Босни ба Херцеговин

Энэ хуудас нь Босни (салаа утга) тухай өгүүлнэ. Бусад утгыг, «Босни ба Херцеговин (салаа утга)»-с харна уу.

Босни ба Херцеговин Улс (Босни, хорват, Сербийн латин: Bosna i Hercegovina; Сербийн кирилл: Босна и Херцеговина) нь Зүүн Өмнөд Европын Балканы хойгт орших улс юм. Хойд, баруун, өмнөд талаараа Хорват, зүүн талаараа Серби, зүүн өмнөд талаараа Монтенегро улсуудаар хүрээлэгддэг, Адриатын тэнгисийн 26 км урттай эргийг эс тооцвол бараг далайд гарцгүй орон болно^[13][14]. Нутгийн төв, зүүн хэсэг нь уулархаг, баруун хойд хэсэг нь дов толгод ихтэй, зүүн хойд хэсэг нь тэгш газар юм.

Босни ба Херцеговин Босни & Хорват: Bosna i Hercegovina Серби: Босна и Херцеговина
Төрийн дуулал Сүлд
Төрийн дуулал:  Državna himna Bosne i Hercegovine Државна химна Босне и Херцеговине "Босни ба Херцеговины төрийн дуулал"
Босни ба Херцеговин улсын байршил (ногоон) Европ (хар саарал)
Нийслэл ба томоохон хот	Сараево[1] 43°52′N 18°25′E
Албан ёсны хэл	Босни Хорват Серби хэл [a]
Бичгийн систем	Латин Кирилл
Угсаатны бүлгүүд (2013)[2]	50.1% Босняк 30.8% Серби 15.4% Хорват 3.7% бусад
Шашин (2013 тооллого)[3]	51% Ислам 46% Христ 31% Ортодокс 15% Католик 3% Шашингүй / бусад
Ард түмний нэршил	Босничууд‎ Херцеговинчууд [4][5][6]
Төр засаг	Холбооны парламентын[6] директорийн бүгд найрамдах улс
• Дээд төлөөлөгч	Кристиан Шмидт[b]
• Ерөнхийлөгчийн Зөвлөлийн дарга	Желько Комшич
• Ерөнхийлөгчийн Зөвлөлийн гишүүд	Денис Бечирович Желька Цвиянович
• Сайд нарын Зөвлөлийн дарга	Боряна Кришто
Хууль тогтоох байгууллага	Парламентын Ассамблей
• Дээд танхим	Үндэстнүүдийн танхим
• Доод танхим	Төлөөлөгчдийн танхим
Түүх
• Босни (дундад зууны эхэн үе)	9-р зуун
• Боснийн банат	1154
• Боснийн хаант улс	1377
• Османы байлдан дагуулалт	1463
• Австри-Унгарын байлдан дагуулалт ба 1908 оны нэгтгэл	1878
• Югослав байгуулагдав	12 сарын 1 , 1918
• ЗАВНОБиХ	11 сарын 25, 1943
• ХБНСЮУ дахь БНСоц Босни ба Херцегвина	11 сарын 29, 1945
• Югославаас тусгаар тогтнов	3 сарын 3, 1992
• Вашингтоны гэрээ	3 сарын 18, 1994
• Дейтоны гэрээ	12 сарын 14, 1995
Газар нутаг
• Нийт	51,229 км2 (125)
• Усны эзлэх талбай (%)	1.4%
Хүн ам
• 2020 тооцоо	3,475,000[7] (135)
• 2013 тооллого	3,531,159[2]
• Нягтаршил	69/км2
ДНБ (ХАЧП)	2023 тооцоо
• Нийт	▲ $67.919 тэрбум[8] (110)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $19,690[9] (79)
ДНБ (нэрлэсэн)	2023 тооцоо
• Нийт	▲ $28.497 тэрбум[8] (113)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $8,223[10] (83)
ОТББИ (2015)	▼ 32.7[11] дундаж
ХХИ (2021)	▲ 0.780[12] өндөр · 74
Мөнгөний нэгж	Хөрвөх марк (BAM)
Цагийн бүс	UTC+01 (ТЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+02 (ТЕЗЦ)
Огнооны формат	ө. с. жжжж. (МЭ)
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+387
Домэйн нэр	.ba
Босни, Хорбат, болон Серби хэлнүүд нь Серби-Хорват хэлний харилцан ойлголцдог стандарт хувилбарууд юм. Дээд төлөөлөгч нь сонгогдсон болон сонгогдоогүй албан тушаалтныг огцруулах, хууль тогтоомж гаргах эрх бүхий Дейтоны гэрээний олон улсын иргэний хяналтын ажилтан юм.

