lill-Puebloani. Meta l-kundizzjonijiet kienu jkunu tajbin, 3 jew 4 akri (12,000 jew 16,000 m2) ta' art kienu jipprovdu biżżejjed ikel għal familja ta' tlieta u erba' individwi għal sena sħiħa, diment li jissupplimentaw id-dieta tagħhom bl-annimali u bil-pjanti selvaġġi. Peress li l-Puebloani kulma jmur bdew jiddependu fuq il-qamħirrum bħala prodott bażiku djetetiku, is-suċċess jew il-falliment tar-rendimenti tal-għelejjel kienu jaffettwaw sew il-ħajja tagħhom. Il-mesa xxaqleb kemxejn lejn in-Nofsinhar, u b'hekk l-esponiment għax-xemx kien jiżdied. Qabel l-introduzzjoni tal-bċejjeċ tal-fuħħar, l-ikel kien jintefa' fil-fran, jiġi mixwi u jitnixxef. Il-blat jikwi li kien jitqiegħed fil-kontenituri seta' jwassal biex l-ilma jagħli f'daqqa, iżda minħabba li l-fażola trid titgħalla għal siegħa jew iktar, l-użu tagħha ma tantx kien mifrux wisq qabel ma l-bċejjeċ tal-fuħħar kienu bdew jintużaw sew fir-reġjun kollu. Bid-disponibbiltà ikbar tal-bċejjeċ taċ-ċeramika wara s-600, il-fażola saret ferm eħfef biex tissajjar. B'hekk ipprovdiet proteina ta' kwalità għolja li naqqset id-dipendenza fuq il-kaċċa. Għenet ukoll lill-kultivazzjoni tal-qamħirrum, għax il-legumi jżidu n-nutrijenti tant meħtieġa fil-ħamrija li jitkabbru fiha, li x'aktarx li żiedet ir-rendimenti tal-qamħirrum.
Il-biċċa l-kbira tal-poplu ta' Pueblo kien jipprattika l-biedja niexfa, li kienet tiddependi fuq ix-xita biex l-għelejjel jissaqqew, iżda oħrajn kienu jużaw l-ilma li jiskula, il-fawwariet, l-ilma ġieri fix-xquq u l-għadajjar fejn l-ilma kien jinġabar b'mod naturali. Mill-bidu tas-seklu 9, il-poplu ħaffer u ħa ħsieb il-ġibjuni biex jaħżen l-ilma li jiskula mill-ħalbiet tas-sajf u mill-borra li ddub fir-rebbiegħa; xi għelejjel kienu jissaqqew bl-idejn. L-arkeologi jemmnu li qabel is-seklu 13, il-fawwariet u sorsi oħra tal-ima kienu jitqiesu bħala riżorsi pubbliċi kondiviżi, iżda kif il-Puebloani marru jgħixu f'pueblos dejjem ikbar mibnija qrib jew madwar il-provvisti tal-ilma, il-kontroll ġie privatizzat u limitat għall-membri tal-komunità tal-madwar.
Bejn is-750 u t-800, il-Puebloani bdew jibnu żewġ strutturi kbar taż-żamma tal-ilma fil-qigħan tal-kanjons – il-ġibjuni ta' Morefield u ta' Box Elder. Ftit wara, beda x-xogħol fuq tnejn oħra: il-ġibjuni ta' Far View u ta' Sagebrush, li bejn wieħed u ieħor kienu jinsabu madwar 90 pied (30 metru) minn xulxin u nbnew fil-quċċata tal-mesa. Il-ġibjuni jinsabu tul linja mil-Lvant għall-Punent li tibqa' sejra għal madwar 6 mili (10 kilometri), u dan jissuġġerixxi li l-bennejja segwew pjanta ċentralizzata għas-sistema. Fl-2004, is-Soċjetà Amerikana tal-Inġiniera Ċivili ddeżinjat lil dawn l-erba' strutturi bħala Għeliem Storiċi tal-Inġinerija Ċivili Nazzjonali. Analiżi ġeospazjali tal-2014 issuġġeriet li la l-ġbir u lanqas iż-żamma tal-ilma ma kienu possibbli fil-Ġibjun ta' Far View. Din l-interpretazzjoni tħares lejn l-istruttura bħala spazju ċerimonjali b'toroq għall-purċissjonijiet bħala adattament tal-kultura ta' Chaco.
