Arġentina
pajjiż fl-Amerka t'Isfel From Wikipedia, the free encyclopedia
pajjiż fl-Amerka t'Isfel From Wikipedia, the free encyclopedia
L-Arġentina hi nazzjon fl-Amerka t'Isfel. Il-belt kapitali hi Buenos Aires. Arġentina Għandha fruntieri ta '11,968 km li taqsam fruntiera maċ-Ċili (il-punent u n-nofsinhar): 5,308 km, Paragwaj (Tramuntana): 1,699 km, Urugwaj (Grigal): 887 km, Brażil (Tramuntana: 1,132 km (tqassim kurrenti: 1898).
Repubblika Arġentina |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Mottu: "En unión y libertad"(Spanjol) | ||||||
| Innu nazzjonali: "Himno Nacional Argentino"(Spanjol)
|
||||||
 |
||||||
| Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Buenos Aires | |||||
| Lingwi uffiċjali | Spanjol | |||||
| Gvern | Federali Rappreżentattiva Presidenzjali repubblika | |||||
| - | President | Javier Milei | ||||
| - | Viċi President u President tas-Senat | Victoria Villarruel | ||||
| - | President tal-Qorti Suprema | Carlos Rosenkrantz | ||||
| Indipendenza Minn-Spanja | ||||||
| - | Rivoluzzjoni Ta 'Mejju | 25 ta Mejju, 1810 | ||||
| - | Iddikjarat | 9 ta Lulju, 1816 | ||||
| - | Kostituzzjoni Attwali | 1 ta Mejju, 1853 | ||||
| Erja | ||||||
| - | Total | 2,780,400 km2 (8) 1,073,518 km2 mil kwadru |
||||
| - | Ilma (%) | 1.57 | ||||
| Popolazzjoni | ||||||
| - | stima tal-2012 | 41,281,631 (32) | ||||
| - | ċensiment tal-2012 | 40,117,096 | ||||
| - | Densità | 15.17/km2 (207) 39.30/mili kwadri |
||||
| PGD (PSX) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $746.927 biljun (22) | ||||
| - | Per capita | $18,205 (51) | ||||
| PGD (nominali) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $474.812 biljun (27) | ||||
| - | Per capita | $11,572 (62) | ||||
| IŻU (2006) | ▲0.458 (għoli) (152) | |||||
| Valuta | Peso (ARS) |
|||||
| Żona tal-ħin | ART (UTC-3) | |||||
| Kodiċi telefoniku | 54 | |||||
| TLD tal-internet | .ar | |||||
Fl-1910, madwar 30% tal-kważi 8 miljun ruħ li kienu jiffurmaw il-popolazzjoni Arġentina kienu immigranti, l-aktar: Taljani, Spanjoli u Ġermaniżi.
Id-deskrizzjoni tar-reġjun bil-kelma Arġentina nstabet fuq mappa Venezjana mill-1536.
Bil-Malti, l-isem Arġentina ġej mill-lingwa Spanjola; Madankollu, l-isem innifsu mhuwiex Spanjol, iżda Taljan. L-Arġentina (Arġentin maskili) tfisser' (magħmula) mill-fidda, bil-kulur tal-fidda' bit-Taljan, derivat mil-Latin argentum għall-fidda. Fit-Taljan, l-aġġettiv jew in-nom proprju ħafna drabi jintuża b’mod awtonomu bħala nom u jissostitwih u jingħad l’Arġentina.
L-isem Arġentina aktarx li ngħata l-ewwel minn navigaturi Venezjani u Ġenoviżi, bħal Giovanni Caboto. Fl-Ispanjol u l-Portugiż, il-kliem għal "fidda" huma rispettivament plata u prata u "(magħmul mill-fidda" huwa plata u prateado, għalkemm argento għal "fidda" u argentado għal "mgħotti bil-fidda" jeżistu bl-Ispanjol. L-Arġentina kienet l-ewwel assoċjata mal-leġġenda tal-muntanji tal-fidda, mifruxa fost l-ewwel esploraturi Ewropej tal-Baċir tal-Plata.
L-ewwel użu bil-miktub tal-isem bl-Ispanjol imur lura għal La Argentina, poeżija tal-1602 minn Martín del Barco Centenera li tiddeskrivi r-reġjun. Għalkemm "l-Arġentina" kienet diġà fl-użu komuni fis-seklu 18, il-pajjiż ġie msejjaħ formalment "Viceroyalty of the Río de la Plata" mill-Imperu Spanjol, u "Provinċji Uniti tar-Río de la Plata" wara l-indipendenza.
Il-kostituzzjoni tal-1826 inkludiet l-ewwel użu tal-isem "Repubblika Arġentina" f'dokumenti legali. L-isem "Konfederazzjoni Arġentina" kien ukoll użat komunement u formalizzat fil-Kostituzzjoni Arġentina tal-1853. Fl-1860 digriet presidenzjali stabbilixxa l-isem tal-pajjiż bħala "Repubblika Arġentina", u l-emenda kostituzzjonali ta' dik is-sena huwa ddeċieda li l-ismijiet kollha mill-1810 kienu legalment validi.
Bl-Ingliż, il-pajjiż kien tradizzjonalment imsejjaħ "l-Arġentina", li jimita l-użu tipiku Spanjol tal-Arġentina u forsi bħala riżultat ta' abbrevjazzjoni żbaljata tal-isem aktar komplut "República Argentina". "L-Arġentina" waqgħet barra mill-moda f'nofs is-seklu 20 tard, u l-pajjiż issa jissejjaħ "Arġentina".
B'erja kontinentali ta' 2,780,400 km² (1,073,518 sq mi), l-Arġentina tinsab fin-Nofsinhar tal-Amerika t'Isfel, taqsam il-fruntieri tal-art maċ-Ċilì madwar l-Andes lejn il-punent; Il-Bolivja u l-Paragwaj fit-tramuntana; Il-Brażil fil-Grigal, l-Urugwaj u l-Oċean Atlantiku t'Isfel lejn il-lvant; u Drake Passage lejn in-nofsinhar; għal tul totali tal-fruntiera ta' l-art ta' 9,376 km (5,826 mi). Il-fruntiera kostali tagħha fuq ir-Río de la Plata u l-Oċean Atlantiku tan-Nofsinhar għandha tul ta' 5,117 km (3,180 mi).
L-ogħla punt fl-Arġentina huwa Aconcagua fil-provinċja ta' Mendoza (6,959 m (22,831 pied) 'l fuq mil-livell tal-baħar), ukoll l-ogħla punt fl-emisferi tan-Nofsinhar u tal-Punent. L-iktar punt baxx huwa Laguna del Carbón fid-Depressjoni l-Kbira ta' San Julián, provinċja ta' Santa Cruz (−105 m (−344 pied)) taħt il-livell tal-baħar, ukoll l-iktar punt baxx fl-emisferi tan-Nofsinhar u tal-Punent, u s-seba' l-iktar punt baxx fid-Dinja).
L-iktar punt tat-Tramuntana jinsab fil-konfluwenza tax-xmajjar Grande de San Juan u Mojinete fil-provinċja ta' Jujuy; l-aktar fin-nofsinhar huwa Cape San Pío fil-provinċja ta' Tierra del Fuego; l-aktar fil-Lvant hija l-grigal ta' Bernardo de Irigoyen, Misiones u l-aktar fil-punent tinsab fil-Park Nazzjonali ta' Los Glaciares fil-provinċja ta' Santa Cruz. Id-distanza massima tramuntana-nofsinhar hija 3,694 km (2,295 mi), filwaqt li d-distanza massima lvant-punent hija 1,423 km (884 mi).
Uħud mill-aktar xmajjar importanti huma l-Paraná, l-Urugwaj - li jingħaqdu biex jiffurmaw il-Río de la Plata -, il-Paragwaj, is-Salado, in-Negro, is-Santa Cruz, il-Pilcomayo, il-Bermejo u l-Colorado. Dawn ix-xmajjar joħorġu fil-Baħar Arġentin, iż-żona baxxa tal-Oċean Atlantiku 'l fuq mill-Pjattaforma Arġentina, blata kontinentali wiesgħa mhux tas-soltu. L-ilmijiet tiegħu huma influwenzati minn żewġ kurrenti oċeani ewlenin: il-kurrent sħun tal-Brażil u l-kurrent kiesaħ tal-Malvinas.
L-Arġentina hija waħda mill-pajjiżi bl-akbar bijodiversità fid-dinja peress li fiha waħda mill-akbar varjetajiet ta' ekosistemi fid-dinja: 15-il żona kontinentali, 2 żoni tal-baħar u r-reġjun Antartiku huma rappreżentati fit-territorju tagħha. Din il-varjetà enormi. ta' ekosistemi ta lok għal diversità bijoloġika li hija fost l-akbar fid-dinja: 9,372 speċi ta' pjanti vaskulari katalogati (24 post); 1,038 speċi ta' għasafar ikkatalogati (14-il post); 375 speċi ta' mammiferi katalogati (it-12-il post); 338 speċi ta' rettili ikkatalogati (16-il post); u 162 speċi ta' anfibji katalogati (19-il post).
Il-pampa oriġinali prattikament ma kellha l-ebda siġar; Xi speċi importati bħas-sycamore Amerikan jew l-ewkaliptu huma preżenti tul it-toroq jew fil-bliet u r-ranches. L-unika pjanta li tixbaħ siġra indiġena għall-pampas hija l-ombú Evergreen. Il-ħamrija tal-wiċċ tal-pampas hija ta' kulur iswed fil-fond, prinċipalment mollisols, komunement magħrufa bħala humus. Dan jagħmel ir-reġjun wieħed mill-aktar produttivi agrikoli fid-Dinja; Madankollu, dan huwa wkoll responsabbli biex jiddeċima ħafna mill-ekosistema oriġinali, biex jagħmel il-post għall-agrikoltura kummerċjali. Il-pampas tal-punent jirċievu inqas preċipitazzjoni, din il-pampa niexfa hija pjanura qasira tal-ħaxix jew steppa.
Il-Parks Nazzjonali tal-Arġentina jiffurmaw netwerk ta' 35 park nazzjonali fl-Arġentina. Il-parks ikopru sett varjat ħafna ta' terreni u bijotopi, mill-Park Nazzjonali ta' Baritú fuq il-fruntiera tat-tramuntana mal-Bolivja sal-Park Nazzjonali ta' Tierra del Fuego fil-ponta tan-nofsinhar tal-kontinent. L-Amministrazzjoni tal-Park Nazzjonali hija l-aġenzija li tippreserva u tamministra dawn il-parks nazzjonali flimkien ma 'monumenti naturali u riservi nazzjonali fil-pajjiż. L-Arġentina kellha punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2018 ta' 7.21/10, li kklassifika fis-47 post globalment fost 172 pajjiż.
.jpg)
B'mod ġenerali, l-Arġentina għandha erba' tipi ewlenin ta' klima: subtropikali umda sħuna, subtropikali umda moderata, niexfa u kiesħa. Kollha determinati skont il-firxa tul il-latitudni, il-firxa tal-altitudni, u l-karatteristiċi tal-ħelsien. Għalkemm l-aktar żoni popolati huma ġeneralment moderati, l-Arġentina għandha ammont eċċezzjonali ta' diversità klimatika, li tvarja minn subtropikali fit-tramuntana għal polari fin-nofsinhar imbiegħed. Konsegwentement, hemm varjetà wiesgħa ta' bijomi fil-pajjiż, inklużi foresti tropikali subtropikali, reġjuni semi-aridi u aridi, pjanuri moderati fil-Pampas, u subantartiku kiesaħ fin-nofsinhar. Preċipitazzjoni annwali medja tvarja minn 150 millimetru (6 pulzieri) fil-partijiet l-aktar niexfa tal-Patagonja għal aktar minn 2,000 millimetru (79 pulzieri) fl-aktar partijiet tal-punent tal-Patagonja u l-partijiet tal-grigal tal-pajjiż. It-temperaturi medji annwali jvarjaw minn 5°C (41°F) fin-nofsinhar imbiegħed sa 25°C (77°F) fit-tramuntana.
