वैयक्तिक संरक्षणासाठीची उपकरणे

वैयक्तिक संरक्षणासाठीच्या (Personal Protection Equipment (पीपीई)) उपकरणांमध्ये मुखवटा, हातमोजे, मास्क किंवा फेसशील्ड, चष्मा, रबरी बूट, डोके कव्हर यांसारख्या गोष्टींचा समावेश होतो. शारीरिक दुखापतीपासून किंवा संसर्गापासून बचाव करणे यासाठी देखील उपयोग होऊ शकतो. संरक्षक उपकरणाद्वारे विद्युत, उष्णता, रसायने, हवेतील पर्टिक्युलेट पदार्थ आदी भौतिक पदार्थांपासून उद्धवू शकणाऱ्या धोक्यांपासून संरक्षण होते. नोकरीशी संबंधित आणि आरोग्याच्या हेतूंसाठी तसेच क्रीडा आणि अन्य मनोरंजक कार्यांसाठी संरक्षक उपकरणे घातली जाऊ शकतात.

बांधकाम साइटवरील सुरक्षितता उपकरणे आणि पर्यवेक्षकाच्या सूचना

पीपीईची कोणतीही वस्तू परिधानकर्ता / वापरकर्ता कार्यरत वातावरण यांच्यात अडथळा आणते. त्यामुळे परिधानकर्त्यावर अतिरिक्त ताण निर्माण होऊ शकते; आपले कार्य पार पाडण्याची लोकांची क्षमता कमी होते. तसेच दुखापत, आजारपण किंवा अत्यंत गंभीर परिस्थितीत मृत्यूचा धोका असू शकतो. एर्गोनोमिक डिझाइन हे अडथळे कमी करण्यात मदत करू शकते आणि म्हणूनच पीपीईच्या योग्य वापराद्वारे सुरक्षित आणि निरोगी कामकाजाची स्थिती सुनिश्चित होण्यासाठी हे डिझाईन मदत करू शकते.

प्रकार

वैयक्तिक संरक्षक उपकरणांचे विविध प्रकारे वर्गीकरण केले जाते. उदाहरणार्थ बुटांपासून संरक्षण होऊ शकते. पायाच्या बोटांसाठीची कॅप, पोलादी इनसोल्स यामुळे पायावर जड वस्तू पडली तर त्यापासून संरक्षण होते. पाणी आणि रसायनांपासून संरक्षण करण्यासाठी अभेद्य रबर आणि अस्तर, उच्च परावर्तनक्षमता आणि उष्णता रोधक तेजस्वी उष्णतेपासून संरक्षणासाठी, विजेच्या धक्क्यापासून संरक्षणासाठी उच्च विद्युत प्रतिरोधकता ही याची काही उदाहरणे आहेत.

श्वसनयंत्र

हवा शुद्ध करणारे श्वसनयंत्र

एन ९५ मास्क

श्वसनयंत्रे ही श्वासाद्वारे हवेतील दूषित पदार्थ शरीरात घेण्यापासून वापरकर्त्याचे रक्षण करतात, त्यांच्यामुळे माणसाच्या श्वसनमार्गाचे आरोग्य टिकते.

श्वसनयंत्रांचे दोन मुख्य प्रकार आहेत. एका प्रकारचे श्वसन यंत्र वापरकर्त्याद्वारे श्वासोच्छवासातून आत घेतलेल्या वायूमधून रसायने, वायू किंवा हवायुक्त कण फिल्टर करून कार्य करते. यातील फिल्टरेशन प्रक्रिया सक्रिय (विद्युत् पुरवठा असलेली) किंवा निष्क्रिय असू शकते. गॅस मास्क किंवा पार्टिक्युलेट श्वसनयंत्रे (एन-९५ मास्क) ही या प्रकारच्या श्वसनयंत्रांची उदाहरणे आहेत.

दुसऱ्या प्रकारचे श्वसनयंत्र दुसऱ्या स्रोताकडून स्वच्छ श्वास घेण्यायोग्य हवा प्रदान करून वापरकर्त्याचे रक्षण करते. या प्रकारच्या श्वसनयंत्रांमध्ये विमानातील श्वसनयंत्रे आणि सेल्फ-कन्टेन्ड ब्रिदिंग ॲपरेटस्‌चा समावेश होतो. कामाच्या ठिकाणी पुरेसे वायुवीजन उपलब्ध नसल्यास किंवा अभियांत्रिकीच्या इतर नियंत्रण प्रणाली व्यवहार्य नसल्यास श्वसन यंत्रांचा वापर केला जातो.^[1]

हेल्थ अँड सेफ्टी एक्झिक्युटिव्ह (एचएसई), एनएचएस हेल्थ स्कॉटलंड, आणि हेल्दी वर्किंग लाईव्ह्ज (एचडब्ल्यूएल) यांनी संयुक्तपणे आरपीई (श्वसन संरक्षणात्मक उपकरणे) निवडण्यासाठीचे साधन विकसित केले आहे, या परस्परसंवादी साधनात विविध प्रकारच्या श्वसन यंत्रांचे आणि श्वासोच्छवासाच्या उपकरणांचे वर्णन आणि प्रत्येक प्रकारासाठी "काय करावे आणि काय करू नये" याचे वर्णन आहे.