Il-Puebloani tipikament kienu jikkaċċjaw annimali lokali żgħar, iżda xi kultant kienu jorganizzaw gruppi tal-kaċċa li kienu jivvjaġġaw għal distanzi twal. Is-sorsi prinċipali ta' proteini tagħhom mill-annimali kienet tiġi miċ-ċriev u mill-fniek, iżda okkażjonalment kienu jikkaċċjaw in-nagħaġ tal-qarn kbir, l-għażżiela u l-alċi. Huma bdew jiddomestikaw id-dundjani għall-ħabta tas-sena 1000, u sas-seklu 13 il-konsum tal-annimali laħaq il-quċċata tiegħu, u ċ-ċriev kienu s-sors prinċipali ta' proteini mill-annimali f'bosta siti. Id-dundjani ddomestikati kienu jikkonsmaw ammonti kbar ta' nuħħala tal-qamħirrum, u dan kompla jżid id-dipendenza tal-poplu fuq din l-għalla bażika. Il-Puebloani kienu jinsġu l-kutri bir-rix tad-dundjani u bil-fer tal-fniek, u kienu joħolqu splenguni u labar bl-għadam tad-dundjani u taċ-ċriev. Minkejja d-disponibbiltà ta' ħut fix-xmajjar u fin-nixxigħat tal-inħawi, l-evidenza arkeoloġika tissuġġerixxi li qajla kien jittiekel.
Il-Puebloani ssupplimentaw id-dieta tagħhom bil-ġbir taż-żrieragħ u tal-frott tal-pjanti selvaġġi, u fl-istess ħin kienu jfittxu rqajja' kbar ta' art huma u jfittxu dawn ir-riżorsi. Skont l-istaġun, huma kienu jiġbru l-prinjoli u l-frott artab tal-ġniebru, diversi tipi ta' ħxejjex, tomatillo, mustarda, qargħa bagħli, żrieragħ tal-ġirasol u jukka, kif ukoll diversi speċijiet ta' ħaxix u ta' kaktus. Il-frott tal-bajtar tax-xewk kien jipprovdi sors rari ta' zokkor naturali. Iż-żrieragħ selvaġġi kienu jissajru u jintaħnu f'tagħsida. Il-Puebloani kienu jużaw diversi tipi ta' siġar bħall-kawkba tal-muntanji u l-ġniebru għall-ħatab. Kienu jpejpu wkoll it-tabakk selvaġġ. Minħabba li l-Puebloani Anċestrali kienu jqisu l-materjal kollu li jikkonsmaw u li l-komunitajiet tagħhom jiskartaw bħala sagri, il-munzelli tal-iskart tagħhom kienu jiġu meqjusa b'reverenza. Mill-bidu tal-perjodu tan-Nissieġa tal-Qfief III, għall-ħabta tas-700, il-Puebloani spiss kienu jidfnu l-mejtin tagħhom f'dawn il-munzelli.
L-istudjużi ma jaqblux bejniethom dwar jekk il-fuħħar ġiex ivvintat fir-reġjun tal-Erba' Rkejjen jew ġiex introdott min-Nofsinhar. Eżemplari ta' skutelli baxxi tat-tafal mhux mitfugħa fil-fran li nstabu fil-Kanjon ta' de Chelly jindikaw li l-innovazzjoni jaf irriżultat mill-użu tal-iskutelli tat-tafal għat-tnixxif taż-żrieragħ. L-użu ripetut tagħhom wassal biex jibbiesu u jsiru impermeabbli, u b'hekk jaf jirrappreżentaw l-ewwel bċejjeċ tal-fuħħar mitfugħa fil-fran fir-reġjun. Teorija alternattiva tissuġġerixxi li l-fuħħar oriġina mill-inħawi tal-Irdum ta' Mogollon lejn in-Nofsinhar, fejn kienu jintużaw skutelli ta' pejst kannella matul l-ewwel sekli tal-era komuni. Oħrajn jemmnu li l-fuħħar ġie introdott f'Mesa Verde mill-Messiku, għall-ħabta tat-300 W.K. Ma hemm l-ebda evidenza ta' swieq tal-fuħħar tal-qedem fir-reġjun, iżda l-arkeologi jemmnu li n-nies lokali li kienu jipproduċu l-fuħħar kienu jpartu l-oġġetti bejn il-familji. Il-borom tat-tisjir magħmula minn blat igneu