Тус улсын хүн ам нь гурван голлох үндэстнээс бүрдэнэ: Босняк, Серби, Хорват. Гэхдээ тэд ямар үндэстэн гэдгээсээ үл шалтгаалан, олон улсад өөрсдийгөө Босни хүн гэж хэлдэг. Херцеговинчууд гэх ойлголт нь угсаатны зүйн гэхээсээ илүү бүс нутгийн чанартай ойлголт юм. Тус улс нь засаг захиргааны хувьд харьцангуй биеэ даасан Босни ба Херцеговины Холбооны Улс, Бүгд Найрамдах Српска Улс (Брчко дүүргийн хамт) гэсэн хоёр хэсэгт хуваагддаг.

Холбооны Бүгд Найрамдах Социалист Югослав Улсыг бүрдүүлж байсан 6 улсын нэг болох Босни ба Херцеговин нь Югославын дайны үеэр, 1990-ээд онд тусгаар тогтножээ. 2002 оны 4 сарын 24-нд Европын Зөвлөлд гишүүнээр элссэн, 2008 оны 7 сарын 13-нд Газар Дундын Тэнгисийн Холбоог байгуулалцсан тус улс нь Европын Холбоо, НАТО-гийн гишүүн болох боломжтой орнуудын нэг билээ.

Эшлэл

2. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine / Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina (2016). "Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini, 2013: Rezultati Popisa / Census of Population, Households and Dwellings in Bosnia and Herzegovina, 2013: Final Results" (PDF) (босни and англи хэлээр). Архивласан (PDF) огноо 25 June 2021. Татаж авсан: 21 June 2021.
3. "Bosnia and Herzegovina". United States Department of State (америк-англи хэлээр). Татаж авсан: 2022-10-20.
4. "Bosnia and Herzegovina • Country facts • PopulationData.net". PopulationData.net. 21 March 2020. Архивласан огноо 12 June 2020. Татаж авсан: 8 April 2020.
5. "Danas se iz Norveške kući vraća 13 državljana BiH, a šta je sa ostalima?". MojaBiH (босни хэлээр). 5 April 2020. Архивласан огноо 12 June 2020. Татаж авсан: 8 April 2020.
6. CIA 2019.
7. "Demografija, 2020" (PDF). bhas.gov.ba. Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina. 2021-10-29. p. 15. Архивласан (PDF) огноо 2022-10-09. Татаж авсан: 2022-04-15.
8. "World Economic Outlook Database". IMF.org. International Monetary Fund. April 2023. Татаж авсан: April 27, 2023.
9. "International Monetary Fund, January 2023". IMF.org. International Monetary Fund. January 2023. Татаж авсан: January 28, 2023.
10. "Report for Selected Countries and Subjects". IMF. 4 May 2022. Татаж авсан: 27 April 2023.
11. "Distribution of family income – Gini index". The World Factbook. TWB. Архивласан огноо 29 October 2017. Татаж авсан: 29 October 2017.
12. "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Архивласан (PDF) огноо 2022-10-09. Татаж авсан: 8 September 2022.
13. Field Listing - Coastline (Memento 16. Долоодугаар сар 2017 цахим архивт), The World Factbook, 2006-08-22
14. Bosnia and Herzegovina: I: Introduction (Memento 29. Аравдугаар сар 2009 цахим архивт), Encarta, 2006. 2009-10-31.