Il-kurrenti ewlenin tar-riħ jinkludu l-irjieħ kesħin tal-Pampero li jtellgħu fuq il-pjanuri tal-Patagonja u l-Pampas; Wara l-front kiesaħ, il-kurrenti sħan jonfħu mit-tramuntana f'nofs sa tard ix-xitwa, u joħolqu kundizzjonijiet ħfief. Is-Sudestada ġeneralment timmodera temperaturi kesħin iżda ġġib xita qawwija ħafna, baħar imqalleb, u għargħar kostali. Huwa l-aktar komuni fl-aħħar tal-ħarifa u fix-xitwa tul il-kosta ċentrali u fl-estwarju ta' Río de la Plata. Iż-Zonda, riħ niexef u sħun, jaffettwa lil Cuyo u l-Pampa ċentrali. Magħfus mill-umdità kollha matul l-inżul ta '6,000 m (19,685 pied) mill-Andes, ir-riħ Zonda jistgħu jonfħu għal sigħat b'buffuri sa 120 km / h (75 mph), li jalimentaw nirien fil-foresti u jikkawżaw ħsara; Bejn Ġunju u Novembru, meta ż-Zonda jonfoħ, il-maltempati tas-silġ u l-kundizzjonijiet tal-blizzard (riħ abjad) ġeneralment jaffettwaw l-elevazzjonijiet ogħla.
It-tibdil fil-klima fl-Arġentina huwa mistenni li jkollu effetti sinifikanti fuq il-kundizzjonijiet tal-għajxien fl-Arġentina. : 30 Il-klima tal-Arġentina qed tinbidel fir-rigward tax-xejriet u t-temperaturi tal-preċipitazzjoni. L-akbar żidiet fix-xita (mill-perjodu 1960-2010) seħħew fil-partijiet tal-Lvant tal-pajjiż. Żieda fix-xita wasslet għal varjabbiltà akbar fix-xita minn sena għal sena fil-partijiet tat-Tramuntana tal-pajjiż, b’riskju akbar ta' nixfiet fit-tul, li sfavorixxi l-agrikoltura f’dawn ir-reġjuni.
Fis-seklu 20, l-Arġentina esperjenzat taqlib politiku sinifikanti u ostakli demokratiċi. Bejn l-1930 u l-1976, il-forzi armati waqqgħu sitt gvernijiet fl-Arġentina; u l-pajjiż alterna perjodi ta' demokrazija (1912-1930, 1946-1955 u 1973-1976) ma' perjodi ta' demokrazija ristretta u gvern militari. Wara tranżizzjoni li bdiet fl-1983, id-demokrazija fuq skala kbira reġgħet ġiet stabbilita fl-Arġentina. Id-demokrazija Arġentina ġarrbet matul il-kriżi tal-2001-2002 u sal-lum; Huwa meqjus aktar solidu mill-predeċessuri tiegħu ta' qabel l-1983 u demokraziji oħra fl-Amerika Latina. Skont l-indiċi tad-demokrazija V-Dem, l-Arġentina fl-2023 kienet it-tieni l-aktar pajjiż elettorament demokratiku fl-Amerika Latina.
Fit-22 ta' Novembru, 2015, wara parità fl-ewwel rawnd tal-elezzjoni presidenzjali fil-25 ta' Ottubru, il-kandidat tal-koalizzjoni taċ-ċentru lemin Mauricio Macri rebaħ l-ewwel fażi fl-istorja tal-Arġentina, għeleb lill-kandidat tal-Front għar-Rabat Daniel Scioli u sar president. -elect. Macri kien l-ewwel president mhux Peronista elett demokratikament mill-1916 li rnexxielu jtemm il-mandat tiegħu mingħajr ma jitwaqqa’. Huwa ħa l-kariga fl-10 ta' Diċembru, 2015 u wiret ekonomija b'rata għolja ta' inflazzjoni u f'kundizzjoni ħażina. F'April 2016, il-gvern ta' Macri introduċa miżuri ta' awsterità neoliberali mmirati biex jindirizzaw l-inflazzjoni u d-defiċits pubbliċi minfuħa. Taħt l-amministrazzjoni ta' Macri, l-irkupru ekonomiku baqa' elużiv, b'PDG li jonqos bi 3.4%, inflazzjoni ta' 240%, biljuni ta' dollari Amerikani maħruġa f'dejn sovran, u faqar kbir li qed jiżdied fl-aħħar tal-mandat tiegħu. Huwa ħareġ għall-elezzjoni mill-ġdid fl-2019, iżda tilef bi kważi tmien punti perċentwali kontra Alberto Fernández, il-kandidat tal-Partit Ġustizzjalista.
F'April 2023, il-President Alberto Fernández ħabbar li mhux se jfittex l-elezzjoni mill-ġdid fl-elezzjoni presidenzjali li jmiss. It-tieni rawnd tal-elezzjonijiet fid-19 ta' Novembru, 2023 intemm b’rebħa għal-libertarian estern Javier Milei b'madwar 56% tal-voti kontra 44% għall-kandidat tal-koalizzjoni fil-gvern Sergio Massa. Fl-10 ta' Diċembru, 2023, Javier Milei ħa l-ġurament bħala l-president il-ġdid tal-Arġentina.
L-Arġentina hija repubblika kostituzzjonali federali u demokrazija rappreżentattiva. Il-gvern huwa rregolat minn sistema ta' kontrolli u bilanċi definiti mill-Kostituzzjoni tal-Arġentina, id-dokument legali suprem tal-pajjiż. Is-sede tal-gvern hija l-belt ta' Buenos Aires, kif innominata mill-Kungress. Il-vot huwa universali, ugwali, sigriet u obbligatorju.
Il-gvern federali huwa magħmul minn tliet fergħat. Il-fergħa leġiżlattiva tikkonsisti mill-Kungress bikamerali, magħmul mis-Senat u l-Kamra tad-Deputati. Il-Kungress jagħmel liġijiet federali, jiddikjara l-gwerra, japprova t-trattati u għandu s-setgħa tal-purse u l-impeachment, li bihom jista' jneħħi membri seduta tal-gvern. Il-Kamra tad-Deputati tirrappreżenta lill-poplu u għandha 257 membru votanti eletti għal mandat ta' erba' snin. Is-siġġijiet jitqassmu fost il-provinċji skont il-popolazzjoni kull għaxar snin. Mill-2014 għaxar provinċji għandhom biss ħames deputati, filwaqt li l-provinċja ta' Buenos Aires, li hija l-aktar popolata, għandha 70. Il-Kamra tas-Senaturi tirrappreżenta l-provinċji u għandha 72 membru eletti b'mod ġenerali għal mandati ta' sitt snin, u kull provinċja għandha tlieta. sedili; terz tas-siġġijiet tas-Senat jiġu eletti kull sentejn. Mill-inqas terz tal-kandidati ppreżentati mill-partiti jridu jkunu nisa.
Fil-fergħa eżekuttiva, il-President huwa l-kmandant kap tal-forzi armati, jista' veto kontijiet qabel ma' jsiru liġi (suġġett għal override mill-Kungress), u jaħtar membri tal-Kabinett u uffiċjali oħra, li jamministraw u jinfurzaw il-liġijiet u l-politiki federali. Il-President jiġi elett direttament bil-vot tal-poplu, iservi għal terminu ta' erba' snin u ma jistax jiġi elett fil-kariga aktar minn darbtejn konsekuttivi.
Il-fergħa ġudizzjarja tinkludi l-Qorti Suprema, u l-qrati federali inferjuri jinterpretaw il-liġijiet u jaqilbu dawk li jqisu bħala antikostituzzjonali. Il-fergħa ġudizzjarja hija indipendenti mill-eżekuttiv u l-leġiżlatur. Il-Qorti Suprema għandha seba' membri maħtura mill-president, soġġetti għall-approvazzjoni tas-Senat, li jservu għal għomru. L-imħallfin tal-qrati inferjuri huma nominati mill-Kunsill tal-Ġudikatura (segretarjat magħmul minn rappreżentanti tal-imħallfin, avukati, investigaturi, l-eżekuttiv u l-leġiżlattiv), u maħtura mill-president bl-approvazzjoni tas-Senat.
L-organizzazzjoni territorjali tal-Arġentina hija magħmula minn diversi livelli. Fl-ewwel livell hemm it-23 provinċja (qabel kien hemm territorji fil-Patagonja li aktar tard ġew provinċjalizzati) u l-Belt Awtonoma ta' Buenos Aires, li hija l-kapitali tan-nazzjon fejn jinsab il-kwartieri ġenerali tal-Gvern federali. Fit-tieni livell hemm 379 dipartiment, 135 partit u 15-il komun (lokalitajiet).
L-Arġentina hija federazzjoni ta' tlieta u għoxrin provinċja u belt awtonoma waħda, Buenos Aires. Il-provinċji huma maqsuma għal skopijiet amministrattivi f'dipartimenti u muniċipalitajiet, bl-eċċezzjoni tal-provinċja ta 'Buenos Aires, li hija maqsuma f'partiti. Il-belt ta' Buenos Aires hija maqsuma f'komuni.
Il-provinċji għandhom is-setgħa kollha li jagħżlu li ma' jiddelegawx lill-gvern federali; Għandhom ikunu repubbliki rappreżentattivi u m'għandhomx jikkontradixxu l-Kostituzzjoni. Lil hinn minn dan, huma kompletament awtonomi: huma jippromulgaw il-kostituzzjonijiet tagħhom stess, jorganizzaw liberament il-gvernijiet lokali tagħhom, u jippossjedu u jimmaniġġjaw ir-riżorsi naturali u finanzjarji tagħhom. Xi provinċji għandhom leġiżlaturi bikamerali, filwaqt li oħrajn għandhom dawk unikamerali.
La Pampa u Chaco saru provinċji fl-1951. Misiones għamlu dan fl-1953, u Formosa, Neuquén, Río Negro, Chubut u Santa Cruz, fl-1955. L-aħħar territorju nazzjonali, Tierra del Fuego, sar il-provinċja ta' Tierra del Fuego, l-Antartika u Gżejjer tan-Nofsinhar tal-Atlantiku fl-1990. Għandu tliet komponenti, għalkemm tnejn huma nominali minħabba li mhumiex taħt is-sovranità tal-Arġentina. L-ewwel hija l-parti Arġentina ta' Tierra del Fuego; it-tieni hija żona tal-Antartika mitluba mill-Arġentina li tikkoinċidi ma 'żoni simili mitluba mir-Renju Unit u Ċilì; It-tielet jinkludi ż-żewġ territorji barranin Ingliżi kkontestati tal-Gżejjer Falkland u l-Gżejjer South Georgia u South Sandwich.
Il-politika barranija hija inkarigata mill-Ministeru tal-Affarijiet Barranin, Kummerċ Internazzjonali u Qima, li jirrapporta lill-President. Il-pajjiż huwa wieħed mill-ekonomiji G-15 u G-20 ewlenin fid-dinja, u membru fundatur tan-NU, il-WBG, id-WTO u l-OAS. Fl-2012, l-Arġentina reġgħet ġiet eletta għal siġġu mhux permanenti ta' sentejn fil-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti u tipparteċipa f'operazzjonijiet ewlenin taż-żamma tal-paċi fil-Ħaiti, Ċipru, is-Saħara tal-Punent u l-Lvant Nofsani. L-Arġentina hija deskritta bħala qawwa tan-nofs.
L-Arġentina, qawwa reġjonali ewlenija fl-Amerika Latina u l-Konu tan-Nofsinhar, ko-fundat l-OEI. Huwa wkoll membru fundatur tal-blokk tal-Mercosur, li għandu l-Brażil, il-Paragwaj u l-Urugwaj bħala msieħba. Mill-2002, il-pajjiż enfasizza r-rwol ewlieni tiegħu fl-integrazzjoni tal-Amerika Latina, u l-blokk, li għandu xi funzjonijiet leġiżlattivi supranazzjonali, huwa l-ewwel prijorità internazzjonali tiegħu.