mfarrak minn postijiet bħall-Muntanja ta' Ute kienu iktar reżiljenti u mixtieqa, u l-Puebloani mir-reġjun kollu kienu jagħmlu għalihom. L-analiżi tal-attivazzjoni tan-newtroni tindika li l-biċċa l-kbira tal-bċejjeċ tal-fuħħar suwed u bojod li nstabu f'Mesa Verde kienu prodotti lokalment. It-tafal tal-Kretaċju mill-Formazzjonijiet ta' Dakota u ta' Menefee kien jintuża fil-produzzjoni tal-bċejjeċ tal-fuħħar bojod u suwed, u t-tafal mill-Formazzjoni ta' Mancos kien jintuża fil-produzzjoni tal-buqari. Evidenza li l-bċejjeċ tal-fuħħar taż-żewġ tipi kienu mifruxa bejn diversi postijiet fir-reġjun tissuġġerixxi li kien hemm interazzjoni bejn il-gruppi tal-produtturi tal-bċejjeċ tal-fuħħar tal-qedem, jew kienu jaqsmu sors komuni tal-materja prima. Il-bċejjeċ tal-fuħħar suwed u bojod ta' Mesa Verde ġew prodotti fi tliet postijiet: il-Kanjon tar-Ramel, il-Blata tal-Kastell u Mesa Verde. L-evidenza arkeoloġika tindika li kważi kull unità domestika kellha mill-inqas membru li kien jipproduċi l-bċejjeċ tal-fuħħar. Il-fran tat-trunċieri kienu jinbnew 'il bogħod mill-pueblos u eqreb tas-sorsi tal-ħatab. Id-daqsijiet tagħhom ivarjaw, iżda l-fran il-kbar kienu twal sa 24 pied (7.3 metri) u huwa maħsub li kienu fran kondiviżi bejn diversi familji. Id-disinni kienu jiżdiedu mar-reċipjenti taċ-ċeramika permezz ta' xkupilja bil-weraq tal-jukka u żebgħat tal-ħadid, tal-manganiż, tal-pjanti tan-naħal u tal-mustarda.
Il-biċċa l-kbira tal-bċejjeċ tal-fuħħar li nstabu fil-pueblos tas-seklu 9 kellhom daqs għall-individwi jew għall-familji żgħar, iżda peress li ċ-ċerimonjaliżmu komunali żdied matul is-seklu 13, ġew prodotti bosta reċipjenti ikbar għall-festini. Id-dekorazzjonijiet fuq il-bċejjeċ tal-fuħħar griżi f'Mesa Verde tfaċċaw wara s-700, u sas-sena 1000 reċipjenti sħaħ kienu jiġu mżejna b'dan il-mod. It-teknika kienet toħloq wiċċ estern aħrax u b'hekk dawn il-bċejjeċ kienu jkunu jiżolqu inqas mill-bċejjeċ griżi li kienu iktar lixxi. Sas-seklu 11, dawn ir-reċipjenti b'dissipazzjoni iktar effiċjenti tas-sħana mill-bċejjeċ iktar lixxi, fil-biċċa l-kbira kienu ħadu post l-istil iktar antik, u t-tendenza li kellhom li jżommu iktar is-sħana kienet tintuża biex l-ikel jitgħalla fihom. It-tiżjin tal-bċejjeċ tal-fuħħar x'aktarx li żviluppa peress li l-produtturi tal-qedem ipprovaw jikkopjaw il-karatteristiċi viżwali tan-nisġiet tal-qfief. Dawn il-bċejjeċ kienu jsiru bit-tafal minn formazzjonijiet għajr dik ta' Menefee, u dan jissuġġerixxi li l-produtturi tal-qedem kienu jagħżlu tafal differenti għal stili differenti. Il-produtturi tal-bċejjeċ tal-fuħħar kienu jagħżlu t-tafal u jibdlu l-kundizzjonijiet tat-tisjir tagħhom fil-fran biex jiksbu kuluri speċifiċi. F'kundizzjonijiet normali, il-borom magħmula bix-shale ta' Mancos kienu jsiru griżi meta jitpoġġew fil-fran, u dawk magħmula mit-tafal tal-Formazzjoni ta' Morrison kienu jsiru bojod. It-tafal mix-Xlokk ta' Utah kien isir aħmar meta jitpoġġa fil-fran b'ambjent b'ossiġenu għoli.
