Доминика

Бүгд Найрамдах Доминикан Улс хуудастай андуурч болзошгүй.

Доминика Улс нь зүүн Карибын Бага Антил дахь арлын улс юм. Энэ улс нь ижил нэртэй арал дээр орших ба Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөлийн гишүүн улс болно.

Доминикийн Хамтын Нөхөрлөлийн Улс Commonwealth of Dominica (Англи)
Төрийн далбаа Сүлд
Уриа: "Apwé Bondyé, Sé latè"[1] (Креол) "Post Deum terra est" (Латин) "Бурхны дараа Улс"
Төрийн дуулал: "Isle of Beauty, Isle of Splendour"
Доминика улсын байршил (улаанаар дугуйлсан) Баруун хагас
Нийслэл ба томоохон хот	Розо 15°18′N 61°23′W
Албан ёсны хэл	Англи хэл[2][3]
Ардын хэл	Доминикийн Креол хэл
Угсаатны бүлгүүд (2014[4])	75% Африк 19% Холимог 4% Калинаго 0.8% Европ эсвэл бусад 0.2% Хариулаагүй
Шашин (2020)	94.4% Христ 3.0% Ардын шашин 1.7% Бусад 0.9% Шашингүй[5]
Ард түмний нэршил	Доминикчууд
Төр засаг	Нэгдмэл ноёрхогч намын парламентын бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Чарльз Саварин
• Ерөнхий сайд	Рузвельт Скеррит
• Хурлын танхимын дарга	Жозеф Айзек
Хууль тогтоох байгууллага	Доминикийн Хурлын танхим
Тусгаар тогтнол  (Их Британиас)
• Вест Индийн Холбоот Улсууд	3 сарын 1, 1967
• Бүрэн эрхт байдал ба үндсэн хууль	11 сарын 3, 1978
Газар нутаг
• Нийт	750 км2 (174)
• Усны эзлэх талбай (%)	1.6
Хүн ам
• 2021 тооцоо	72,412[6][7] (186)
• 2011 тооллого	72,000[8]
• Нягтаршил	105/км2 (95)
ДНБ (ХАЧП)	2018 тооцоо
• Нийт	$688 сая[9]
• Нэг хүнд ноогдох	$9,726[9]
ДНБ (нэрлэсэн)	2018 тооцоо
• Нийт	$485 сая[9]
• Нэг хүнд ноогдох	$7,860[9]
ХХИ (2019)	▲ 0.742[10] өндөр · 94
Мөнгөний нэгж	Зүүн Карибын доллар (XCD)
Цагийн бүс	UTC–4 (АСЦ)
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+1-767
Домэйн нэр	.dm

Албан ёсны англи хэлний хажуугаар Патва (Патойс) хэмээн нэрлэгдэх оршин суугчид нь антилын креоль хэлийг ярианы хэлээр түгээмэл хэрэглэдэг.

Газар зүй

Калибишийн эрэг

Хүрхрээ

Доминика нь Францын Карибын арлуудын хооронд буюу далайн чанад дахь департмент Гваделупа умард талд нь, өмнө зүгт нь 25 км-н зайтай департмент Мартиникийн дунд оршдог. Ойролцоогоор баруун зүгт нь 250 км-н зайд Венесуэлийн оршин суугчгүй арал болох Авес арал бий.

Энэ арлын хойд талын арлуудын бүлэг нь британийн хэллэгээр „Leeward Islands“-салхины нөмөр талын арлуудад харьяалагдах ч, герман болон бусад хэлнүүдэд салхин талын арал хэмээн нэрлэдэг.

Доминикаг албан бусаар „the nature island“ (байгалийн арал) хэмээн нэрлэдэг бөгөөд учир нь энэ арал амьтан, ургамлын төрөл зүйлээр баялаг аж. Бага Антилын нэлээд хэдэн өндөр уулууд, 300 гаран гол, горхи мөн түүнчлэн олон тооны нуурууд нь энэ арал дээр байдаг. Уулс нь галт уулын гаралтай. Доминикагийн хамгийн өндөр уул Морн Дяблотен 1447 метрийн өндөртэй бөгөөд Бага Антилдаа өндрөөрөө хоёрт ордог. Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн Морн Труа Питонд тус улсын үзэсгэлэнт газрууд байх учир 1997 онд дэлхийн өвд бүртгэн авчээ.

Том хотуудын тоонд:

1. Розо: 16.074 оршин суугчтай
2. Портсмут: 3.633 оршин суугчтай
3. Берекуа: 3.195 оршин суугчтай
4. Мэригот: 2.669 оршин суугчтай

Уур амьсгал

Халуун орны уур амьсгалтай, зүүн хойд зүгээс салхилах зөөлөн салхитай, их хэмжээгээр бороо орох ба энэ нь хар салхины улиралд буюу тавдугаар сараас арваннэгдүгээр сарын хооронд орох бөгөөд үер болон хөрс нураах онцгой аюултай.