अमेरिकेतली राष्ट्रीय सुरक्षा संस्था आणि आरोग्य (एनआयओएसएच-National Institute for Occupational Safety and Health) श्वसनविषयक नियमांनुसार, श्वसनाच्या वापरासंदर्भातील शिफारसी करते. एनआयओएसएचची राष्ट्रीय वैयक्तिक संरक्षक तंत्रज्ञान प्रयोगशाळा (एनपीपीटीएल-National Personal Protective Technology Laboratory) श्वसनयंत्रांचा सक्रिय अभ्यास करते.^[2]

त्वचेचे रक्षण

त्वचेचा रोग, त्वचेचा कर्करोग आणि इतर त्वचेच्या दुखापती यांसारखे त्वचेचे आजार हे व्यवसायामुळे होणाऱ्या रोगांचे सर्वात सामान्य प्रकार आहेत. त्वचा रोग होण्यास कारणीभूत ठरलेल्या व्यवसायांची मांडणी चार गटात करता येते. दूषित पृष्ठभागाला स्पर्श केल्यामुळे, एरोसॉल्सच्या पदच्युतीमुळे, एरोसॉल्सचे विसर्जन झाल्याने किंवा स्प्लॅशेसद्वारे रासायनिक एजंट हे त्वचेच्या संपर्कात येऊ शकतात. तीव्र तापमान आणि अल्ट्राव्हायोलेट किंवा सौर विकिरण यांसारखे भौतिक एजंट्स दीर्घकाळापर्यंत त्वचेला दर्शनीय हानी पोहोचवू शकतात. यांत्रिक आघात, घर्षण, दबाव, ओरखडे, लेसेरेशन हे विरोधाभासांच्या स्वरूपात उद्भवते. परजीवी, सूक्ष्मजीव, वनस्पती आणि प्राणी यासारखे जैविक एजंट त्वचेच्या संपर्कात आल्यास त्याचे भिन्न परिणाम होऊ शकतात.

जे पीपीई (Personal Protection Equipment) हात, अन्या त्वचा आणि उद्भसान एजंट यांच्यात अडथळा म्हणून कार्य करते असे पीपीईचे कोणतेही स्वरूप असू शकते. हातांनी बरेच काम केले जाते, त्यामुळे त्वचेचे संरक्षण करण्यासाठी हातमोजे ही एक आवश्यक वस्तू आहे. पीपीई म्हणून सामान्यतः वापरल्या जाणाऱ्या हातमोजेच्या काही उदाहरणांमध्ये रबर हातमोजे, कट-प्रतिरोधक हातमोजे आणि ऊष्मा-प्रतिरोधक हातमोजे यांचा समावेश आहे.

हातमोजे वगळता, कपड्यांचा किंवा संरक्षणाचा कोणताही इतर हेतू एकूण त्वचेच्या संरक्षणासाठी आहे. उदाहरणार्थ लॅब कोट. हे रसायनांच्या संभाव्य फवारण्यापासून संरक्षण करण्यासाठी घातले जातात. ही उपकरणे एखाद्याचा चेहरा संभाव्य प्रभावाच्या धोक्यांपासून, रासायनिक स्प्लॅशेस किंवा संभाव्य संसर्गजन्य द्रव्यांपासून वाचवतो.

डोळ्यांचे संरक्षण

दररोज, सुमारे २००० अमेरिकन कामगारांना नोकरी-संबंधित डोळ्याची दुखापत होते. त्यासाठी वैद्यकीय लक्ष देण्याची आवश्यकता असते. डोळ्याच्या दुखापती विविध माध्यमांद्वारे होऊ शकतात. मेटल स्लीव्हर्स, लाकडाची कपची, वाळू किंवा सिमेंट यासारखे घन कण डोळ्यात शिरल्यावर डोळ्यांना जखमा होतात.^[3] धुम्रपानातील लहान कण आणि तुटलेल्या काचेच्या कणांमध्ये देखील डोळ्याच्या दुखापतीस कारणीभूत असतात. वेल्डिंग आणि अतिनील प्रकाश सारख्या स्रोतांमधून रासायनिक बर्न्स, जैविक एजंट्स आणि थर्मल एजंट्स देखील व्यावसायिक डोळ्याच्या दुखापतीस कारणीभूत ठरतात.