L-arti fuq il-blat hija preżenti fir-reġjun kollu ta' Mesa Verde, iżda t-tifrix tagħha mhijiex uniformi u hija perjodikac. Xi postijiet fihom bosta eżempji, filwaqt li oħrajn ma fihom l-ebda eżempju, u f'xi perjodi kien hemm ħolqien prolifiku, filwaqt li f'oħrajn ma tantx kien hemm. L-istili jvarjaw ukoll maż-żmien. L-eżempji huma relattivament rari f'Mesa Verde proprja, iżda huma abbundanti f'nofs iż-żona tax-xmara ta' San Juan; dan jaf jindika l-importanza tax-xmara bħala rotta tal-ivvjaġġar u sors ewlieni tal-ilma. Motivi komuni fl-arti fuq il-blat tar-reġjun jinkludu figuri antropomorfiċi f'purċissjoni u waqt il-kopulazzjoni jew it-twelid, impronti tal-idejn, impronti tal-annimali u tal-bnedmin, linji mserrpin, spirali, ċrieki konċentriċi, annimali u xeni tal-kaċċa. Meta l-popolazzjoni tar-reġjun naqset matul l-aħħar tas-seklu 13, is-suġġett tal-arti Puebloana ta' fuq il-blat kulma jmur qalbet għal xbihat ta' tarki, ġellieda u xeni ta' battalji. Il-Hopi moderni interpretaw il-petroglifiċi fil-Punt tal-Petroglifiċi f'Mesa Verde bħala xbihat ta' diversi klans ta' nies.
Mill-aħħar tal-perjodu ta' Pueblo II (1020) sa Pueblo III (1300), il-Puebloani Anċestrali tar-reġjun ta' Mesa Verde ħolqu affreski fuq it-tkaħħil fid-djar kbar tagħhom, b'mod partikolari fil-kivas tagħhom. L-affreski kienu jinkludu xbihat impittra u mnaqqxa ta' annimali, nies u disinni li kienu jintużaw fit-tessuti u fil-bċejjeċ tal-fuħħar, li jmorru lura saħansitra sal-perjodu tan-Nissieġa tal-Qfief III, jiġifieri għall-ħabta tal-500. Oħrajn juru triangoli u tumbati li huma maħsuba li jirrappreżentaw muntanji u għoljiet fil-pajsaġġ tal-madwar. Tipikament l-affreski kienu jkunu fuq il-wiċċ tax-xaqliba tal-kiva u normalment kienu jkunu mdawra mal-kamra kollha. Motivi komuni oħra huma mudelli ġeometriċi li qishom simboli li kienu jintużaw fil-bċejjeċ tal-fuħħar u żigużajg li jirrappreżentaw il-ponti fl-insiġ tal-qfief. L-affreski mpittrin jinkludu l-kuluri aħmar, aħdar, isfar, abjad, kannella u blu. Id-disinni kienu għadhom jintużaw mill-Hopi matul is-sekli 15 u 16.
.jpg)
Skont is-sistema tal-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen, il-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde għandu klima kontinentali umduża bi sjuf nexfin (Dsa). Skont id-Dipartiment tal-Agrikoltura tal-Istati Uniti, iż-żona tal-ebusija tal-pjanti fil-Kwartieri Ġenerali tal-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde f'għoli ta' 6,952 pied (2,119-il metru) hija ta' 6b b'temperatura minima estrema annwali medja ta' −0.1 °F (−17.8 °C).
Il-preċipitazzjoni fir-reġjun hija bimodali, jiġifieri l-agrikoltura tiġi sostnuta permezz tal-borra matul ix-xitwa u l-ħarifa u permezz tax-xita matul ir-rebbiegħa u s-sajf. L-ilma għall-biedja u għall-konsum kien jiġi pprovdut mix-xita fis-sajf, mill-borra fix-xitwa, u minn fawwariet u sorsi taħt l-art fl-inħawi tal-villaġġi ta' Mesa Verde. F'għoli ta' 7,000 pied (2,100 metru), iż-żoni tan-nofs tal-mesa kienu jkunu tipikament għaxar gradi Fahrenheit (5 °C) iktar friski mill-quċċata, u b'hekk dan kien inaqqas l-ammont ta' ilma meħtieġ għall-biedja. L-abitazzjonijiet fl-irdumijiet inbnew sabiex jieħdu vantaġġ mill-enerġija solari. L-angolu tax-xemx fix-xitwa kienet issaħħan il-ġebel tal-abitazzjonijiet tal-irdumijiet, u ż-żiffa sħuna kienet tgħaddi mill-wied; b'hekk l-arja kienet tkun bejn 10 u 20°F (5-10°C) iktar sħuna fid-daħliet tal-kanjon milli fil-quċċata tal-mesa. Fis-sajf, meta x-xemx kienet tkun fl-għoli, il-biċċa l-kbira tal-abitazzjonijiet fl-irdumijiet tal-villaġġ kienu jkunu fid-dell u protetti mix-xemx diretta.