L-Arġentina titlob 965,597 km² (372,819 sq mi) fl-Antartika, fejn għandha l-eqdem preżenza statali kontinwa fid-dinja, mill-1904. Dan jikkoinċidi mal-pretensjonijiet taċ-Ċilì u tar-Renju Unit, għalkemm dawk it-talbiet kollha jaqgħu taħt id-dispożizzjonijiet tat-Trattat Trattat tal-1961, li tiegħu l-Arġentina hija firmatarja fundatur u membru konsultattiv permanenti, u s-Segretarjat tat-Trattat tal-Antartiku huwa bbażat fi Buenos Aires.
L-Arġentina tikkontesta s-sovranità fuq il-Gżejjer Falkland u n-Nofsinhar tal-Ġeorġja u l-Gżejjer Sandwich tan-Nofsinhar, li huma amministrati mir-Renju Unit bħala Territorji Extra-Ewropej. L-Arġentina hija parti mill-Istatut ta' Ruma tal-Qorti Kriminali Internazzjonali. L-Arġentina ilha alleat importanti mhux tan-NATO mill-1998 u pajjiż kandidat tal-OECD minn Jannar 2022.
Il-president għandu t-titlu ta' kmandant in kap tal-Forzi Armati Arġentini, bħala parti minn qafas legali li jimponi separazzjoni stretta bejn is-sistemi tad-difiża nazzjonali u s-sigurtà interna: Is-Sistema tad-Difiża Nazzjonali, responsabbiltà esklussiva tal-gvern federali, ikkoordinata mill- Ministeru tad-Difiża, u magħmul mill-Armata, Navy u Air Force. Irregolat u mmonitorjat mill-Kungress permezz tal-Kummissjonijiet tad-Difiża tal-Kmamar, hija organizzata fuq il-prinċipju essenzjali ta' difiża leġittima: ireġġgħu kwalunkwe aggressjoni militari esterna sabiex tiggarantixxi l-libertà tal-poplu, is-sovranità nazzjonali u l-integrità territorjali. Il-missjonijiet sekondarji tagħha jinkludu l-involviment f'operazzjonijiet multinazzjonali fi ħdan il-qafas tan-Nazzjonijiet Uniti, il-parteċipazzjoni f'missjonijiet ta' appoġġ intern, l-assistenza lill-pajjiżi ħbiberija u l-istabbiliment ta' sistema ta' difiża subreġjonali.
Is-servizz militari huwa volontarju, l-età tal-ingaġġ hija bejn it-18 u l-24 sena u m'hemm l-ebda rekluta. Id-difiża tal-Arġentina storikament kienet waħda mill-aħjar mgħammra fir-reġjun, anke ġestjonat il-faċilitajiet tar-riċerka tal-armi tagħha stess, it-tarzni, il-munizzjon, it-tankijiet u l-fabbriki tal-ajruplani. Madankollu, in-nefqa militari attwali naqset b'mod kostanti wara t-telfa fil-Gwerra tal-Falklands u l-baġit tad-difiża fl-2011 kien biss madwar 0.74 % tal-PDG, livell rekord baxx, taħt il-medja tal-Amerika Latina. Fi ħdan il-baġit tad-difiża innifsu, il-finanzjament għat-taħriġ u anke l-manutenzjoni bażika tnaqqsu b'mod sinifikanti, fattur li kkontribwixxa għat-telf aċċidentali tas-sottomarin Arġentin San Juan fl-2017. Ir-riżultat kien erożjoni kostanti tal-kapaċitajiet militari Arġentini, u Xi wħud jargumentaw li l-Arġentina kienet, sal-aħħar tas-snin 2010, waqfet milli tkun qawwa militari kapaċi.
Is-Sistema ta' Sigurtà Interna hija amministrata b'mod konġunt mill-gvern federali u l-gvernijiet provinċjali sottoskritti. Fil-livell federali hija kkoordinata mill-ministeri tal-Intern, is-Sigurtà u l-Ġustizzja, u ssorveljata mill-Kungress. Huwa applikat mill-Pulizija Federali; il-Prefettura, li twettaq funzjonijiet ta' gwardja tal-kosta; il-Ġendarmerija, li twettaq funzjonijiet ta' gwardja tal-fruntiera; u l-Pulizija tas-Sigurtà tal-Ajruport. Fil-livell provinċjali hija kkoordinata mill-ministeri rispettivi tas-sigurtà interna u applikata mill-aġenziji tal-pulizija lokali.
L-Arġentina kienet l-uniku pajjiż ta' l-Amerika t'Isfel li bagħat bastimenti tal-gwerra u ajruplani tal-merkanzija fl-1991 għall-Gwerra tal-Golf mogħtija min-NU u baqgħet involuta fi sforzi għaż-żamma tal-paċi f’diversi postijiet bħall-UNPROFOR fil-Kroazja/Bosnja, il-Golf ta' Fonseca, l-UNFICYP f’Ċipru (fejn bejn truppi tal-Armata u tal-Baħar il-Forza tal-Ajru pprovdiet lill-kontinġent tal-ajru tan-NU mill-1994) u l-MINUSTAH f'Ħaiti. L-Arġentina hija l-uniku pajjiż tal-Amerika Latina li jżomm truppi fil-Kosovo waqt l-operazzjonijiet tal-SFOR (u aktar tard tal-EUFOR) fejn inġiniera tal-ġlied mill-Forzi Armati Arġentini huma integrati fi brigata Taljana.
Fl-2007, kontinġent Arġentin li jinkludi ħelikopters, vapuri u impjanti tal-purifikazzjoni tal-ilma ntbagħat biex jgħin lill-Bolivja kontra l-agħar għargħar tagħha f'għexieren ta' snin. Fl-2010, il-Forzi Armati pparteċipaw ukoll f'reazzjonijiet umanitarji f'Ħaiti u fiċ-Ċilì wara t-terremoti rispettivi tagħhom.
Billi tibbenefika minn riżorsi naturali sinjuri, popolazzjoni litterata ħafna, bażi industrijali diversifikata, u settur agrikolu orjentat lejn l-esportazzjoni, l-ekonomija tal-Arġentina hija t-tielet l-akbar fl-Amerika Latina, u t-tieni l-akbar fl-Amerika t'Isfel. L-Arġentina kienet waħda mill-aktar pajjiżi sinjuri fid-dinja, fis-seklu 20 fl-1913 kienet waħda mill-aktar pajjiżi sinjuri fid-dinja bil-PGD per capita Għandha klassifikazzjoni "għoli ħafna" fuq l-Indiċi tal-Iżvilupp Uman u hija kklassifikata fis-66 post tal-PGD nominali per capita, b'daqs konsiderevoli tas-suq intern u parteċipazzjoni dejjem tikber tas-settur tat-teknoloġija għolja. Bħala ekonomija emerġenti medja u waħda min-nazzjonijiet li qed jiżviluppaw ewlenin fid-dinja, hija membru tal-ekonomiji ewlenin tal-G-20.
L-Arġentina hija l-akbar produttur fid-dinja ta' yerba mate (minħabba konsum domestiku kbir ta' mate), wieħed mill-akbar ħames produtturi fid-dinja ta' fażola tas-sojja, qamħirrum, żerriegħa tal-ġirasol, lumi u lanġas, wieħed mill-akbar għaxar produtturi fid-dinja ta' xgħir, għeneb, qaqoċċ, tabakk u qoton, u wieħed mill-akbar 15-il produttur fid-dinja ta' qamħ, kannamieli, sorgu u grejpfrut. Huwa l-akbar produttur ta' qamħ, żerriegħa tal-ġirasol, xgħir, lumi u lanġas fl-Amerika t'Isfel. Fl-inbid, l-Arġentina hija ġeneralment fost l-akbar għaxar produtturi fid-dinja. L-Arġentina hija wkoll esportatur tradizzjonali tal-laħam, billi kienet, fl-2019, ir-raba' produttur dinji taċ-ċanga, bi produzzjoni ta' 3 miljun tunnellata (wara biss l-Stati Uniti, il-Brażil u ċ-Ċina), ir-raba' produttur dinji tal-għasel, u l-10 dinji produttur tas-suf, minbarra produzzjonijiet rilevanti oħra.
L-industrija tal-minjieri tal-Arġentina mhijiex rilevanti daqs dik ta' pajjiżi oħra. Jispikka bħala r-raba' l-akbar produttur tal-litju, id-9 tal-fidda u s-17 tad-deheb madwar id-dinja (skont id-dejta tal-2019). Il-pajjiż jispikka fil-produzzjoni tal-gass naturali, billi huwa l-akbar produttur fl-Amerika t'Isfel u t-18 fid-dinja, u għandu produzzjoni annwali medja qrib il-500 elf barmil/jum taż-żejt, anke b'sottoutilizzazzjoni tal-għalqa Vaca Muerta , minħabba l-inabbiltà teknika u finanzjarja tal-pajjiż li jiġbed dawn ir-riżorsi.
Fl-2012, l-industrija tal-manifattura kienet tammonta għal 20.3% tal-PGD, l-akbar settur tal-ekonomija tal-pajjiż. Integrata sew fl-agrikoltura Arġentina, nofs l-esportazzjonijiet industrijali għandhom oriġini rurali. B'rata ta' tkabbir tal-produzzjoni ta' 6.5% fl-2011, is-settur tal-manifattura diversifikat huwa appoġġjat minn netwerk ta' parks industrijali li qed jikber b'mod kostanti (314 fl-2013, is-setturi ewlenin bil-volum kienu: l-ipproċessar tal-ikel, xorb u prodotti tat-tabakk); Vetturi bil-mutur u partijiet tal-karozzi; tessuti u ġilda; prodotti tar-raffineriji u tal-bijodiżil; kimiċi u farmaċewtiċi; azzar, aluminju u ħadid; makkinarju industrijali u agrikolu; apparat u għamara; plastiks u tajers; ħġieġ u siment; u mezzi ta' reġistrazzjoni u stampar. Barra minn hekk, l-Arġentina ilha waħda mill-aqwa ħames pajjiżi fid-dinja li jipproduċu l-inbid.
L-inflazzjoni għolja—dgħjufija tal-ekonomija Arġentina għal għexieren ta' snin—reġgħet saret problema, b'rata annwali ta' 24.8% fl-2017. Fl-2023, l-inflazzjoni laħqet il-102.5%, waħda mill-ogħla rati ta' inflazzjoni fid-dinja. Madwar 43% tal-popolazzjoni tal-Arġentina tgħix taħt il-linja tal-faqar mill-2023. Biex tiskoraġġixxi dan u tappoġġja l-peso, il-gvern impona kontroll tal-munita. Id-distribuzzjoni tad-dħul, li tjiebet mill-2002, hija kklassifikata bħala "medja", għalkemm għadha konsiderevolment inugwali. F'Jannar 2024, ir-rata ta' faqar tal-Arġentina laħqet 57.4%, l-ogħla rata ta' faqar tal-pajjiż mill-2004.
L-Arġentina tikklassifika fil-85 post minn 180 pajjiż fl-Indiċi tal-Perċezzjonijiet tal-Korruzzjoni tal-2017 ta' Transparency International, titjib ta' 22 pożizzjoni mill-klassifika tagħha tal-2014 l-Arġentina solviet il-kriżi ta' inadempjenza fit-tul tagħha fl-2016 bl-hekk imsejħa fondi vulture wara l-elezzjoni ta' Mauricio Macri li jidħlu fis-swieq kapitali għall-ewwel darba f’għaxar snin. Il-gvern tal-Arġentina naqas fit-22 ta' Mejju, 2020 billi naqas milli jħallas kont ta' $500 miljun fid-data dovuta lill-kredituri tiegħu. In-negozjati jkomplu jirristrutturaw $66 biljun tad-dejn tagħha.
Il-faqar fl-Arġentina kien 41.7 fil-mija fi tmiem it-tieni nofs tal-2023.
