Bożnija u Ħerżegovina
pajjiż fl-Ewropa tax-Xlokk From Wikipedia, the free encyclopedia
pajjiż fl-Ewropa tax-Xlokk From Wikipedia, the free encyclopedia
Il-Bożnija u Ħerżegovina (Bożnijakk, Kroat u Serb: Bosna i Hercegovina, Serb Ċirilliku: Босна и Херцеговина), xi kultant imsejjaħa Bożnjia-Ħerzegovina jew sempliċiment Bożnija, huwa pajjiż fix-Xlokk tal-Ewropa, fuq il-Peniżola tal-Balkani. Il-belt kapital tagħha u l-akbar belt hija Sarajevo. Il-pajjiż imiss mal-Kroazja fit-Tramuntana, il-Punent u n-Nofsinhar, is-Serbja lejn il-Lvant, u Montenegro għall-Lbiċ. Il-Bożnija u Ħerzegovina hija kważi mdawwra bl-art, ħlief għall-20 kilometru (12-il mil) tal-kosta fuq il-Baħar Adrijatiku madwar il-belt ta' Neum. Fl-intern ċentrali u tan-Nofsinhar il-ġeografija tal-pajjiż hija muntanjuża, fil-Majjistral mhux muntanjuża ħafna waqt li fil-Grigal l-art kważi kollha ċatta. Il-ġewwieni li hu l-akbar reġjun ġeografikamentu għandu klima kontinentali moderata, bejn sjuf sħan u xtiewi kesħin u bis-silġ. Il-ponta tan-Nofsinhar tal-pajjiż għandha klima Mediterranja u t-topografija sempliċi.
Bożnija u Ħerżegovina Bosna i Hercegovina |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Innu nazzjonali: Državna himna Bosne i Hercegovine L-Innu Nazzjonali tal-Bożnija u Ħerżegovina) |
||||||
 Il-Bożnija u Ħerżegovina hija mmarkata bl-aħdar
|
||||||
| Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Sarajevo 43°52′N 18°25′E | |||||
| Lingwi uffiċjali | Bosnijaku Kroat Serb |
|||||
| Gruppi etniċi | Bosnijaċi, 37.1% Serbi, 14.3% Kroati, 0.6% oħrajn |
|||||
| Gvern | Federali Repubblika demokratika | |||||
| - | Rappreżentant Għoli | Valentin Inzko | ||||
| - | Membri tal-Presidenza | Nebojša Radmanović | ||||
| - | Prim Ministru | Vjekoslav Bevanda | ||||
| Indipendenza | ||||||
| - | Imsemmi l-ewwel | 950/753 | ||||
| - | Banate tal-Bożnja | 1154 | ||||
| - | Renju tal-Bożnja | 1377 | ||||
| - | Indipendenza mitlufa | 1463 | ||||
| - | rewwixta Bosnijaċa | 1831 | ||||
| - | Ġurisdizzjoni trasferiti lill-Imperu Austro-Ungeriż | 1878 | ||||
| - | Annessjoni tal-Bożnja mill-Imperu Austro-Ungeriż | 1908 | ||||
| - | Jum Nazzjonali | 25 ta' Novembru, 1943 | ||||
| - | Jum l-Indipendenza (mir-RSF Jugożlavja) | 1 ta' Marzu, 1992 | ||||
| - | Osservata | 6 ta' April, 1992 | ||||
| Erja | ||||||
| - | Total | 51,197 km2 (127) 19,741 mil kwadru |
||||
| - | Ilma (%) | 0.02 | ||||
| Popolazzjoni | ||||||
| - | stima tal-2011 | 3,839,737 (128) | ||||
| - | ċensiment tal-1991 | 4,377,033 | ||||
| - | Densità | 75/km2 (130) 194/mili kwadri |
||||
| PGD (PSX) | stima tal-2011 | |||||
| - | Total | $31.638 biljun | ||||
| - | Per capita | $8,133 | ||||
| PGD (nominali) | stima tal-2011 | |||||
| - | Total | $17.965 biljun | ||||
| - | Per capita | $4,618 | ||||
| IŻU (2011) | ▲ 0.733 (għoli) (74) | |||||
| Valuta | Marka Konvertibbli (BAM) |
|||||
| Żona tal-ħin | CET (UTC+1) | |||||
| Kodiċi telefoniku | 387 | |||||
| TLD tal-internet | .ba | |||||
| Mhux membru tal-gvern; ir-Rappreżentant Għoli huwa sorveljant ċivili internazzjonali tal-Ftehim ta' paċi ta' Dayton bl-awtorità li jiċħad uffiċjali eletti u mhux eletti u jippromulgaw leġiżlazzjoni. | ||||||
It-tieni pajjiż kontinentali bl-iqsar kosta fid-dinja hija l-Bosnja u Ħerzegovina, li għandha 20 kilometru (12-il mil), fejn tinsab il-belt tal-port Bosnijaka ta' Neum, din il-ħruġ jinsab fuq il-fruntiera mal-Kroazja. U l-Bosnja hija t-tieni pajjiż kontinentali bl-iqsar kosta fl-Ewropa.