| Data klimatika għall-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde, Colorado, temp. normali fl-1991–2020, temp. estremi fl-1922 sal-preżent | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja rekord f'°C (°F) | 62
(17) |
68
(20) |
73
(23) |
84
(29) |
94
(34) |
101
(38) |
102
(39) |
101
(38) |
94
(34) |
85
(29) |
75
(24) |
65
(18) |
102
(39) |
| Temp. għolja medja f'°C (°F) | 51.5
(10.8) |
54.6
(12.6) |
65.0
(18.3) |
73.1
(22.8) |
82.2
(27.9) |
90.3
(32.4) |
94.0
(34.4) |
90.5
(32.5) |
86.1
(30.1) |
76.6
(24.8) |
64.3
(17.9) |
53.8
(12.1) |
94.3
(34.6) |
| Temp. għolja medja ta' kuljum f'°F (°C) | 39.6
(4.2) |
42.7
(5.9) |
51.2
(10.7) |
59.3
(15.2) |
69.2
(20.7) |
81.3
(27.4) |
86.4
(30.2) |
83.5
(28.6) |
76.0
(24.4) |
63.3
(17.4) |
50.4
(10.2) |
39.9
(4.4) |
61.9
(16.6) |
| Temp. medja ta' kuljum f'°F (°C) | 29.8
(−1.2) |
33.0
(0.6) |
40.4
(4.7) |
46.8
(8.2) |
55.9
(13.3) |
66.8
(19.3) |
72.5
(22.5) |
70.3
(21.3) |
63.0
(17.2) |
50.9
(10.5) |
39.6
(4.2) |
30.2
(−1.0) |
49.9
(10.0) |
| Temp. baxxa medja ta' kuljum f'°F (°C) | 20.0
(−6.7) |
23.3
(−4.8) |
29.6
(−1.3) |
34.4
(1.3) |
42.6
(5.9) |
52.3
(11.3) |
58.6
(14.8) |
57.0
(13.9) |
50.0
(10.0) |
38.6
(3.7) |
28.8
(−1.8) |
20.4
(−6.4) |
38.0
(3.3) |
| Temp. baxxa medja f'°F (°C) | 4.3
(−15.4) |
6.8
(−14.0) |
15.0
(−9.4) |
20.9
(−6.2) |
28.6
(−1.9) |
38.8
(3.8) |
49.9
(9.9) |
48.7
(9.3) |
36.5
(2.5) |
23.0
(−5.0) |
11.5
(−11.4) |
4.4
(−15.3) |
0.2
(−17.7) |
| Temp. baxxa rekord f'°F (°C) | −20
(−29) |
−15
(−26) |
2
(−17) |
4
(−16) |
11
(−12) |
27
(−3) |
38
(3) |
38
(3) |
26
(−3) |
5
(−15) |
−3
(−19) |
−15
(−26) |
−20
(−29) |
| Preċipitazzjoni medja f'pulzieri (mm) | 1.96
(50) |
1.66
(42) |
1.38
(35) |
1.14
(29) |
1.13
(29) |
0.47
(12) |
1.41
(36) |
2.05
(52) |
1.77
(45) |
1.44
(37) |
1.19
(30) |
1.51
(38) |
17.11
(435) |
| Borra medja f'pulzieri (cm) | 18.1
(46) |
12.0
(30) |
8.0
(20) |
5.0
(13) |
0.6
(1.5) |
0.0
(0.0) |
0.0
(0.0) |
0.0
(0.0) |
0.0
(0.0) |
1.5
(3.8) |
5.6
(14) |
14.2
(36) |
65.0
(165) |
| Fond medju estrem tal-borra f'pulzieri (cm) | 13.2
(34) |
13.8
(35) |
8.9
(23) |
2.5
(6.4) |
0.2
(0.51) |
0.0
(0.0) |
0.0
(0.0) |
0.0
(0.0) |
0.0
(0.0) |
0.8
(2.0) |
3.9
(9.9) |
7.4
(19) |
17.4
(44) |
| Medja ta' jiem bil-preċipitazzjoni (≥ 0.01 pulzieri) | 7.4 | 8.1 | 6.5 | 5.9 | 6.7 | 3.3 | 9.0 | 10.5 | 7.5 | 6.4 | 5.6 | 7.6 | 84.5 |
| Medja ta' jiem bil-borra (≥ 0.1 pulzieri) | 6.3 | 6.4 | 4.2 | 2.3 | 0.2 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.7 | 2.7 | 5.8 | 28.6 |
| Sors: NOAA.[6] | |||||||||||||