Хуй салхи

• 1999 оны арваннэгдүгээр сард хар салхи Ленни баруун эрэгт нь их хэмжээний хохирол учруулсан.
• 2007 оны наймдугаар сард хар салхи Дин мөн л ихээхэн хохирол учруулснаас гадна хамгийн багадаа хоёр хүний амь нас хохирчээ.^[11]
• 2015 оны наймдугаар сард халуун орны хуй салхи Эрика 39 хүний аминд хүрчээ. Эрика хуй салхинаас үүссэн материалын хохирол түрүү жилийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 90% тэнцэх хэмжээнд хүрсэн байна.^[12]
• 2017 оны есдүгээр сарын 18-аас 19-нд шилжих шөнө хар салхи Мариа Доминика дээгүүр өнгөрөхдөө ихээхэн сүйрэл учруулав.^[13] Нийт 31 хүн энэ хар салхины улмаас амь насаа алдсан бол одоогийн байдлаар 34 хүн (2017 оны 11 сарын 19-ий мэдээлэл) сураггүй алга болсон байна.^[14] Хар шуурга дөнгөж өнгөрөнгүүт олон хотуудад хулгай, тонуул гарсан байдаг ба үүнд цагдаагийн ажилтнууд ч бас оролцсон байна^[15].

Хүн ам

Доминика улс ойролцоогор 72.000 оршин суугчтай (2007 оны мэдээ).^[16] Хүн амын хүчтэй шилжих хөдөлгөөний (ихэвчлэн Карибын арлын улсууд, АНУ, Канад руу) улмаас хүн амын өсөлтийн хувь ердөө 0,184 % байна. Хүн амын 80 % нь ромын католик,^[17] 15 % нь протестант, 5 % нь методист, 3 % нь пентекост, 3 % нь адвентистууд, 2 % нь баптистууд, 2 % нь бусад шашин шүтдэг.

Доминикагийн хүн ам дараах бүлгүүдээс бүрдэнэ: 86,8 % харууд, 8,9 % мулатууд, 2,9 % карибчууд, 0,8 % европчууд.

Доминика улсын харьяат иргэдийг „Доминикачууд“, харин Доминикан улсын харьяат иргэдийг „Доминиканчууд“ гэж нэрлэнэ.

Хүн амын өсөлт

Он	Хүн амын тоо
1950	51.100
1960	60.011
1970	71.073
1980	75.314
1990	70.926
2000	69.676
2010	71.440
2017	73.925

Эх сурвалж: НҮБ^[18]

Түүх

Доминика, 1780 он

Энэ улсын нутаг дэвсгэрт МЭӨ 5000-3100 оны хооронд хүн амьдарч байсан ул мөрийг нотлох баримтаар баталгаажуулсан байна. Удаан хугацааны туршид эхлээд Сибонеичүүд энэ арал дээр амьдарч байгаад, дараа нь ихэд амгалан Аравакчууд гарч ирснийг Карибын дайчид хөнөөн устгасан гэж үзсээр ирсэн байна.

Доминикаг 1493 оны арваннэгдүгээр сарын 3-нд аялагч Колумб хоёр дахь аяллаараа нээсэн ч, арал дээр буудаллаагүй ажээ. Колумб энэхүү арлыг долоо хоногийн өдрийн нэр болох ням гаргийн нэрээр нэрлэжээ (латинаар Доминика). Нутгийн уугуул иргэд нь Кариб эсвэл Канибаас ирсэн эдгээр хүмүүсээс ихэд айж байсан ба эндээс Каниба, Каннибал гэх үг нь эхлээд испани хэлэнд, дараа нь өөр хэлнүүдэд нэвтрэн оржээ. Эх газарт амьдрах Карибчуудыг угсаатан судлаачид одоо ч ийнхүү нэрших ба бусад бүлгүүд нь Арлын-Карибчууд гэх нэртэй болжээ. Арлын Карибчууд өөрсдийгөө Калинаго хэмээн нэрлэх ба тэд 1400 оноос 1700 оны хооронд тус арлыг хянаж байв. Тэдний тухай Каннибалчуудын дээрэм хэмээн домог болгон ярих айдас нь угтаа эмэгтэйчүүдийн хулгай байсан аж. 1796 онд Британичууд Сент Винсентийг эзлэн, нутгийн иргэдийг хөөн зайлуулсны дараа тэдний дутаан орогнох газар нь Доминика байсан байна.

Улс төр

Доминика нь 1978 оны арваннэгдүгээр сарын 3-нд Их Британиас салан тусгаар тогтнов. Энэ улс нь нэг танхимын систем бүхий парламентын бүгд найрамдах засаглалтай ба нийт 30 гишүүн, таван жилийн сонгуулийн хугацаатай юм. Гишүүдийн 21 нь сонгуулиар, 5 нь засгийн газрын тэргүүнээр, 4 нь сөрөг хүчнээс томилогдоно. Сонгууль өгөх эрх нь 18 насанд хүрсэн бүх иргэдэд байна.