Il-pajjiż kellu 5.57 miljun viżitatur fl-2013, klassifika f'termini ta' wasliet ta' turisti internazzjonali bħala d-destinazzjoni ewlenija fl-Amerika t'Isfel, u t-tieni fl-Amerika Latina wara l-Messiku. L-irċevuti tat-turisti internazzjonali laħqu 4.41 biljun dollaru Amerikan fl-2013, 'l isfel minn 4.89 biljun dollaru Amerikan fl-2012. Il-kapitali tal-pajjiż, Buenos Aires, hija l-belt l-aktar li jżuruha nies fl-Amerika t'Isfel. Hemm 30 Park Nazzjonali tal-Arġentina, inklużi ħafna Siti ta' Wirt Dinji.
Fl-2004 Buenos Aires, il-kapitali provinċjali kollha ħlief Ushuaia, u l-ibliet ta 'daqs medju kollha kienu interkonnessi b'69,412 km (43,131 mi) ta' toroq pavimentati, minn netwerk totali ta 'toroq ta' 231,374 km (143,769 mi). Fl-2021, il-pajjiż kellu madwar 2,800 km (1,740 mi) ta' awtostradi duplikati, li l-biċċa l-kbira ħallew il-kapitali Buenos Aires, u jgħaqqduha ma' bliet bħal Rosario u Córdoba, Santa Fe, Mar del Plata u Paso de los Libres (fuq il-fruntiera) . mal-Brażil), hemm ukoll awtostradi duplikati li jħallu Mendoza lejn il-kapitali, u bejn Córdoba u Santa Fé, fost postijiet oħra. Madankollu, din l-infrastruttura tat-toroq għadha inadegwata u ma tistax tieħu ħsieb id-domanda dejjem tikber ikkawżata mid-deterjorament tas-sistema ferrovjarja.
Fl-2004 Buenos Aires, il-kapitali provinċjali kollha ħlief Ushuaia, u l-ibliet ta 'daqs medju kollha kienu interkonnessi b'69,412 km (43,131 mi) ta' toroq pavimentati, minn netwerk totali ta' toroq ta' 231,374 km (143,769 mi). Fl-2021, il-pajjiż kellu madwar 2,800 km (1,740 mi) ta’ awtostradi duplikati, li l-biċċa l-kbira ħallew il-kapitali Buenos Aires, u jgħaqqduha ma' bliet bħal Rosario u Córdoba, Santa Fe, Mar del Plata u Paso de los Libres (fuq il-fruntiera) . mal-Brażil), hemm ukoll awtostradi duplikati li jħallu Mendoza lejn il-kapitali, u bejn Córdoba u Santa Fé, fost postijiet oħra. Madankollu, din l-infrastruttura tat-toroq għadha inadegwata u ma tistax tieħu ħsieb id-domanda dejjem tikber ikkawżata mid-deterjorament tas-sistema ferrovjarja.
L-Arġentina għandha l-akbar sistema ferrovjarja fl-Amerika Latina, b'36,966 km (22,970 mi) ta' linji operattivi fl-2008, minn netwerk komplut ta' kważi 48,000 km (29,826 mi). Din is-sistema tgħaqqad it-23 provinċja flimkien mal-Belt ta' Buenos Aires, u tgħaqqad mal-pajjiżi ġirien kollha. Hemm erba' gauges inkompatibbli fl-użu; Dan iġġiegħel prattikament it-traffiku tal-merkanzija interreġjonali kollu jgħaddi minn Buenos Aires. Is-sistema ilha tonqos mill-1940s: b’defiċits sinifikanti tal-baġit, fl-1991 ġarret 1,400 darba inqas merkanzija milli fl-1973. Madankollu, f’dawn l-aħħar snin is-sistema rat grad akbar ta' investiment mill-istat, kemm f'linji ta' vjaġġaturi kif ukoll f’distanza twila. , it-tiġdid tal-vetturi ferrovjarji u l-infrastruttura. F'April 2015, b'maġġoranza kbira, is-Senat Arġentin għadda liġi li ħolqot mill-ġdid Ferrocarriles Argentinos (2015), li effettivament tanazzjonalizza mill-ġdid il-ferroviji tal-pajjiż, miżura li kellha l-appoġġ tal-partiti politiċi ewlenin kollha fuq iż-żewġ naħat tal-ispettru politiku.
Fl-2012 kien hemm madwar 11,000 km (6,835 mi) ta' passaġġi tal-ilma, li l-aktar kienu jinkludu x-xmajjar La Plata, Paraná, Paragwaj u Urugwaj, ma' Buenos Aires, Zárate, Campana, Rosario, San Lorenzo, Santa Fe, Barranqueras u San Nicolás. tal-Arroyos bħala portijiet tax-xmara ewlenin. Uħud mill-akbar portijiet tal-baħar huma La Plata – Ensenada, Bahía Blanca, Mar del Plata, Quequén – Necochea, Comodoro Rivadavia, Puerto Deseado, Puerto Madryn, Ushuaia u San Antonio Oeste. Buenos Aires storikament kien l-aktar port importanti; Madankollu, mis-snin 90, ir-reġjun tal-port Up-River sar dominanti: jestendi tul 67 km (42 mi) tal-kosta tax-Xmara Paraná fil-provinċja ta' Santa Fe, jinkludi 17-il port u fl-2013 irrappreżenta 50% tal-esportazzjonijiet kollha.
Fl-2013 kien hemm 161 ajruport b’aktar minn elf runway witta. L-Ajruport Internazzjonali ta' Ezeiza, madwar 35 km (22 mi) miċ-ċentru ta' Buenos Aires, huwa l-akbar fil-pajjiż, segwit minn Iguazú Falls f'Misiones, u El Plumerillo f'Mendoza. Aeroparque, fil-belt ta' Buenos Aires, huwa l-iktar ajruport domestiku importanti.
Fl-2020, aktar minn 60% tal-elettriku tal-Arġentina ġie minn sorsi mhux rinnovabbli bħall-gass naturali, iż-żejt u l-faħam. 27% ġew mill-enerġija idroelettrika, 7.3% mill-enerġija mir-riħ u mix-xemx, u 4.4% mill-enerġija nukleari. Fl-aħħar tal-2021, l-Arġentina kienet il-21 pajjiż fid-dinja f'termini ta' enerġija idroelettrika installata (11.3 GW), is-26 pajjiż fid-dinja f'termini ta' enerġija mir-riħ installata (3.2 GW) u t-43 pajjiż fid-dinja f'termini ta' enerġija solari installata (1.0 GW).
Il-potenzjal tar-riħ tar-reġjun tal-Patagonja huwa meqjus bħala ġiganteski, qed jiġi stmat li ż-żona tista’ tipprovdi biżżejjed elettriku biex issostni l-konsum ta' pajjiż bħall-Brażil biss. Madankollu, l-Arġentina għandha nuqqasijiet fl-infrastruttura biex twettaq it-trażmissjoni tal-elettriku minn żoni diżabitati u bir-riħ għaċ-ċentri kbar tal-pajjiż.
Fl-1974, kien l-ewwel pajjiż fl-Amerika Latina li beda jaħdem impjant nukleari kummerċjali, Atucha I. Għalkemm il-partijiet mibnija fl-Arġentina għal dak l-impjant kienu jammontaw għal 10% tat-total, il-fjuwil nukleari li uża minn dakinhar ’l hawn. inbniet kompletament fil-pajjiż. Aktar tard l-impjanti nukleari użaw persentaġġ ogħla ta'k omponenti mibnija fl-Arġentina; Embalse, komplut fl-1983, 30% u r-reattur Atucha II mill-2011, 40%.
L-Arġentini rċevew tliet Premji Nobel fix-Xjenzi. Bernardo Houssay, l-ewwel Latin Amerikan li rċeviha, skopra r-rwol tal-ormoni pitwitarji fir-regolazzjoni tal-glukożju fl-annimali, u qasam il-Premju Nobel għall-Fiżjoloġija jew il-Mediċina fl-1947. Luis Leloir skopra kif l-organiżmi jaħżnu l-enerġija billi jikkonvertu l-glukożju fi glycogen u komposti li huma fundamentali fil-metaboliżmu tal-karboidrati, li rċieva l-Premju Nobel fil-Kimika fl-1970. César Milstein wettaq riċerka estensiva fl-antikorpi, jaqsam il-Premju Nobel fil-Fiżjoloġija jew il-Mediċina fl-1984. Ir-riċerka Arġentina wasslet għal trattamenti għal mard tal-qalb u diversi forom ta 'kanċer. Domingo Liotta iddisinja u żviluppa l-ewwel qalb artifiċjali li ġiet impjantata b'suċċess f'bniedem fl-1969. René Favaloro żviluppa t-tekniki u wettaq l-ewwel kirurġija ta' bypass koronarju fid-dinja.
Il-programm nukleari Arġentin kellu suċċess kbir. Fl-1957, l-Arġentina kienet l-ewwel pajjiż fl-Amerika Latina li ddisinja u bena reattur tar-riċerka bit-teknoloġija tagħha stess, l-RA-1 Enrico Fermi. Din id-dipendenza fuq l-iżvilupp tat-teknoloġiji tagħha stess relatati mal-enerġija nukleari, minflok ma tixtrihom barra, kienet kostanti tal-programm nukleari Arġentin, immexxi mill-Kummissjoni Nazzjonali tal-Enerġija Atomika ċivili (CNEA). Inbnew faċilitajiet nukleari bit-teknoloġija Arġentina fil-Perù, l-Alġerija, l-Awstralja u l-Eġittu. Fl-1983, il-pajjiż ammetta li kellu l-kapaċità li jipproduċi uranju tal-grad tal-armi, pass importanti meħtieġ biex jinġabru l-armi nukleari; Minn dakinhar, madankollu, l-Arġentina impenjat ruħha li tuża l-enerġija nukleari biss għal skopijiet paċifiċi. Bħala membru tal-Bord tal-Gvernaturi tal-Aġenzija Internazzjonali tal-Enerġija Atomika, l-Arġentina kienet vuċi b'saħħitha b'appoġġ għall-isforzi tan-nonproliferazzjoni nukleari u hija impenjata ħafna għas-sigurtà nukleari globali.
Minkejja l-baġit modest u l-bosta ostakli tiegħu, l-akkademiċi u x-xjenzi fl-Arġentina gawdew rispett internazzjonali mill-bidu tas-seklu 20, meta Luis Agote fassal l-ewwel mezz sigur u effettiv ta' trasfużjoni tad-demm, kif ukoll René Favaloro, li Hu kien pijunier fit-titjib tal-koronarji. kirurġija tal-bypass tal-arterja. Ix-xjentisti Arġentini jkomplu jkunu minn ta' quddiem f’oqsma bħan-nanoteknoloġija, il-fiżika, ix-xjenza tal-kompjuter, il-bijoloġija molekulari, l-onkoloġija, l-ekoloġija u l-kardjoloġija. Juan Maldacena, xjenzat Arġentin-Amerikan, huwa figura ewlenija fit-teorija tal-kordi.
Ir-riċerka spazjali saret ukoll dejjem aktar attiva fl-Arġentina. Satelliti mibnija fl-Arġentina jinkludu LUSAT-1 (1990), Víctor-1 (1996), PEHUENSAT-1 (2007), u dawk żviluppati mill-CONAE, l-aġenzija spazjali Arġentina, tas-serje SAC. L-Arġentina għandha l-programm tas-satellita tagħha stess, id-disinni tal-impjanti tal-enerġija nukleari (ir-4 ġenerazzjoni) u l-kumpanija pubblika tal-enerġija nukleari INVAP, li tipprovdi reatturi nukleari lil diversi pajjiżi. Imwaqqfa fl-1991, il-CONAE minn dak iż-żmien nediet b'suċċess żewġ satelliti u, f'Ġunju 2009, kisbet ftehim mal-Aġenzija Spazjali Ewropea għall-installazzjoni ta' antenna ta' dijametru ta' 35 m u faċilitajiet oħra ta' appoġġ għall-missjoni fuq l-Osservatorju Pierre Auger, l-aktar importanti kożmika fid-dinja. osservatorju tar-raġġi. Il-faċilità se tikkontribwixxi għal bosta sondi spazjali tal-ESA, kif ukoll proġetti ta' riċerka nazzjonali tal-CONAE stess. Magħżula minn 20 sit potenzjali u waħda minn tliet faċilitajiet tal-ESA tat-tip tagħha fid-dinja, l-antenna l-ġdida se toħloq trijangulazzjoni li tippermetti lill-ESA tiżgura kopertura ta' 24 siegħa tal-missjoni l-Arġentina kklassifikat fit-73 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023.