L-ekoloġija antropoġenika tirreferi għall-impatt uman fuq l-annimali u l-pjanti f'ekosistema. Bidla minn annimali medji u kbar, bħal ċriev, nagħaġ tal-qarn kbir u għażżiela, għal annimali iżgħar bħal fniek u dundjani matul nofs is-seklu 10 sa nofs is-seklu 13 jaf tindika li l-kaċċa għall-għajxien tal-Puebloani kienet alterat drammatikament il-popolazzjonijie tal-fawna fil-mesa. Analiżi tal-veġetazzjoni tal-inħawi tindika li bl-eċċezzjoni ta' speċijiet invażivi, il-flora u l-fawna fl-inħawi baqgħu relattivament konsistenti għall-aħħar 4,000 sena.
Skont it-Tipi Potenzjali ta' veġetazzjoni naturali tal-Istati Uniti ta' A. W. Kuchler, il-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde fih tipi potenzjali ta' veġetazzjoni bil-ġniebru (23) f'għamla potenzjali ta' veġetazzjoni tal-foresti muntanjużi tal-Baċir il-Kbir/tal-foresti tal-Lbiċ.
Il-kanjons ta' Mesa Verde nħolqu min-nixxigħat li kieku l-ġebel ramli iebes fl-inħawi kollha. Dan irriżulta fl-elevazzjonijiet tal-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde, li jvarjaw minn madwar 6,000 sa 8,572 pied (1,829 sa 2,613-il metru), l-ogħla elevazzjoni f'Park Point. It-terren fil-park issa huwa żona ta' tranżizzjoni bejn il-promontorji baxxi tad-deżert u l-Muntanji tar-Rockies.
Għalkemm l-ewwel esploraturi Spanjoli tal-inħawi semmew il-formazzjoni ġeoloġika bħala Mesa Verde, it-terminu huwa qarrieqi, għax il-mesas reali jkunu kważi ċatti għalkollox. Minħabba li Mesa Verde xxaqleb lejn in-Nofsinhar, it-terminu ġeoloġiku preċiż huwa cuesta, mhux mesa. Il-park huwa magħmul minn diversi cuestas iżgħar li jinsabu bejn il-kanjons. Ix-xaqliba ta' Mesa Verde kkontribwiet għall-formazzjoni tad-daħliet imkennija li ppreservaw l-abitazzjonijiet fl-irdumijiet tal-inħawi.
Fl-aħħar tal-Kretaċju, ix-shale ta' Mancos ġie ddepożitat fuq il-ġebel ramli ta' Dakota, li huwa formazzjoni tal-blat li tista' tinstab taħt il-biċċa l-kbira ta' Colorado. Is-saffi tax-shale ta' Mancos huma magħmula minn "ġebel ramli, ġebel tat-tajn u shales fini" li akkumulaw fl-ilma fond tal-Baħar Kretaċju. Għandu kontenut kbir ta' tafal u b'hekk jespandi meta jixxarrab u għaldaqstant iwassal biex l-art tiġi tiżloq. Fuq dan ix-shale, hemm tliet formazzjonijiet fil-grupp ta' Mesa Verde li jirriflettu l-bidliet fl-ambjent tad-depożiti fl-inħawi maż-żmien. L-ewwel waħda hija tal-ġebel ramli magħrufa bħala Point Lookout Sandstone, li ngħatat isem Point Lookout fil-park (b'elevazzjoni ta' 8,427 pied (2,569 metru)). Dan il-ġebel ramli, li fforma fl-ambjent tal-baħar baxx meta l-Baħar Kretaċju beda jirtira, huwa "enormi, fin, reżistenti ħafna u jinsab f'iktar minn saff wieħed", u s-saffi tiegħu jirriflettu l-mewġ u l-kurrenti li kienu preżenti meta fforma. Is-sedimenti tiegħu huma ħoxnin madwar 400 pied (100 metru), u s-saffi ta' fuq tiegħu fihom il-fdalijiet ta' invertebrati fossilizzati.