Сүүлийн сонгууль 2009 оны арванхоёрдугаар сарын 18-нд явагдсан бөгөөд үр дүн нь Dominica Labour Party 18 (2005 онд тус намаас 12 суудал авч байв), United Workers Party 3 (8), нам бус 0 (1), Dominica Freedom Party 0 (0) байв (мэдээ: 2009 оны 12 сарын 20).^[19]

Доминика нь Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөл, Карибын нийгэмлэг, Зүүн Карибын улсуудын байгууллага, Америкийн улсуудын байгууллага, Латин Америкийн ба Карибын улсуудын нийгэмлэг, жижиг арлын улсуудын холбооны гишүүнээс гадна Америкийн Боливариа холбоо гэх эдийн засгийн холбооны гишүүн улс юм.

Засаг захиргааны хуваарь

Доминикагийн дүүргүүд

Доминика нь арван засаг захиргааны дүүрэгт хуваагдана. Дараах хүснэгтэд байгаа оршин суугчдын тоо нь 2001 оны тавдугаар сарын 12-ны хүн амын тооллогын тоо болно.

Д/д	Дүүрэг	Төв суурин	Талбай км²	Оршин суугч нийт	Оршин суугч/ км²
1	Сент Андру	Уэсли	179,6	10.240	57
2	Сент Дэвид	Розали	126,8	6.758	53
3	Сент Жорж	Розо	53,5	19.825	371
4	Сент Жон	Портсмут	58,5	5.327	91
5	Сент Жозеф	Сент Жозеф	120,1	5.765	48
6	Сент Люк	Поинт-Мишель	11,1	1.571	142
7	Сент Марк	Суфьер	9,9	1.907	193
8	Сент Патрик	Берекуа	84,4	8.383	99
9	Сент Пол	Понт Гасс	67,4	8.397	125
10	Сент Петер	Колиот	27,7	1.452	52
	Доминика	Розо	739	71.474	97

Эх сурвалж: Central Statistical Office of Dominica

Цахим холбоос

 Commons: Доминика – Викимедиа дуу дүрсний сан

Wiktionary

Wiktionary: Доминика – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

• Government of the Commonwealth of Dominica; Засгийн газрын албан ёсны цахим хуудас

Эх сурвалж

1. "Coat of Arms – Government of the State of Dominica". www.dominica.gov.dm.
2. CIA. ""Dominica"". Татаж авсан: 7 July 2023.
3. Government of Dominica. ""Constitution of Dominica"" (PDF). Татаж авсан: 7 July 2023. "Chapter 1:01 Section 8.2 "Every petition shall be in the English Language (p.22 of pdf)
4. "DOMINICA NATIONAL CENSUS REPORT 2000 ROUND OF POPULATION AND HOUSING CENSUS SUB-PROJECT" (PDF). Caricomstats.org. Archived from the original (PDF) on 5 February 2018. Татаж авсан: 29 August 2017.
5. "Religions in Dominica | PEW-GRF".
6. "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Татаж авсан: July 17, 2022.
7. "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Татаж авсан: July 17, 2022.
8. "2011 POPULATION AND HOUSING CENSUS" (PDF). Dominica.gov.dm. Archived from the original (PDF) on 8 June 2019. Татаж авсан: 29 August 2017.
9. "Dominica". International Monetary Fund.
10. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Татаж авсан: 16 December 2020.
11. Dominica Begins to Recover from Hurricane Dean, thedominican.net, Meldung vom 18. August 2007, abgerufen am 21. Oktober 2017.
12. Erlassjahr.de: Grenada im Pariser Club (Memento 8. Арванхоёрдугаар сар 2015 цахим архивт), abgerufen am 4. Dezember 2015.
13. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies: Dominica: Hurricane Maria − Information Bulletin no. 2, 25. September 2017, abgerufen am 21. Oktober 2017 (PDF).
14. Hurricane Maria: The missing and the dead, The Sun Dominica, Meldung vom 28. November 2017, abgerufen am 12. Dezember 2017.
15. Looting. The Sun Dominica, 19. Dezember 2017, abgerufen am 3. Mai 2018 (englisch).
16. "CIA World Factbook: Dominica (англиар)". Archived from the original on 2012-05-04. Татаж авсан: 2018-09-28.
17. Länderinformationen des Auswärtigen Amtes zu Dominica
18. World Population Prospects - Population Division - United Nations. Abgerufen am 28. Juli 2017.
19. Dominica’s Opposition Leader Ron Green looses seat in ballot recount In: The Dominican.net. 19. Dezember 2009, abgerufen am 20. Dezember 2009 (englisch).