Fronetars tal-Bożnja u Ħerzegovina totali: 1,543 km, pajjiżi tal-fruntiera (3): Kroazja 956 km; Montenegro 242 km; Serbja 345 km.
L-applikazzjoni tal-Bożnija-Ħerzegovina għas-sħubija fl-UE ġiet ippreżentata fil-15 ta' Frar 2016.
Il-preżentazzjoni tal-applikazzjoni seħħet wara l-Kunsill Affarijiet Ġenerali f'Diċembru 2015, fejn il-ministri evalwaw il-proċess tat-tkabbir. Huma adottaw konklużjonijiet dwar il-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni bejn l-UE u l-Balkani tal-Punent, li jkopru l-Eks Repubblika Jugoslava tal-Maċedonja, l-Albanija, il-Bożnija-Ħerzegovina u l-Kosovo.
Il-Kunsill adotta konklużjonijiet dwar l-applikazzjoni tal-Bożnija-Ħerzegovina għal sħubija fl-UE fl-20 ta' Settembru 2016.
Fit-18 ta' Ġunju 2019 il-Kunsill Affarijiet Ġenerali adotta konklużjonijiet dwar it-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni, li jkopru l-Bożnija-Ħerzegovina.
Fl-20 ta' Ġunju 2019 il-Kunsill Ewropew approva l-konklużjonijiet.
F'konformità mal-proċedura ta' adeżjoni stabbilita fit-trattat tal-UE, il-ministri talbu lill-Kummissjoni Ewropea biex tagħti l-opinjoni tagħha dwar l-applikazzjoni. Jekk l-opinjoni tkun pożittiva, il-Kunsill Ewropew jista' jiddeċiedi li jagħti lill-Bożnija-Ħerzegovina status ta' kandidat.
Żewġ reġjuni ewlenin huma distinti: il-Bosnja hija r-reġjun tat-tramuntana ċentrali u tat-tramuntana (muntanjuż u umdu) u Ħerzegovina tokkupa r-reġjun kollu tan-Nofsinhar (qrib l-Adrijatiku). Hemm bosta widien u firxiet ta' muntanji li f’ħafna każijiet jilħqu għoli ta' aktar minn 2,000 metru.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
![Thumb](#/media/Stampa:Споменик_парковске_архитектуре_„Универзитетски_град".jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
L-Istat tal-Bosnja u Ħerzegovina huwa kkostitwit bħala repubblika federali, u huwa maqsum amministrattivament f'50 distrett, bil-kapitali tiegħu tkun il-belt ta' Sarajevo. Il-pajjiż huwa magħmul minn żewġ entitajiet awtonomi, li kull waħda minnhom għandha l-gvern u l-Assemblea Nazzjonali tagħha: il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina (FBH), magħmula minn żoni ta' popolazzjonijiet Bosnijaċi-Musulmani u Bosnijaċi-Kroati, tokkupa 51% tal- territorju totali tal-pajjiż; u r-Republika Srpska (RS), b'popolazzjoni Serba Bosnijaka, tokkupa d-49% li jifdal, u li l-korp leġiżlattiv tagħha huwa l-Assemblea Nazzjonali tar-Republika Srpska.
Il-Ftehim ta' Dayton tal-1995 stabbilixxew żewġ stati “etnikament puri” (minħabba l-eliminazzjoni fiżika—qtil—jew tkeċċija ta' minoranzi etniċi fost l-abitanti tal-pajjiż). Hekk ħarġu r-Repubblika Serba tal-Bosnija (Republika Srpska) u l-Federazzjoni Kroata tal-Bosnija (Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina). Il-belt awtonoma ta' Brčko (DB) ġiet miżjuda aktar tard ma' din id-diviżjoni fl-2000, li tinsab fin-NE tal-pajjiż, li tokkupa żoni taż-żewġ entitajiet ewlenin tal-Istat Bosnjan.
It-tielet livell tas-suddiviżjoni politiku-amministrattiva tal-Bosnja u Ħerzegovina huwa manifestat permezz tal-cantons, iżda dawn jinstabu biss fl-FBH. Hemm għaxar cantons fl-FBH, li kull wieħed minnhom għandu l-gvern cantonali tiegħu, li huma taħt il-Kostituzzjoni tal-Federazzjoni. Xi wħud mill-cantons għandhom komponenti etniċi differenti u għalhekk għandhom liġijiet speċjali sabiex jibbilanċjaw il-forzi bejn il-gruppi etniċi.
