भीष्म पर्व

भीष्मपर्व हे महाभारताच्या अठरा भागांपैकी सहावा भाग आहे. त्यात पारंपारिकपणे ४ उपभाग आणि १२२ अध्याय आहेत, पण सभा पर्वाच्या आवृत्तीत ४ उपभाग आणि १७७ प्रकरणे आहेत.^[1][2]

भीष्मपर्वात पांडव आणि कौरवांच्या महायुद्धाच्या पहिल्या १० दिवसांचे वर्णन आहे. त्यात भगवद्गीता, युद्ध का आणि केव्हा लढले पाहिजे, धर्म आणि मुक्तीचे मार्ग यावर अर्जुन आणि कृष्ण यांच्यातील संवादाचा समावेश आहे.

भीष्म पर्वात १८ दिवसांच्या कुरुक्षेत्र युद्धाच्या पहिल्या १० दिवसांचे आणि त्याच्या परिणामांचे वर्णन केले आहे. यात कौरव सैन्याचा प्रमुख सेनापती भीष्माची कथा सांगितली आहे, जो प्राणघातक जखमी होऊन नेतृत्व करण्याची क्षमता गमावतो.^[3]

महाभारताच्या या पुस्तकात मोठ्या प्रमाणावर अभ्यासल्या गेलेल्या भगवद्गीतेचा समावेश आहे, ज्याला कधी कधी गीता, किंवा द सॉन्ग ऑफ लॉर्ड, किंवा द सेलेस्टियल गाणे म्हणून संबोधले जाते. भगवद्गीतेच्या अध्यायांमध्ये अर्जुनाने युद्धाचा उद्देश, हिंसेचे अंतिम परिणाम आणि जीवनाचा अर्थ याबद्दल केलेल्या प्रश्नाचे वर्णन केले आहे. अर्जुनाच्या शंका आणि आधिभौतिक प्रश्नांची उत्तरे कृष्णाने दिली आहेत. भीष्मपर्वातील इतर ग्रंथांमध्ये प्राचीन भारतातील न्याय्य युद्ध सिद्धांत, तसेच रणनीती आणि रणनीती यांचा समावेश होतो. या पुस्तकात उत्तर (अभिमन्यूचा मेहुणा आणि उत्तराचा भाऊ, अभिमन्यूची पत्नी), वृषसेन (कर्णाचा मोठा मुलगा) आणि भीष्माच्या पतनाचे अनुक्रमे १, ३ आणि १० व्या दिवशी वर्णन केले आहे. या पहिल्या दहा दिवसांत भीष्माच्या आज्ञेवरून कर्णाने युद्ध केले नाही.

संदर्भ

1. "The Mahabharata, Book 6: Bhishma Parva Index". www.sacred-texts.com. 2022-01-21 रोजी पाहिले.
2. Debroy, B. (2010) The Mahabharata, Volume 1. Gurgaon: Penguin Books India, pp xxiii - xxvi
3. Dutt, M.N. (1897) The Mahabharata (Volume 6): Bhishma Parva. Calcutta: Elysium Press