• गॉगल सुरक्षा चष्म्यापेक्षा चांगले संरक्षण प्रदान करतो. हा रासायनिक फूट, परिणाम, धूळयुक्त वातावरण आणि वेल्डिंगपासून डोळ्यांना होणाऱ्या इजांपासून बचाव करण्यासाठी प्रभावी आहेत.

• जेव्हा श्वसन संरक्षणाची आवश्यकता असते तेव्हा फुलस्पेस श्वसन यंत्र डोळ्यांच्या संरक्षणाचे सर्वोत्कृष्ट रूप मानले जाते, परंतु डोळ्याच्या संभाव्य परिणामाच्या धोक्यांपासून कमी प्रभावी असू शकते.

सुनावणी संरक्षण

औद्योगिक आवाजाकडे व्यावसायिक धोक्याकडे दुर्लक्ष केले जाते, अमेरिकेत सुमारे २२ दशलक्ष कामगार दरवर्षी संभाव्यत: नुकसानकारक आवाजाची पातळी दर्शवितात.^[4] २००७ मध्ये सर्व व्यवसायजन्य आजार १४% तोट्यात होते. उत्पादन क्षेत्रातील कामगारांवर व्यावसायिक सुनावणी तोडल्याच्या सुमारे ८२% घटना घडल्या आहेत. व्यावसायिक सुरक्षा आणि आरोग्य प्रशासन व्यावसायिक आवाजाच्या प्रदर्शनाचे मानक स्थापित करते. ^[5] एनआयओएसएचने शिफारस केली आहे की व्यावसायिक आवाजाद्वारे प्रेरित श्रवणशक्ती तोटा कमी करण्यासाठी आवाजाचे कामगार एक्सपोजर ८५ तास डीबीएच्या पातळीवर केले जाऊ शकतात.^[6]

खाली वापरकर्त्यास जास्तीत जास्त संरक्षण प्रदान करण्यासाठी वैयक्तिक संरक्षक उपकरणाच्या जागेची विशिष्ट उदाहरणे दिलेली आहेत जी विशिष्ट व्यवसाय किंवा कार्यासाठी एकत्रित केलेली आहेत.

• विशेषतः चेहरा रक्षक, श्रवण संरक्षण,अँटी-कंपन हातमोजे, हेल्मेट आणि सुरक्षा बूट).
• पाण्याखालील श्वासोच्छ्वास उपकरणे, डायव्हिंग मुखवटे, हेल्मेट आणि सूट सारखी उपकरणे बनतात.
• अग्निशामक, धुर व वायूपासून संरक्षण प्रदान करण्यासाठी डिझाइन केलेले पीपीई घालतात. अग्निशमन दलाच्या परिधान केलेल्या पीपीईमध्ये बंकर गियर, स्वयंपूर्ण श्वासोच्छ्वास उपकरणे, हेल्मेट, सेफ्टी बूट यांचा समावेश आहे.

संदर्भ आणि नोंदी

1. Zhu, Jintuo; He, Xinjian; Bergman, Michael S.; Guffey, Steven; Nimbarte, Ashish D.; Zhuang, Ziqing (2019-05-13). "A pilot study of minimum operational flow for loose-fitting powered air-purifying respirators used in healthcare cleaning services". Journal of Occupational and Environmental Hygiene. 16 (7): 440–445. doi:10.1080/15459624.2019.1605241. ISSN 1545-9624.
2. "National Personal Protective Technology Laboratory". 2018-07-01. Cite journal requires |journal= (सहाय्य)
3. "NIOSH Update: Studies for Workplace Violence Prevention Funded Under Five New NIOSH Grant Awards". PsycEXTRA Dataset. 2020-04-16 रोजी पाहिले.
4. "NIOSH Update: Studies for Workplace Violence Prevention Funded Under Five New NIOSH Grant Awards". PsycEXTRA Dataset. 2020-04-16 रोजी पाहिले.
5. Rachid, Chaib; Mohamed, Benidir (2016). "For a Sustainable Development in Occupational Safety and Health". Occupational Medicine & Health Affairs. 04 (02). doi:10.4172/2329-6879.1000231. ISSN 2329-6879.
6. "Criteria for a recommended standard... occupational noise exposure, revised criteria 1998". 1998-06-01. Cite journal requires |journal= (सहाय्य)