Ir-raba' livell fid-diviżjoni politika tal-Bosnja u Ħerzegovina huma l-muniċipalitajiet. L-FBH huwa maqsum f'74 muniċipalità u l-RS f'63. Il-Muniċipalitajiet għandhom gvernijiet lokali u komunement jespandu madwar l-aktar belt importanti fit-territorji tagħhom, għalhekk ħafna muniċipalitajiet għandhom storja twila u tradizzjoni li hija espressa f'dawn id-diviżjonijiet, iżda hemm ukoll oħrajn li huma l-prodott esklussiv tas-suddiviżjoni wara l-gwerra tad-disgħinijiet. Kull canton tal-FBH jinkludi diversi muniċipalitajiet.
Minbarra l-entità-stati, il-cantons u l-muniċipalitajiet, il-Bożnja u Ħerzegovina għandha wkoll erba' "bliet uffiċjali"; Dawn huma: Banja Luka, Mostar, Sarajevo u Sarajevo tal-Lvant (Istočno Sarajevo). It-territorju tal-bliet ta' Banja Luka u Mostar jikkorrispondi għall-muniċipalitajiet tal-istess isem, filwaqt li Sarajevo u Sarajevo tal-Lvant fihom diversi muniċipalitajiet. L-ibliet għandhom il-gvern tagħhom stess li fih il-poter tagħhom huwa f'livell bejn il-muniċipalitajiet u l-cantons (jew l-entità fil-każ tar-Repubblika Srpska).
Il-politika tal-Bosnja u Ħerzegovina hija bbażata fuq repubblika demokratika parlamentari, li fiha l-Kunsill tal-Ministri huwa l-kap tal-gvern, u fuq sistema b'ħafna partiti. Il-pajjiż huwa maqsum f'żewġ entitajiet: il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina u r-Repubblika Srpska, it-tnejn b'awtonomija politika wiesgħa, kif ukoll id-distrett ta' Brčko, b'amministrazzjoni kondiviża — kull waħda minn dawn l-entitajiet għandha l-kostituzzjoni tagħha. Is-setgħa eżekuttiva hija eżerċitata mill-gvern, filwaqt li s-setgħa leġiżlattiva hija kondiviża mill-gvern u l-parlament. Il-membri parlamentari jiġu eletti skont sistema ta’ rappreżentazzjoni proporzjonali.1 Il-ġudikatura hija indipendenti mill-eżekuttiv u l-leġiżlatura. Din is-sistema ta’ gvern, stabbilita mill-Ftehim ta’ Dayton tal-1995, hija eżempju ta’ konsocjatiżmu, li fih l-elite jirrappreżentaw l-akbar tliet gruppi fil-pajjiż, kull wieħed b’sehem ta’ poter assigurat.
Fil-forma ta' gvern tagħha, il-Bosnja Ħerzegovina għandha Parlament bikamerali. Il-President tar-Repubblika jiġi elett f'reġim ta' rotazzjoni fost ir-rappreżentanti ta' kull wieħed mill-gruppi etniċi, Bosnijaċi, Serbi u Kroati. L-entitajiet huma bbażati territorjalment fuq il-pożizzjonijiet li l-forzi li kienu qed jappoġġjaw il-kunflitt armat kellhom fuq il-post fiż-żmien meta ġew iffirmati formalment il-Ftehim ta' Dayton, b'reazzjoni għall-bidliet fl-istruttura etnika tal-Bosnja-Ħerzegovina bħala riżultat tal-gwerra.
Il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina hija suddiviża f'għaxar cantons. Min-naħa tagħhom, dawn il-cantons huma internament maqsuma f'bosta muniċipalitajiet.
Mill-10 cantons, ħamsa huma maġġoranza Bożnijaċi, tlieta huma maġġoranza Kroati, u tnejn huma mħallta, li jfisser li hemm proċeduri legali għall-protezzjoni tal-gruppi etniċi kostitwenti.
Ir-Repubblika Srpska hija suddiviża fi tlieta u sittin muniċipalità. Dawn, min-naħa tagħhom, huma miġbura f'seba' reġjuni li huma parti mill-Bożnja u Ħerzegovina.
Fil-Bożnja u Ħerzegovina l-iżgħar unità territorjali hija l-muniċipalità (opština/општина jew općina/опћина fil-lingwa uffiċjali tal-pajjiż). Qabel il-gwerra tal-Balkani kien hemm 109 muniċipalità fil-Bosnja. Għaxra minnhom iffurmaw iż-żona ta' Sarajevo. Wara l-gwerra n-numru ta' muniċipalitajiet żdied għal 143: 79 fil-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina u 64 fir-Repubblika Srpska; Distrett ta' Brčko ma jappartjeni għal ebda entità. Fil-Federazzjoni, il-muniċipalitajiet huma parti mill-cantons, filwaqt li fir-Repubblika huma parti mir-reġjuni.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