.jpg)
Iċ-ċensiment tal-2010 kien jgħodd 40,117,096 abitant, meta mqabbel ma' 36,260,130 fl-2001. L-Arġentina tikklassifika t-tielet fl-Amerika t'Isfel fil-popolazzjoni totali, ir-raba' fl-Amerika Latina u t-33 madwar id-dinja. Id-densità tal-popolazzjoni tagħha ta' 15-il persuna għal kull kilometru kwadru ta' art hija ferm taħt il-medja dinjija ta '50 ruħ. Ir-rata tat-tkabbir tal-popolazzjoni fl-2010 kienet stmata għal 1.03% fis-sena, b'rata ta' twelid ta' 17.7 twelid ħaj għal kull 1,000 abitant u rata ta' mortalità ta' 7.4 mewt għal kull 1,000 abitant. Mill-2010 'l hawn, ir-rata ta' migrazzjoni netta grossa varret minn inqas minn żero sa sa erba' immigranti għal kull 1,000 abitant fis-sena.
L-Arġentina tinsab f'nofs tranżizzjoni demografika lejn popolazzjoni anzjana, li qed tikber aktar bil-mod. Il-proporzjon ta' nies taħt il-15-il sena huwa 25.6%, ftit inqas mill-medja dinjija ta' 28%, u l-proporzjon ta' nies ta' 65 sena jew aktar huwa relattivament għoli ta' 10.8%. Fl-Amerika Latina, dan il-proporzjon huwa biss qabeż mill-Urugwaj u ferm ogħla mill-medja dinjija, li bħalissa hija 7%. L-Arġentina għandha rata ta' mortalità tat-trabi relattivament baxxa. Ir-rata tat-twelid tagħha ta' 2.3 itfal għal kull mara hija konsiderevolment inqas mill-ogħla 7.0 itfal imwielda għal kull mara fl-1895, għalkemm għadha kważi d-doppju ta' fi Spanja jew fl-Italja, li huma kulturalment u demografikament simili. L-età medja hija 31.9 snin u l-istennija tal-ħajja mat-twelid hija 77.14 snin.
L-attitudnijiet lejn in-nies LGBT huma ġeneralment pożittivi fl-Arġentina. Fl-2010, l-Arġentina saret l-ewwel pajjiż fl-Amerika Latina, it-tieni fl-Ameriki u l-għaxar fid-dinja li llegalizza ż-żwieġ bejn persuni tal-istess sess.
L-Arġentina hija meqjusa bħala pajjiż ta' immigranti. L-Arġentini spiss jirreferu għall-pajjiż bħala melting pot. Studju tal-2010 li sar fuq 218-il individwu mill-ġenetista Arġentin Daniel Corach stabbilixxa li l-antenati ġenetiċi medja tal-Arġentini huma 79% Ewropej (l-aktar Taljani u Spanjoli), 18% indiġeni, u 4.3% Afrikani; 63.6% tal-grupp eżaminat kellu mill-inqas antenat wieħed li kien indiġenu. Ħafna mill-Arġentini huma dixxendenti minn gruppi etniċi Ewropej multipli, primarjament antenati Taljani u Spanjoli, u aktar minn 25 miljun Arġentin (kważi 60% tal-popolazzjoni) għandhom xi oriġini Taljana parzjali.
L-Arġentina hija wkoll dar għal popolazzjoni Asjatika notevoli, li ħafna minnhom huma dixxendenti mill-Asjatiċi tal-Punent (jiġifieri Lebaniżi u Sirjani) jew Asjatiċi tal-Lvant (bħaċ-Ċiniżi, il-Koreani u l-Ġappuniżi). Dawn tal-aħħar jammontaw għal madwar 180,000 individwu. In-numru totali ta' Arġentini Għarab (li ħafna minnhom huma ta' oriġini Lebaniża jew Sirjana) huwa stmat li hu bejn 1.3 u 3.5 miljun. Ħafna emigraw minn diversi pajjiżi Asjatiċi lejn l-Arġentina matul is-seklu 19 (speċjalment matul it-tieni nofs tas-seklu) u l-ewwel nofs tas-seklu 20. Il-maġġoranza tal-Arġentini Għarab jappartjenu għall-Knisja Kattolika (inklużi kemm il-Knisja Latina kif ukoll il-Knejjes Kattoliċi tal-Lvant) jew il-Knisja Ortodossa tal-Lvant. Minoranza huma Musulmani.
Mis-snin sebgħin, l-immigrazzjoni ġiet prinċipalment mill-Bolivja, il-Paragwaj u l-Perù, b’numri iżgħar mir-Repubblika Dominikana, il-Kolombja, il-Brażil, l-Ekwador u r-Rumanija. Il-Gvern Arġentin jistma li 750,000 abitant m’għandhomx dokumenti uffiċjali u nieda programm biex iħeġġeġ lill-immigranti illegali jiddikjaraw l-istatus tagħhom bi skambju għal visas ta' residenza ta' sentejn; S'issa ġew ipproċessati aktar minn 670,000 applikazzjoni taħt il-programm. Minn Lulju 2023, aktar minn 18,500 Russu waslu fl-Arġentina wara l-invażjoni Russa tal-Ukrajna fl-2022.
Il-lingwa uffiċjali de facto hija l-Ispanjol, mitkellma minn kważi l-Arġentini kollha. Il-pajjiż huwa l-akbar soċjetà li titkellem bl-Spanjol li timpjega b'mod universali voseo, l-użu tal-pronom vos minflok tú ("int"), li jimponi wkoll l-użu ta 'forom verbi alternattivi. Minħabba l-ġeografija estensiva tal-Arġentina, l-Ispanjol għandu varjazzjoni qawwija bejn ir-reġjuni, għalkemm id-djalett predominanti huwa r-River Plate, mitkellma prinċipalment fir-reġjuni tal-Pampas u tal-Patagoni u b'aċċent simili għal dak tal-lingwa Naplitana. Immigranti Taljani u Ewropej oħra influwenzaw il- lunfardo—il- slang reġjonali—li wkoll imxerred il- vokabularju vernakulari ta' pajjiżi oħra tal- Amerika Latina.
Hemm diversi lingwi oħra użati ħafna fost il-popolazzjoni Arġentina: l-Ingliż (minn 2.8 miljun persuna Taljana (minn 1.5 miljun ruħ); Għarbi (speċjalment id-djalett tat-Tramuntana tal-Levantin, minn miljun ruħ); Ġermaniż standard (għal kull 200,000 ruħ); Guaraní (għal kull 200,000 ruħ, prinċipalment f'Corrientes u Misiones); Katalan (minn 174,000 ruħ); Quechua (minn 65,000 ruħ, prinċipalment fil-Majjistral); wichí (minn 53,700 ruħ, l-aktar fiċ-Chaco fejn, flimkien mal-kom u l-moqoit, huwa uffiċjali de jure); Romani vlax (f'52,000 ruħ); Albaniż (f'40,000 ruħ); Ġappuniż (fi 32,000 ruħ); Aymara (30,000 ruħ, prinċipalment fil-majjistral); u Ukrajni (f'27,000 ruħ).
Il-Kristjaneżmu huwa r-reliġjon tal-maġġoranza fl-Arġentina. Il-Kostituzzjoni tiggarantixxi l-libertà tar-reliġjon. Għalkemm ma timponix fidi uffiċjali jew statali, tagħti lill-Kattoliċiżmu Ruman status preferenzjali.
Skont stħarriġ tal-CONICET tal-2008, l-Arġentini kienu 76.5% Kattoliċi, 11.3% agnostiċi u atei, 9% Protestanti evanġeliċi, 1.2% Xhieda ta' Jehovah, u 0.9% Mormon, filwaqt li 1.2% kien segwa reliġjonijiet oħra, inklużi l-Islam, il-Ġudaiżmu, u l-Buddiżmu. Dawn iċ-ċifri jidhru li nbidlu b'mod pjuttost sinifikanti f’dawn l-aħħar snin: id-dejta rreġistrata fl-2017 indikat li l-Kattoliċi kienu jirrappreżentaw 66% tal-popolazzjoni, li jindika tnaqqis ta' 10.5% f'disa' snin, u dawk mhux reliġjużi fil-pajjiż Irrappreżentaw 21% tal-popolazzjoni. popolazzjoni, li jindika kważi l-irduppjar fl-istess perjodu.
Il-pajjiż huwa dar għal waħda mill-akbar komunitajiet Musulmani u Lhud fl-Amerika Latina, b'din tal-aħħar tkun is-seba’ l-aktar popolata fid-dinja. L-Arġentina hija membru tal-Alleanza Internazzjonali għat-Tifkira tal-Olokawst.
L-Arġentini juru individwalizzazzjoni għolja u deistituzzjonalizzazzjoni tat-twemmin reliġjuż; 23.8% jgħidu li dejjem jattendu servizzi reliġjużi; 49.1% rari jagħmlu dan u 26.8% qatt ma jagħmluh.
Fit-13 ta' Marzu, 2013, l-Arġentin Jorge Mario Bergoglio, Kardinal Arċisqof ta' Buenos Aires, ġie elett Isqof ta' Ruma u Pontif Suprem tal-Knisja Kattolika. Ħa l-isem “Franġisku” u sar l-ewwel Papa tal-Amerika jew l-emisferu tan-nofsinhar; Huwa l-ewwel Papa li twieled barra mill-Ewropa mill-elezzjoni tal-Papa Girgor III (li kien Sirjan) fl-741.
Il-kura tas-saħħa hija pprovduta permezz ta' taħlita ta' pjanijiet sponsorjati minn min iħaddem u mill-unions (Obras Sociales), pjanijiet ta' assigurazzjoni tal-gvern, sptarijiet u kliniċi pubbliċi, u pjanijiet ta' assigurazzjoni tas-saħħa privati. Il-kooperattivi tal-kura tas-saħħa jgħoddu aktar minn 300 (li minnhom 200 huma relatati mal-unions) u jipprovdu kura tas-saħħa lil nofs il-popolazzjoni; L-INSSJP nazzjonali (magħruf popolari bħala PAMI) ikopri kważi l-ħames miljun adult anzjani kollha.
Hemm aktar minn 153,000 sodda fl-isptar, 121,000 tabib u 37,000 dentist (proporzjonijiet komparabbli ma' dawk fil-pajjiżi żviluppati). Aċċess relattivament għoli għall-kura medika storikament wassal għal xejriet ta' mortalità u xejriet simili għal dawk fil-pajjiżi żviluppati: mill-1953 sal-2005, l-imwiet minn mard kardjovaskulari żdiedu minn 20% għal 23% tat-total, dawk minn tumuri tal-14% għal 20. %, problemi respiratorji 7% sa 14%, mard diġestiv (mhux infettiv) 7% sa 11%, puplesiji kostanti 7%, korrimenti 6%, u mard infettiv, 4%. Kawżi relatati mas-senilità wasslu għal ħafna mill-oħrajn. L-imwiet tat-tfal naqsu minn 19% tal-imwiet kollha fl-1953 għal 3% fl-2005.
