सापेक्षतावादाचा सिद्धान्त

सापेक्षतावादाचा विशेष सिद्धान्त जून ३०, इ.स. १९०५ रोजी प्रसिद्ध भौतिकशास्त्रज्ञ अ‍ॅल्बर्ट आइन्स्टाइन यांनी मांडला. त्या सिद्धान्तामध्ये त्यांनी दाखवून दिले की सर आयझॅक न्यूटन यांनी सांगितलेल्या गतीच्या नियमांनुसार विद्युत-चुंबकीय लहरींची (यामध्ये प्रकाशकिरणांचादेखील समावेश होतो) वागणूक स्पष्ट करता येत नाही आणि विशिष्ट परिस्थितीमध्ये सिद्धान्त कोलमडून पडतो. त्या परिस्थितीचे विश्लेषण, स्पष्टीकरण आणि अनुमान आइन्स्टाइन यांनी सापेक्षतावादाच्या विशेष सिद्धान्तात केले. त्यानंतर काही वर्षांनंतर त्यांनी याच सिद्धान्तामध्ये गुरुत्वाकर्षण बलाचा समावेश करून सापेक्षतावादाचा सामान्य सिद्धान्त सांगितला. त्यामुळे केवळ सापेक्षतावादाचा सिद्धान्त असे म्हणणे बरोबर नाही तर सापेक्षतावादाचा सामान्य सिद्धान्त किंवा सापेक्षतावादाचा विशेष सिद्धान्त अधिक योग्य आहे. या दोन्ही सिद्धान्तांनुसार विद्युत-चुंबकीय लहरींचा वेग सापेक्ष परिस्थितीमध्ये नेहमी स्थिर असतो आणि निरीक्षकाच्या वेगावर आणि स्थळावर अवलंबून नसतो. थोडक्यात (न्यूटनच्या गतीच्या नियमांनुसार) संदर्भाची निरपेक्ष चौकट (Frame of Reference (इंग्रजी आवृत्ती)) ही निरीक्षकाकडे न राहता सापेक्षतेच्या सिद्धान्तानुसार प्रकाशाचा निर्वात क्षेत्रातील वेग हाच ती निरपेक्ष चौकट बनला. ${\displaystyle E=mc^{2}}$

सापेक्षतावादाचा विशेष सिद्धान्त

विशेष सापेक्षतेचा सिद्धांत स्पष्ट करतो की सरळ रेषेत निरंतर वेगवान हालचाली करणाऱ्या वस्तूंसाठी जागा आणि वेळ कसा जोडला जातो.त्याचा सर्वात महत्त्वाचा पैलू म्हणजे वस्तू ज्या प्रकाशाच्या वेगाने हालचाल करतात त्यांच्याशी संबंधित आहे. सरळ शब्दात सांगाल तर एखादी वस्तू प्रकाशाच्या गतीच्या जवळ येते, त्यावेळेस त्याचे वस्तुमान असीम होते आणि प्रकाश प्रवासापेक्षा वेगवान जाण्यास तो अक्षम असतो. भौतिकशास्त्रामध्ये ही वैश्विक गती मर्यादा बऱ्याच चर्चेचा विषय ठरली आहे आणि अगदी कल्पित साहित्यात कसे लोक विस्तीर्ण अंतर कसे पार करावे याबद्दल विचार करतात.

विशेष सापेक्षतेचा सिद्धांत 1905 मध्ये अल्बर्ट आइन्स्टाईनने विकसित केला होता आणि तो आधुनिक भौतिकशास्त्राच्या आधाराचा भाग आहे. विशेष सापेक्षतेचे काम संपवल्यानंतर आइन्स्टाईन यांनी एक दशक घालवून एखाद्याने प्रवेग वाढवला तर काय होईल याचा विचार केला.याने 1915 मध्ये प्रकाशित केलेल्या त्याच्या सामान्य सापेक्षतेचा आधार तयार केला.

सापेक्षतावादाचा सामान्य सिद्धा्न्त

सामान्य सापेक्षता (जीआर), याला सापेक्षतेचा सामान्य सिद्धांत किंवा (जीटीआर) म्हणून देखील ओळखले जाते,१९१५ in मध्ये अल्बर्ट आइन्स्टाईन यांनी प्रकाशित केलेल्या गुरुत्वाकर्षणाचा भौमितीय सिद्धांत आणि आधुनिक भौतिकशास्त्रातील गुरुत्वाकर्षणाचे सद्य वर्णन आहे. सामान्य सापेक्षता विशेष सापेक्षतेस सामान्य करते आणि न्यूटनच्या सार्वभौमिक गुरुत्वाकर्षणाच्या कायद्यास परिष्कृत करते, अंतरिक्ष आणि वेळ किंवा अवकाशकालाचे भौमितिक गुणधर्म म्हणून गुरुत्वाकर्षणाचे एकत्रित वर्णन प्रदान करते. विशेषतः अवकाशकालाची वक्रता थेट पदार्थ आणि किरणोत्सर्ग असलेल्या सर्व गोष्टींच्या उर्जा आणि गतीशी संबंधित आहे. आइनस्टाइन फील्ड समीकरणे, आंशिक विभेदक समीकरणे प्रणालीद्वारे संबंध निर्दिष्ट केले गेले आहेत.

हे लेखदेखील पहा

• न्युटनचा गुरुत्वाकर्षणाचा सिद्धान्त
• माइकेल्सन-मोर्ले प्रयोग
• पॉइन्केरचा सिद्धान्त
• अल्बर्ट आइन्स्टाइन
• सोप्या शब्दांत सापेक्षतावाद (इंग्रजी आवृत्ती)

बाह्य दुवे

विकिमीडिया कॉमन्सवर खालील विषयाशी संबंधित संचिका आहेत: सापेक्षतावादाचा सिद्धान्त

• How to explain Theory of Relativity Archived 2007-09-27 at the Wayback Machine.