It-tieni hija l-Formazzjoni ta' Menefee, il-formazzjoni nofsanija b'kontenut ta' shales tal-karbonju f'iktar minn saff wieħed, sedimenti u ġebel ramli. Dawn ġew depożitati fl-ambjenti semimarittimi tal-ilma salmastru, bħall-baqqiegħa u l-laguni. Minħabba l-ambjent bid-depożiti u l-materjal organiku fil-kompożizzjoni tagħha, hemm xquq irqaq tal-faħam tul il-Formazzjoni ta' Menefee. Fil-quċċata, din il-formazzjoni hija penetrata mill-ġebel ramli tad-djar tal-irdumijiet.
It-tielet formazzjoni hija dik tal-ġebel ramli tad-djar tal-irdumijiet li hija l-inqas saff tal-blat antik. Iffurmat wara li l-Baħar Kretaċju rtira għalkollox u bħala riżultat tal-kontenut ramli għoli mill-bajjiet, mill-għaram, eċċ., u b'hekk l-uċuħ tal-kanjons għandhom sfumatura safranija. Bħall-formazzjoni ta' Point Lookout Sandstone, għandha ħxuna ta' madwar 400 pied (100 metru). Fiha bosta depożiti ta' fossili ta' tipi differenti ta' qxur tal-baħar, snien tal-ħut u fdalijiet oħra ta' invertebrati mill-baħar li rtira. Iż-żoni bix-shale f'din il-formazzjoni jiddeterminaw fejn iffurmaw il-postijiet imkennija li fihom il-Puebloani Anċestrali bnew l-abitazzjonijiet tagħhom.
Tul il-perjodu Kretaċju kollu u fil-bidu tal-perjodu Terzjarju, ġew olzati l-inħawi tal-Promontorju ta' Colorado, tal-Muntanji ta' San Juan u l-Muntanji ta' La Plata, u dan wassal għall-formazzjoni tal-pedamenti ta' Mesa Verde bl-għajnuna tal-erożjoni. Kanali żgħar tal-ilma kienu jgħaddu tul din il-formazzjoni u kien jiġi ddepożitat iż-żrar. Iktar 'il quddiem fil-perjodu Terzjarju, l-aħħar perjodu ta' olzar u ta' xaqlib tal-blat lejn in-Nofsinhar wassal biex dawn in-nixxigħat jaqtgħu malajr fil-blat u jneħħu s-sedimenti sfużi li ffurmaw il-kanjons enormi preżenti llum il-ġurnata. Dan ikkawża l-iżolament ta' Mesa Verde mill-kumplament tal-blat. Illum il-ġurnata, peress li l-klima hija iktar arida, dawn il-proċessi ta' erożjoni battew.
Minbarra l-abitazzjonijiet fl-irdumijiet, f'Mesa Verde hemm ukoll għadd ta' fdalijiet ewlenin fil-mesa. Xi eżempji li huma miftuħa għall-aċċess pubbliku jinkludu l-Kumpless ta' Far View u t-Torri tas-Siġra taċ-Ċedru fil-Mesa ta' Chapin, u l-Komunità tad-Dar tal-Baġer fil-Mesa ta' Wetherill.
Id-Dar tal-Gallarija tinsab imperrċa fl-għoli u tħares lejn il-Lvant. Il-45 kamra u ż-żewġ kivas tagħha kienu jkunu kesħin matul ix-xitwa. Il-viżitaturi li jżuru s-sit flimkien ma' ranger jidħlu fid-dar billi jitilgħu sellum ta' 32 pied (10 metri) u jitkaxkru ġo mina żgħira twila 12-il pied (4 metri). Il-ħruġ, sensiela ta' ġebliet ma' xifer l-irdum, kien maħsub li kien l-uniku dħul u ħruġ tal-abitanti tal-irdumijiet, u b'hekk il-villaġġ żgħir seta' jiġi difiż iktar faċilment. Zokk partikolari ġie datat li jmur lura għall-1278, għaldaqstant x'aktarx li ntuża għall-kostruzzjoni mhux wisq qabel ma l-poplu ta' Mesa Verde telaq mill-inħawi. Id-dar ġiet skavata uffiċjalment fl-1910 minn Jesse L. Nusbaum, li kien l-ewwel arkeologu tas-Servizz tal-Parks Nazzjonali u wieħed mill-ewwel sovraintendenti tal-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde. Il-viżitaturi jistgħu jidħlu fid-Dar tal-Gallarija biss permezz ta' żjarat iggwidati minn ranger, li jinvolvu diversi slielem mal-wiċċ tal-irdumijiet u tkaxkir ġo mina żgħira.