Id-disponibbiltà tal-kura tas-saħħa naqqset ukoll il-mortalità tat-trabi minn 70 għal kull 1,000 twelid ħaj fl-1948 għal 12.1 fl-2009 u żiedet l-istennija tal-ħajja mat-twelid minn 60 sena għal 76. Għalkemm dawn iċ-ċifri jitqabblu b'mod favorevoli mal-medji madwar id-dinja, huma taħt il-livelli ta' nazzjonijiet żviluppati u fl-2006, l-Arġentina kklassifikat ir-raba' fl-Amerika Latina.
.jpg)
Is-sistema edukattiva Arġentina tikkonsisti f'erba' livelli. Livell inizjali għal tfal bejn 45 jum u 5 snin, bl-aħħar sentejn ikunu obbligatorji. Livell ta' edukazzjoni primarja jew aktar baxxa obbligatorja b'tul ta' 6 jew 7 snin. Fl-2010 ir-rata ta' litteriżmu kienet ta' 98.07%. Livell sekondarju jew baċellerat obbligatorju b'tul ta' 5 jew 6 snin. Fl-2010, 38.5% tan-nies ta' aktar minn 20 sena kienu temmew l-iskola sekondarja. Livell ogħla, maqsum f'sottolivelli terzjarji, universitarji u postgraduate. Fl-2013 kien hemm 47 università pubblika nazzjonali madwar il-pajjiż, kif ukoll 46 waħda privata.
Fl-2010, 7.1% tan-nies ta' aktar minn 20 sena kienu ggradwaw mill-kulleġġ. L-universitajiet pubbliċi ta' Buenos Aires, Córdoba, La Plata, Rosario u l-Università Teknoloġika Nazzjonali huma wħud mill-aktar importanti. L-Istat Arġentin jiggarantixxi edukazzjoni pubblika universali, sekulari u bla ħlas għal-livelli kollha. Ir-responsabbiltà għas-superviżjoni edukattiva hija organizzata fil-livelli statali federali u provinċjali individwali. Fl-aħħar deċennji, ir-rwol tas-settur privat kiber fl-istadji edukattivi kollha.
L-Arġentina hija urbanizzata ħafna, bi 92% tal-popolazzjoni tagħha tgħix fl-ibliet: l-akbar għaxar żoni metropolitani jammontaw għal nofs il-popolazzjoni. Madwar 3 miljun ruħ jgħixu fil-belt ta' Buenos Aires, u inkluża ż-żona metropolitana ta' Greater Buenos Aires tammonta għal madwar 13-il miljun, li jagħmilha waħda mill-akbar żoni urbani fid-dinja. Iż-żoni metropolitani ta' Córdoba u Rosario għandhom madwar 1.3 miljun abitant kull wieħed. Mendoza, San Miguel de Tucumán, La Plata, Mar del Plata, Salta u Santa Fe għandhom mill-inqas nofs miljun ruħ kull wieħed.
Il-popolazzjoni hija mqassma b'mod irregolari: madwar 60% jgħixu fir-reġjun tal-Pampas (21% tal-erja totali), inklużi 15-il miljun ruħ fil-provinċja ta' Buenos Aires. Il-provinċji ta' Córdoba u Santa Fe, u l-belt ta' Buenos Aires għandhom 3 miljun kull wieħed. Seba' provinċji oħra għandhom aktar minn miljun ruħ kull waħda: Mendoza, Tucumán, Entre Ríos, Salta, Chaco, Corrientes u Misiones. B'64.3 abitant għal kull kilometru kwadru (167/mi²), Tucumán hija l-unika provinċja Arġentina b'popolazzjoni aktar densa mill-medja dinjija; B'kuntrast, il-provinċja tan-Nofsinhar ta' Santa Cruz għandha madwar 1.1/km² (2.8/mi²).
L-Arġentina hija pajjiż multikulturali b'influwenzi Ewropej importanti. Il-kultura moderna Arġentina ġiet influwenzata ħafna mill-immigrazzjoni Taljana, Spanjola u oħra Ewropea, li ġejja minn Franza, ir-Russja, ir-Renju Unit, fost oħrajn. L-ibliet tagħha huma fil-biċċa l-kbira kkaratterizzati kemm mill-prevalenza ta' nies ta' dixxendenza Ewropea kif ukoll mill-imitazzjoni konxja ta' stili Amerikani u Ewropej fil-moda, l-arkitettura u d-disinn. Mużewijiet, swali taċ-ċinema u galleriji huma numerużi fiċ-ċentri urbani l-kbar kollha, kif ukoll stabbilimenti tradizzjonali bħal bars letterarji jew bars li joffru mużika live minn varjetà ta' ġeneri, għalkemm hemm elementi minuri ta' influwenzi Amerindijani u Afrikani, partikolarment fl-oqsma tal-mużika u l-arti. L-influwenza ewlenija l-oħra hija l-gauchos u l-istil ta' ħajja tradizzjonali tagħhom ta’ awtosuffiċjenza fil-kampanja. Fl-aħħarnett, it-tradizzjonijiet Native Amerikani ġew assorbiti fl-ambjent kulturali ġenerali. Il-kittieb Arġentin Ernesto Sabato irrifletta dwar in-natura tal-kultura tal-Arġentina bil-mod li ġej:
Bir-realtà primittiva Spanjola-Amerikana maqsuma fil-Baċir ta' La Plata mill-immigrazzjoni, l-abitanti tagħha saru xi ħaġa doppja bil-perikli kollha iżda wkoll bil-vantaġġi kollha tta' dik il-kundizzjoni: minħabba l-għeruq Ewropej tagħna, aħna norbtu profondament in-nazzjon ma’ valuri dejjiema. . mid-Dinja l-Qadima; Minħabba l-kundizzjoni tagħna bħala Amerikani, aħna marbutin mal-kumplament tal-kontinent, permezz tal-folklor tal-intern u l-Kastilja antik li jgħaqqadna, inħossu b’xi mod il-vokazzjoni tal-Patrija l-Kbira li darba immaġinaw San Martín u Bolívar.
— Ernesto Sábato, Kultura f'salib it-toroq nazzjonali (1976)
Għalkemm l-istorja letterarja rikka tal-Arġentina bdiet madwar l-1550, hija laħqet l-indipendenza sħiħa b'El Matadero ta' Esteban Echeverría, tragward romantiku li kellu rwol sinifikanti fl-iżvilupp tan-narrattiva Arġentina tas-seklu 19, imxerrda mill-qasma ideoloġika bejn l-epiku popolari u federalista Martín Fierro. minn José Hernández u d-diskors elitista u kkultivat tal-kapolavur ta' Sarmiento, Facundo.
Il-moviment modernista avvanza fis-seklu 20 inkluż esponenti bħal Leopoldo Lugones u l-poeta Alfonsina Storni; Segwa l-avant-garde, b'Don Segundo Sombra ta' Ricardo Güiraldes bħala referenza importanti.
Jorge Luis Borges, l-aktar kittieb Arġentin milqugħ u wieħed mill-aktar figuri importanti fl-istorja tal-letteratura, sab modi ġodda ta' kif iħares lejn id-dinja moderna fil-metafora u d-dibattitu filosofiku u l-influwenza tiegħu nfirxet għall-awturi madwar id-dinja. Stejjer bħal Ficciones u El Aleph huma fost l-aktar xogħlijiet famużi tiegħu. Kien ħabib u kollaboratur ta' Adolfo Bioy Casares, li kiteb wieħed mill-aktar rumanzi ta’ fantaxjenza mfaħħra, L-Invenzjoni ta’ Morel. Julio Cortázar, wieħed mill-membri ewlenin tal-isplużjoni tal-Amerika Latina u isem importanti fil-letteratura tas-seklu 20, influwenza ġenerazzjoni sħiħa ta' kittieba fl-Amerika u fl-Ewropa.
Episodju notevoli fl-storja letterarja Arġentina huwa d-djalettika soċjali u letterarja bejn l-hekk imsejjaħ Grupp Florida, hekk imsejjaħ għaliex il-membri tiegħu ltaqgħu fil-Cafè Richmond fi Triq Florida u ppubblikati fir-rivista Martín Fierro, bħal Jorge Luis Borges, Leopoldo Marechal. , Antonio Berni (artist), fost oħrajn; kontra l-Grupo Boedo ta' Roberto Arlt, Cesar Tiempo, Homero Manzi (kompożitur tat-tango), li ltaqgħu fil-Cafè Japonés u ppubblikaw ix-xogħlijiet tagħhom ma' Editorial Claridad, kemm mal-kafè kif ukoll mad-dar tal-pubblikazzjoni fuq Avenida Boedo.
Kittieba, poeti u esejisti Arġentini oħra meqjusa ħafna huma Estanislao del Campo, Eugenio Cambaceres, Pedro Bonifacio Palacios, Hugo Wast, Benito Lynch, Enrique Banchs, Oliverio Girondo, Ezequiel Martínez Estrada, Victoria Ocampo, Leopoldo Marechal, Silvina Ocampo, Roberto Arlt, Eduardo. Mallea, Manuel Mujica Láinez, Ernesto Sábato, Silvina Bullrich, Rodolfo Walsh, María Elena Walsh, Tomás Eloy Martínez, Manuel Puig, Alejandra Pizarnik u Osvaldo Soriano.
Tango, ġeneru mużikali River Plate b'influwenzi Ewropej u Afrikani, huwa wieħed mis-simboli kulturali internazzjonali tal-Arġentina. L-età tad-deheb tat-tango (1930s sa nofs is-snin 50) kienet tirrifletti dik tal-jazz u swing fl-Istati Uniti, b'orkestri kbar bħal dawk ta' Osvaldo Pugliese, Aníbal Troilo, Francisco Canaro, Julio de Caro u Juan d'Arienzo. Wara l-1955, il-virtużoż Astor Piazzolla popolarizza Nuevo tango, xejra aktar sottili u intellettwali għall-ġeneru. Tango jgawdi popolarità madwar id-dinja llum ma 'gruppi bħal Gotan Project, Bajofondo u Tanghetto.
L-Arġentina żviluppat xeni b'saħħithom ta' mużika klassika u żfin li taw lok għal artisti rinomati bħal Alberto Ginastera, kompożitur; Alberto Lysy, vjolinista; Martha Argerich u Eduardo Delgado, pjanisti; Daniel Barenboim, pjanista u direttur tal-orkestra sinfonika; José Cura u Marcelo Álvarez, tenuri; u ż-żeffiena Jorge Donn, José Neglia, Norma Fontenla, Maximiliano Guerra, Paloma Herrera, Marianela Núñez, Iñaki Urlezaga u Julio Bocca.
Fis-snin tletin, stil folkloristiku nazzjonali Arġentin ħareġ minn għexieren ta' ġeneri mużikali reġjonali u wasal biex jinfluwenza l-intier tal-mużika Latino-Amerikana. Xi wħud mill-artisti tagħha, bħal Atahualpa Yupanqui u Mercedes Sosa, kisbu rikonoxximent dinji. Il-ġeneru tal-ballata romantika kien jinkludi kantanti famużi internazzjonalment bħal Sandro de América. Is-sassofonist Tenor Leandro "Gato" Barbieri u l-kompożitur u direttur tal-big band Lalo Schifrin huma fost l-aktar mużiċisti tal-jazz Arġentini ta' suċċess internazzjonali.
Il-blat Arġentin żviluppa bħala stil mużikali distint f’nofs is-sittinijiet, meta Buenos Aires u Rosario saru bennieni għal mużiċisti li qed jaspiraw. Il-baned fundaturi bħal Los Gatos, Sui Generis, Almendra u Manal kienu segwiti minn Seru Giran, Los Abuelos de la Nada, Soda Stereo u Patricio Rey y sus Redonditos de Ricota, b'artisti notevoli bħal Gustavo Cerati, Litto Nebbia, Andrés Calamaro, Luis Alberto Spinetta, Charly García, Fito Páez u León Gieco.
Ġeneru ta' żfin u mużika popolari llum huwa l-cachengue, sottoġeneru ta' cumbia u reggaeton Arġentina li qed jinfirex fil-popolarità f'pajjiżi fil-qrib bħall-Urugwaj, Ċili, Paragwaj, u Bolivja.
