Gżejjer Falkland
arċipelagu fl-Oċean Atlantiku tan-Nofsinhar u Territorju Extra-Ewropew Brittaniku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Il-Gżejjer Falkland (jew Islas Malvinas bl-Ispanjol) huma arċipelagu fl-Oċean Atlantiku tan-Nofsinhar fuq il-Pjattaforma tal-Patagonja. Il-gżejjer prinċipali jinsabu madwar 483 kilometru fil-Lvant tal-kosta tan-Nofsinhar tal-Patagonja fl-Amerka t’Isfel u madwar 1,210 kilometru mit-Tramuntana tal-Peniżola tal-Antartika, f’latitudni ta’ xi 52°S. L-arċipelagu, b’erja ta’ 12,000 kilometru kwadrat, huwa magħmul mill-Falkland tal-Lvant, mill-Falkland tal-Punent, u minn 776 gżira minuri. Bħala territorju extra-Ewropew Brittaniku, il-Gżejjer Falkland għandhom governanza awtonoma interna, u r-Renju Unit huwa responsabbli mid-difiża u mill-affarijiet barranin. Il-belt kapitali tal-Gżejjer Falkland hija Stanley fuq il-gżira tal-Falkland tal-Lvant.
Hemm kontroversja dwar l-iskoperta u l-kolonjaliżmu sussegwenti tal-Gżejjer Falkland mill-Ewropej. Tul iż-żminijiet, il-gżejjer kellhom insedjamenti Franċiżi, Brittaniċi, Spanjoli u Arġentini. Il-Gran Brittanja ħadet ir-riedni f’idejha fl-1833, iżda l-Arġentina baqgħet issostni li l-gżejjer huma tagħha. F’April 1982, il-forzi militari Arġentini invadew il-gżejjer. L-amministrazzjoni Brittanika reġgħet ħakmet il-gżejjer xahrejn wara lejn tmiem il-Gwerra tal-Gżejjer Falkland. Kważi kull abitant tal-Gżejjer Falkland huwa favur li l-arċipelagu jibqa’ territorju extra-Ewropew Brittaniku. Is-sovranità tal-arċipelagu għadha kwistjoni taħraq li għadha għaddejja bejn l-Arġentina u r-Renju Unit.
Il-popolazzjoni tal-Gżejjer Falkland (3,398 abitant fl-2016)[1] hija magħmula l-iktar minn abitanti li twieldu proprju fl-arċipelagu, il-biċċa l-kbira minnhom ta’ dixxendenza Brittanika. Fost l-etniċitajiet l-oħra hemm id-dixxendenza Franċiża, minn Ġibiltà, u Skandinava. L-immigrazzjoni mir-Renju Unit, mill-gżira Saint Helena fl-Atlantiku tan-Nofsinhar, u miċ-Ċilì għamlet tajjeb għad-deklin fil-popolazzjoni. Il-lingwa predominanti u uffiċjali hija l-Ingliż. Skont l-Att dwar in-Nazzjonalità Brittanika (tal-Gżejjer Falklands) tal-1983, l-abitanti tal-Gżejjer Falkland huma ċittadini Brittaniċi.
L-arċipelagu jinsab fil-konfini taż-żoni oċeaniċi u klimatiċi subantartiċi tat-tundra, u fuq iż-żewġ gżejjer ewlenin hemm ktajjen muntanjużi li jilħqu s-700 metru. Fuqhom joqogħdu popolazzjonijiet kbar ta’ għasafar, għalkemm ħafna minnhom ma għadhomx jitgħammru hemm minħabba diversi speċijiet predaturi li ġew introdotti. Fost l-attivitajiet ekonomiċi ewlenin hemm is-sajd, it-turiżmu u t-trobbija tan-nagħaġ, b’enfasi fuq l-esportazzjoni tas-suf ta’ kwalità għolja. L-esplorazzjoni għaż-żejt, liċenzjata mill-Gvern tal-Gżejjer Falkland, għadha kontroversjali minħabba t-tilwim marittimu mal-Arġentina.