.jpg)
Din l-istruttura b'diversi sulari, li hija l-iżjed abitazzjoni magħrufa f'Mesa Verde, tinsab fl-ikbar żona mkennija fiċ-ċentru tal-Mesa l-Kbira. Kienet tħares lejn in-Nofsinhar u l-Lbiċ, u b'hekk tipprovdi iktar sħana mix-xemx fix-xitwa. Il-palazz imur lura iktar minn 700 sena u nbena bil-ġebel ramli, bix-xorok tal-injam u bit-tkaħħil. Ħafna mill-kmamar tiegħu kienu miżbugħin b'kuluri jgħajtu. Il-Palazz tal-Irdum kien jospita madwar 125 ruħ, iżda x'aktarx kien parti importanti minn komunità ikbar ta' 60 pueblos fil-qrib, li kienu jospitaw xi 600 ruħ jew iktar. B'23 kivas u 150 kamra, il-Palazz tal-Irdum huwa l-ikbar abitazzjoni fl-irdumijiet fil-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde.
Id-Dar Twila tinsab fil-Mesa ta' Wetherill u hija t-tieni l-ikbar villaġġ Puebloan; b'kollox kienu jgħixu hemm madwar 150 ruħ. Is-sit ġie skavat mill-1959 sal-1961, bħala parti mill-Proġett Arkeoloġiku tal-Mesa ta' Wetherhill. Id-Dar Twila nbniet għall-ħabta tal-1200 u kienet okkupata sal-1280. L-abitazzjoni fl-irdumijiet fiha 150 kamra, kiva, torri u spazju miftuħ ċentrali. Il-kmamar tagħha mhumiex raggruppati bħal fl-abitazzjonijiet tipiċi fl-irdumijiet. Il-ġebel kien jintuża kif inhu biex jidħol f'xulxin u jipprovdi stabbiltà. Żewġ kompartimenti fin-naħa ta' fuq fihom spazju għall-ħżin tal-qmuħ. Kompartiment minnhom donnu jinkludi spazju b'ħofor żgħar f'ħajt biex wieħed ikun jista' jara x'inhu jiġri fil-kumplament tal-villaġġ 'l isfel. Hemm ukoll nixxiegħa aċċessibbli f'distanza ta' diversi mijiet ta' piedi.
.jpg)
Id-Dar tal-Mug tinsab fil-Mesa ta' Wetherill; fiha 94 kamra, kiva kbira u ġibjun fil-qrib. Ingħatat dan l-isem minħabba erba' mugs li Charles Mason u l-aħwa Wetherill sabu ħdejn xulxin fis-sit. Id-Dar tas-Siġra tal-Ballut u t-Tempju tan-Nar biswit huma aċċessibbli permezz ta' żjara ta' sagħtejn gwidata minn ranger tal-park. Id-Dar tas-Siġra tal-Abit tal-Amerki hija t-tielet l-ikbar villaġġ, f'distanza ta' diversi mijiet ta' piedi minn nixxiegħa, u kellha 130 kamra u tmien kivas. Inbniet xi żmien bejn l-1211 u l-1278. Huwa maħsub li madwar 60 sa 80 ruħ kienu jgħixu fiha f'daqqa. Minħabba l-pożizzjoni protetta tagħha, baqgħet ippreservata sew. Il-mogħdija qasira li tagħti għad-Dar tas-Siġra tal-Abit tal-Amerki tibda fil-Mużew Arkeoloġiku tal-Mesa ta' Chapin. Id-Dar tat-Torri Kwadru hija waħda mill-waqfiet taż-żjara bil-karozza madwar ix-xifer ta' fuq tal-mesa. It-torri huwa l-itwal struttura f'Mesa Verde.
Il-Park Nazzjonali ta' Mesa Verde ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1978.[1]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".[1]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