Buenos Aires hija waħda mill-bliet il-kbar tat-teatri tad-dinja, b'xena ta' kalibru internazzjonali ċċentrata fuq Avenida Corrientes, “it-triq li qatt ma' torqod,” kultant imsejħa l-Broadway intellettwali ta' Buenos Aires. It-Teatru Colón huwa referenza dinjija għall-opra u l-wirjiet klassiċi; L-akustika tagħha hija meqjusa fost l-aqwa ħames fid-dinja.
L-industrija tal-films Arġentina storikament kienet waħda mit-tlieta l-aktar żviluppati fiċ-ċinema tal-Amerika Latina, flimkien ma’ dawk prodotti fil-Messiku u l-Brażil. Bdiet fl-1896; Sal-bidu tas-snin tletin kienet diġà saret il-kumpanija ewlenija tal-produzzjoni tal-films fl-Amerika Latina, pożizzjoni li żammet sal-bidu tas-snin ħamsin L-ewwel films animati fid-dinja saru u ħarġu fl-Arġentina, mill-kartunist Quirino Cristiani 1918.
Il-films Arġentini kisbu rikonoxximent globali: il-pajjiż rebaħ żewġ Oscars għall-Aħjar Film b’Lingwa Barranija, għal La historia oficial (1985) u El secreto de sus ojos (2009). Barra minn hekk, il-kompożituri Arġentini Luis Enrique Bacalov u Gustavo Santaolalla ġew onorati bl-Oscar Awards għall-Aħjar Score Oriġinali, u Armando Bó u Nicolás Giacobone qasmu l-Premju Oscar għall-Aħjar Sceneggiatura Oriġinali tal-2014. Bl-istess mod, l-attriċi Franċiża-Arġentina Bérénice Bejo rċeviet nomina għall-Akkademja għall-Aqwa Attriċi Sostenn fl-2011 u rebaħ il-Premju César għall-Aħjar Attriċi u rebħet il-premju għall-Aqwa Attriċi fil-Festival tal-Films ta' Cannes għar-rwol tagħha fil-film The Past. L-Arġentina rebħet ukoll sbatax-il Premju Goya għall-Aħjar Film Barrani bl-Ilsien Spanjol, u bil-bosta hija l-aktar pajjiż ippremjat fl-Amerika Latina b’erbgħa u għoxrin nominazzjoni. Ħafna films Arġentini oħra wkoll ġew milqugħin mill-kritiċi internazzjonali. Fl-2013, madwar 100 feature film kienu qed jinħolqu kull sena.
Uħud mill-aktar pitturi Arġentini magħrufa huma Cándido López u Florencio Molina Campos (stil naive); Ernesto de la Cárcova u Eduardo Sívori (Realiżmu); Fernando Fader (Impressjoniżmu); Pío Collivadino, Atilio Malinverno u Cesáreo Bernaldo de Quirós (Post-Impressjoniżmu); Emilio Pettoruti (kubismu); Julio Barragán (Konkretiżmu u Kubiżmu) Antonio Berni (Neofigurativiżmu); Roberto Aizenberg u Xul Solar (Surrealiżmu); Gyula Košice (kostruttiviżmu); Eduardo Mac Entyre (Arti Ġenerattiva); Luis Seoane, Carlos Torrallardona, Luis Aquino, Alfredo Gramajo Gutiérrez (Moderniżmu); Lucio Fontana (Spazjalizmu); Tomás Maldonado, Guillermo Kuitca (Arti Astratta); León Ferrari, Marta Minujín (Arti Kunċettwali); Gustavo Cabral (Arti Fantastika), u Fabián Pérez (Neoemozzjonaliżmu).
Fl-1946, Gyula Košice u oħrajn ħolqu l-Moviment Madí fl-Arġentina, li aktar tard infirex fl-Ewropa u l-Stati Uniti, fejn kellu impatt sinifikanti. Tomás Maldonado kien wieħed mit-teoristi ewlenin tal-Mudell ta' Ulm tal-edukazzjoni tad-disinn, li jibqa' influwenti ħafna mad-dinja kollha. Artisti Arġentini oħra ta' fama dinjija jinkludu Adolfo Bellocq, li l-litografi tiegħu ilhom influwenti mis-snin 20, u Benito Quinquela Martín, il-pittur tal-port kwintessenzjali, ispirat mill-viċinat ta' La Boca mimli bl-immigranti. L-iskulturi rebbieħa internazzjonalment Erminio Blotta, Lola Mora u Rogelio Yrurtia kienu l-awturi ta' ħafna mill-monumenti klassiċi evokattivi tal-pajsaġġ urban Arġentin.
Il-kolonizzazzjoni ġabet magħha l-arkitettura barokka Spanjola, li għadha tidher fl-aktar stil sempliċi tagħha ta' River Plate fit-tnaqqis ta’ San Ignacio Miní, il-Katidral ta' Córdoba u l-Cabildo ta' Luján. L-influwenzi Taljani u Franċiżi żdiedu fil-bidu tas-seklu 19 b’sfumaturi eclettiċi qawwija li taw arja unika lill-arkitettura lokali.
L-istampa bil-miktub hija żviluppata ħafna fl-Arġentina, b'aktar minn mitejn gazzetta. Fost il-gazzetti nazzjonali ewlenin hemm Clarín (centrist, l-aktar bejgħ fl-Amerika Latina u t-tieni bl-ogħla ċirkolazzjoni fid-dinja li titkellem bl-Ispanjol), La Nación (ċentru-lemin, ippubblikat mill-1870), Página/12 (xellug, imwaqqfa fl-1987), La Voz del Interior (ċentru, imwaqqfa fl-1904), u l-Argentinisches Tageblatt (il-ġimgħat liberali Ġermaniż, ippubblikat mill-1878).
L-Arġentina bdiet l-ewwel xandira regolari tar-radju fid-dinja fis-27 ta' Awwissu, 1920, meta l-Parsifal ta' Richard Wagner ġie mxandar minn tim ta' studenti tal-mediċina mmexxija minn Enrique Telémaco Susini fit-Teatro Coliseo ta' Buenos Aires. Fl-2002, kien hemm 260 AM u 1,150 stazzjon tar-radju FM irreġistrati fil-pajjiż.
L-industrija tat-televiżjoni Arġentina hija kbira, diversa u popolari madwar l-Amerika Latina, u ħafna produzzjonijiet televiżivi u formati ġew esportati barra. Mill-1999, l-Arġentini gawdew l-akbar disponibbiltà tat-televiżjoni bil-kejbil u bis-satellita fl-Amerika Latina, li fl-2014 ammontaw għal 87.4% tad-djar tal-pajjiż, rata simili għal dawk fl-Istati Uniti, il-Kanada u l-Ewropa.
Fl-2011, l-Arġentina kellha wkoll l-ogħla kopertura tat-telekomunikazzjoni tan-netwerk fost il-potenzi tal-Amerika Latina: madwar 67 % tal-popolazzjoni tagħha kellha aċċess għall-Internet u l-proporzjon bejn l-abbonamenti tal-mowbajl u l-popolazzjoni kien 137.2 %.
Minbarra ħafna mill-platti tal-għaġin, zalzett u deżerti komuni fl-Ewropa kontinentali, l-Arġentini jgawdu minn varjetà wiesgħa ta' kreazzjonijiet indiġeni u Kreoli, inklużi empanadas (għaġina mimlija żgħira), locro (taħlita tal-qamħirrum, fażola, laħam, bacon, basla). u qara'), humita u mate. F'diversi postijiet fl-Arġentina, dan id-dixx jiġi kkunsmat bħala laħam taċ-ċanga.
Il-pajjiż għandu l-ogħla konsum ta' laħam aħmar fid-dinja, ippreparat tradizzjonalment bħala asado, il-barbecue Arġentin. Huwa magħmul b'diversi tipi ta' laħmijiet, ħafna drabi inkluż chorizo, ħobż ħelu, trippa, u zalzett.
Fost l-aktar deżerti komuni hemm invoices (kejkijiet ta' stil Vjenniż), kejkijiet u pancakes mimlijin bid-dulce de leche (tip ta' ġamm tal-karamella tal-ħalib), alfajores (cookies tal-butir imxerrda maċ-ċikkulata, dulce de leche jew pejst ta' frott) u moqlija. kejkijiet (kejkijiet moqlija)
L-inbid Arġentin, wieħed mill-aqwa fid-dinja, huwa parti integrali mill-menu lokali. Malbec, Torrontés, Cabernet Sauvignon, Syrah u Chardonnay huma wħud mill-aktar varjetajiet imfittxija
Il-papra hija l-sport nazzjonali, logħba antika taż-żwiemel li toriġina lokalment fil-bidu tas-seklu 17 u predeċessur tal-ballun taż-żiemel.
L-aktar sport popolari huwa l-futbol. Flimkien mal-Brażil, il-Ġermanja u Franza, it-tim nazzjonali tal-irġiel huwa l-uniku wieħed li rebaħ kull waħda mit-Tazza tad-Dinja (fl-1978, 1986 u 2022), it-Tazza tal-Konfederazzjonijiet u d-deheb Olimpiku. Huma rebħu wkoll 16-il Copa América, 7 midalji tad-deheb Pan Amerikani u ħafna trofej oħra. Alfredo Di Stéfano, Diego Maradona u Lionel Messi huma ġeneralment meqjusa bħala fost l-akbar plejers fl-storja tal-logħba.
It-tim tan-nisa tal-hockey tal-pajjiż, Las Leonas, huwa wieħed mill-aktar suċċess fid-dinja b'erba' midalji Olimpiċi, żewġ Tazzi tad-Dinja, Lega tad-Dinja waħda u seba' Trofei taċ-Champions. Luciana Aymar hija rikonoxxuta bħala l-akbar plejer fl-istorja tal-isport, billi hija l-unika plejer li rċeviet il-FiH Player of the Year Award tmien darbiet.
Il-basketball huwa sport popolari ħafna. It-tim nazzjonali tal-irġiel huwa l-uniku wieħed fiż-żona FIBA Americas li rebaħ il-kuruna tal-kwintplet: Kampjonat tad-Dinja, Midalja tad-Deheb Olimpika, Ballun tad-Djamanti, Kampjonat tal-Amerika u Midalja tad-Deheb Pan-Amerikana. Huwa rebaħ ukoll 13-il Kampjonat tal-Amerika t'Isfel, u ħafna tournaments oħra. Emanuel Ginóbili, Luis Scola, Andrés Nocioni, Fabricio Oberto, Pablo Prigioni, Carlos Delfino u Juan Ignacio Sánchez huma wħud mill-aktar plejers milqugħin fil-pajjiż, kollha kemm huma parti mill-NBA. L-Arġentina ospitat it-Tazza tad-Dinja tal-Basketball fl-1950 u l-1990.
Ir-rugby huwa sport popolari ieħor fl-Arġentina. Mill-2017, it-tim nazzjonali tal-irġiel, magħruf bħala ‘Los Pumas’, ikkompete fit-Tazza tad-Dinja tar-Rugby kull darba li din saret, u kiseb l-aqwa riżultat tagħhom fl-2007 meta kklassifika fit-tielet post. Mill-2012, Los Pumas ikkompetew kontra l-Awstralja, New Zealand u l-Afrika t'Isfel f'The Rugby Championship, il-kompetizzjoni internazzjonali ewlenija tar-rugby fl-emisfera tan-Nofsinhar. Mill-2009, it-tim nazzjonali tal-irġiel sekondarju magħruf bħala l-‘Jaguares’ ikkompeta kontra l-ewwel timijiet tal-Stati Uniti, il-Kanada u l-Urugwaj fil-Kampjonat tal-Ameriki tar-Rugby, li Los Jaguares rebħu sitta mit-tmien darbiet li sar.
L-Arġentina pproduċiet uħud mill-aktar champions formidabbli tal-boxing, fosthom Carlos Monzón, l-aqwa middleweight fl-istorja; Pascual Pérez, wieħed mill-aktar boxers flyweight imżejjen ta’ kull żmien; Horacio Accavallo, eks champion tad-dinja flyweight WBA u WBC; Víctor Galíndez, mill-2009, detentur tar-rekord għad-difiżi konsekuttivi tat-titlu mondjali tal-piż tqil ħafif u Nicolino Locche, imlaqqam "El Intocable" għad-difiża masterful tiegħu; kollha huma inklużi fl-International Boxing Hall of Fame.
It-tennis kien popolari ħafna fost in-nies ta' kull età. Guillermo Vilas huwa l-aqwa plejer tal-Amerika Latina tal-Open Era, filwaqt li Gabriela Sabatini hija l-aktar plejer Arġentina li tispikka ta' kull żmien, wara li laħqet in-numru 3 fil-klassifika WTA, it-tnejn huma inklużi fis-Sala tal-Efama tat-Tennis Internazzjonali. L-Arġentina rebħet it-Tazza tad-Dinja erba' darbiet, fl-1980, 2002, 2007 u 2010 u laħqet is-semifinali tat-Tazza Davis 7 darbiet fl-aħħar 10 snin, tilfet il-finali kontra r-Russja fl-2006 u Spanja fl-2008 u l-2011 ; It-tim Arġentin lagħab ukoll fil-finali fl-1981, fejn tilef kontra l-Istati Uniti. It-tim nazzjonali rebaħ it-Tazza Davis 2016.
L-Arġentina hija l-pajjiż renjanti mhux ikkontestat fil-polo, li rebħet aktar kampjonati internazzjonali minn kwalunkwe pajjiż ieħor u rari ġiet megħluba mis-snin tletin Il-Kampjonat tal-Polo Arġentin huwa l-aktar trofew internazzjonali importanti tal-isport. Il-pajjiż fih ħafna mill-aqwa plejers tad-dinja, inkluż Adolfo Cambiaso, l-aqwa fl-istorja tal-polo.
Storikament, l-Arġentina kellha prestazzjoni qawwija fl-isport tal-mutur. Juan Manuel Fangio kien ħames darbiet champion tad-dinja tal-Formula Wieħed b'erba' timijiet differenti, li rebaħ 102 mill-184 tiġrija internazzjonali tiegħu, u huwa kklassifikat b’mod wiesa’ bħala l-akbar sewwieq ta' kull żmien. Runners distinti oħra kienu Oscar Alfredo Gálvez, Juan Gálvez, José Froilán González u Carlos Reutemann.
.jpg)
.jpg)
,_Templo_de_San_Francisco.JPG)
,_Casa_de_Gobierno.JPG)
.jpeg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_Argentina_(EagLau--2008).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_02.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(ST._CHRISTOPHER)_abandoned_tugboat.jpg)
..jpg)
.jpg)
Il-belt l-aktar fin-Nofsinhar b'aktar minn 10,000 abitant (l-eqreb tal-arblu tan-nofsinhar) hija Ushuaia (fuq il-Gżira tad-Dinja u n-Nar), li għandha 81,000 abitant u tinsab fl-54 parallel tan-Nofsinhar.
It-territorju tar-Repubblika Arġentina huwa t-tieni l-akbar fl-Amerika t'Isfel wara l-Brażil, ir-raba' fl-Amerika kollha u t-tmien l-akbar fid-Dinja. Jekk tgħodd it-territorji mitluba fl-Antartika, Malvinas, South Georgia u South Sandwich, jagħmilha s-seba' l-akbar pajjiż fid-dinja. Tmiss mal-Bolivja, il-Brażil, iċ-Ċilì, il-Paragwaj u l-Urugwaj. Il-ġeografija tagħha hija varjata ħafna, bil-biċċa l-kbira pjanuri fil-lvant, firxiet tal-muntanji fiċ-ċentru u muntanji fil-punent. Il-pajjiż huwa jaqsam, fit-tarf tal-punent tiegħu, mit-tramuntana għan-nofsinhar mill-firxa tal-muntanji tal-Andes. L-ogħla quċċata fl-Arġentina hija Aconcagua, 6960.8 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m. It-territorju Arġentin taħt sovranità effettiva għandu żvilupp lonġitudinali kbir: 3,700 kilometru bejn it-tramuntana estrema u n-nofsinhar estrem, minn Santa Catalina (Jujuy) sa Ushuaia, li jagħmilha waħda mill-itwal pajjiżi fid-dinja. Il-wiċċ kontinentali Amerikan tal-Arġentina huwa 2,791,820 km². Minn dawn, 2,780,400 km² jikkorrispondu għaż-żona nazzjonali taħt sovranità effettiva, li jikkorrispondu mal-Kapitali Federali (Belt Awtonoma ta' Buenos Aires) u 23 provinċja Arġentina. Il-bqija huwa magħmul mill-11,410 km² tal-Gżejjer Malvinas, territorji f’tilwima mar-Renju Unit, il-pajjiż li jikkontrollahom. Il-wiċċ kontinentali tal-Antartiku - iż-żona taħt il-postulati tat-Trattat tal-Antartiku - jinkludi 969,464 km². Minn dawn, madwar 965,597 km² jikkorrispondu għall-Antartika Arġentina (territorju mitlub). Barra minn hekk, din iż-żona tinkludi l-Gżejjer Shetland tan-Nofsinhar u l-Gżejjer Orkney tan-Nofsinhar. It-3867 km² li jifdal huma magħmula mill-Gżejjer tal-Ġeorġja t'Isfel (3560 km²) u l-Gżejjer Sandwich tan-Nofsinhar (307 km²) li huma parti mid-dipartiment tal-Gżejjer tal-Atlantiku tan-Nofsinhar tal-provinċja ta' Tierra del Fuego, l-Antartika u l-Gżejjer tal-Atlantiku tan-Nofsinhar, kif ukoll bħala s-settur Antartiku (inkluż bħala dipartiment).
L-erja totali għalhekk titla' għal 3,761,274 km². Anke hekk, din iċ-ċifra ma tinkludix: l-istrixxa oċeanika Arġentina ta' 200 mil nawtiku li tikkorrispondi għall-Baħar Arġentin, u lanqas l-ilmijiet tar-Río de la Plata. Min-naħa l-oħra, minħabba l-intenzjoni tar-Renju Unit li jestendi ż-żona marittima tiegħu għal 350 mil nawtiku (madwar 564 km) mill-kosta tal-marea baxxa, li tibda minn territorji mitluba mill-Arġentina, jew okkupati mir-Renju Unit iżda li huma in kwistjoni mal-Arġentina, il-pretensjonijiet tal-estensjoni marittima taż-żewġ pajjiżi jikkoinċidu, kemm fil-gżejjer tan-Nofsinhar tal-Atlantiku kif ukoll fil-projezzjoni mill-kontinent Antartiku u l-gżejjer tiegħu.
Fruntieri territorjali Internazzjonali: 6,339 km: Ċili
Fl-Amerika u l-Amerika t'Isfel, il-post taħt il-livell tal-baħar huwa Laguna del Carbón fin-Nofsinhar tal-Arġentina.Il-laguna hija 105 metri taħt il-livell tal-baħar.
Ix-Xmara Iguazú hija xmara fin-Nofsinhar tal-Brażil u l-Grigal tal-Arġentina, fiċ-ċentru tal-Lvant tal-Amerika t'Isfel. Jappartjeni għall-baċir tal-Plata. Twieled fil-medda muntanjuża Brażiljana msejħa Serra do Mar, fl-stat ta' Paraná, u wara vjaġġ ta' madwar 1,300 kilometru tibattal fix-Xmara Paraná.
Il-Gżira ta' San Martín hija gżira Arġentina li tinsab fix-Xmara Iguazú, fi ħdan il-Kaskati ta' Iguazú, fil-provinċja ta' Misiones. Fit-tramuntana tal-gżira hemm id-driegħ prinċipali tax-xmara u l-kaskata tal-Gżejjer tax-Xitan; Fuq in-naħa tan-nofsinhar hemm id-driegħ San Martín tax-Xmara Iguazú, u l-kaskata magħrufa wkoll bħala San Martín. Fi ħdan il-gżira hemm xi kaskati minuri.
Il-gżira testendi fuq it-tliet livelli li jiffurmaw il-waqgħat, iżda l-livelli t'isfel u tan-nofs biss kienu miftuħa għall-viżitaturi.
Il-gżira kienet parti mill-Paseo Inferior, wieħed miċ-ċirkwiti offruti lit-turisti fil-Park Nazzjonali Iguazú. Kienet aċċessata biss permezz ta' dgħajjes żgħar. Ladarba fuq il-gżira, il-viżitatur kellu jitla' 190 tarġa, permezz ta' tliet mogħdijiet li jwasslu għal miraturi, b’panorami mill-isbaħ. Fl-2014 kien hemm għargħar bla preċedent, ikkategorizzat bħala l-akbar fl-istorja, minħabba x-xita fil-baċin tax-Xmara Iguazú. Din iż-żieda fil-volum tal-ilma għamlet lill-gżira mhux passabbli llum minħabba li ħafna ġebel kien imċaqlaq mill-fluss, u għamlithom instabbli. Huwa għalhekk li l-Gżira ta' San Martín mhix miftuħa għall-viżitaturi, iżda xorta tista' tara l-fdalijiet tal-veduta u t-taraġ li kienu jintużaw dak iż-żmien.
Fuq il-gżira jinstabu għadd kbir ta' jotes.
Iguazu Falls (Cataratas del Iguazú/Cataratas do Iguaçu) huma sett ta' kaskati li jinsabu fuq ix-Xmara Iguazú, fuq il-fruntiera bejn il-provinċja Arġentina ta' Misiones u l-istat Brażiljan ta' Paraná. Huma mdaħħla kompletament f'żoni protetti; Is-settur Arġentin jinsab fil-Park Nazzjonali ta' Iguazú, filwaqt li s-settur Brażiljan jinsab fil-Park Nazzjonali ta' Iguazú (Parque Nacional do Iguaçu), fl-Istat ta' Paraná. Huma qrib il-fruntiera bejn il-Paragwaj u l-Arġentina, 13.8 km biss f'linja dritta. Intgħażlu bħala waħda mis-“Seba’ Wonders Naturali tad-Dinja”. Huma magħmula minn 275 qabża; 80% minnhom jinsabu fuq in-naħa Arġentina. Spettaklu apparti huwa l-akbar kaskata tagħha u, fi 80 m, ukoll l-ogħla, il-Gżejjer tax-Xitan, li tista’ titgawda fil-maestà kollha tagħha minn 50 m biss, mixi tul il-passaġġi li jibdew minn Puerto Canoas, fejn tintlaħaq billi tuża l- servizz ferrovjarju ekoloġiku. Minn din il-qabża tgħaddi l-fruntiera bejn iż-żewġ pajjiżi. Jistgħu jiġu attribwiti għall-karatteristiċi taż-żona: “Veġetazzjoni eżuberanti u kważi tropikali, il-lussurija tal-felċi l-kbar, il-qasab tal-bambu, iż-żkuk grazzjużi tas-siġar tal-palm u eluf ta' speċi ta' siġar, bil-kuruni tagħhom jegħleb fuq il- abbiss imżejjen.” bil-ħażiż, begonji ħomor, orkidej tad-deheb, bromeliads jleqqu u dwieli bil-fjuri tat-tromba
The Devil's Throat (Garganta del Diablo) huwa sett ta' kaskati fuq ix-Xmara Iguazú, għoli sa 80 m, li jegħlbu ġo gorge dejqa, li tikkonċentra l-akbar fluss tal-Iguazú Falls, dawn il-waqgħat huma min-naħa tagħhom l-akbar fluss fid-dinja. Il-Gżejjer tax-Xitan tinsab fuq il-fruntiera tal-provinċja ta 'Misiones, fil-Park Nazzjonali ta' Iguazú, l-Arġentina, mal-Park Nazzjonali ta 'Iguazú tal-istat ta' Paraná, il-Brażil.
 |
Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Arġentina |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
