Украины Дээд Рада

Украины Дээд Рада (украин. Верховна Рада України, үгчилбэл. «Украины Их Хурал буюу Зөвлөл», англи. Verkhovna Rada) —Бүх нийтийн, тэгш, шууд сонгох эрхийн үндсэн дээр нууц санал хураалтаар 5 жилийн хугацаатай сонгогддог 450 гүшүүдээс бүрдсэн нэг Танхим бүхий Украины парламент юм.

Украины Дээд Рада бол хууль батлах эрх бүхий цорын ганц төрийн байгууллага юм. Украины Дээд Радын бүрэн эрх нь Украины Дээд Радын хуралдааны үеэр Украины Ардын депутатуудын хамтарсан үйл ажиллагаагаар хэрэгждэг байна.

Украины ардын депутатуудын бүрэн эрхийг Украины Үндсэн хууль, хууль тогтоомжоор тодорхойлдог. Украины Ардын депутатууд сайн дураараа фракцуудад нэгдэж болно. Дээд Рада нь тус улсын Засгийн газрын танхимыг бүрдүүлж, түүний үйл ажиллагаанд хяналт тавьдаг байна.

Нэрний үүсэл

«Рада» гэдэг нэр нь украин хэлнээс орчуулбал «Зөвлөл» (украин. радитися — «зөвлөлдөх») буюу польш хэлний (rada) гэсэн үгнээс гаралтай юм. 1996 оны 6-р сарын 28-нд Украины Үндсэн хуулийг баталсны дараа Украины парламентын нэрийг "Украины Дээд Рада" гэж монгол хэл рүү албан ёсоор орчуулж эхэлсэн юм.

Гишүүдийг сонгох журам, сонгууль

Украины Дээд Радад бүх нийтийн, шууд, тэгш эрхийн үндсэн дээр нууц санал хураалтаар таван жилийн хугацаатай 450 гишүүдийг сонгодог байна. Дээд Радад бүрэн эрх олгохын тулд Үндсэн хуулийн бүрэлдэхүүний гуравны хоёроос доошгүй нь (өөрөөр хэлбэл 300 ардын депутат) сонгогдсон байх ёстой. Доод тал нь 21 настай, сонгуулийн эрх бүхий, Украины нутаг дэвсгэрт сонгуулиас өмнөх сүүлийн 5 жил амьдарсан, гэмт хэрэг үйлдээгүй Украины иргэн гишүүнээр сонгогдож болно. Ардын депутатууд бүрэн эрхээ байнга хэрэгжүүлдэг бөгөөд бусад төлөөлөгчийн бүрэн эрхтэй байх, төрийн албанд байх, бусад цалинтай албан тушаал эрхлэх, бизнесийн үйл ажиллагаа эрхэлж (багшлах, шинжлэх ухаан, эрдмийн ажлаас бусад) байж болохгүй.

Парламентын ээлжит сонгуулийг Украины Үндсэн хуульд заасны дагуу Дээд Рада бүрэн эрхийнхээ тав дахь жилийн 10-р сарын сүүлийн ням гарагт болдог байна.

Дээд Радагийн бүрэн эрх

Үндсэн хуульд заасан журмын дагуу Украины Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;
Хууль батлах;
Улсын төсөв, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж батлах, төсвийн хэрэгжилтэд хяналт тавих;
Төрийн дотоод, гадаад бодлогын үндсийг тодорхойлох;
Украины нутаг дэвсгэрийг өөрчлөх асуудлаар бүх нийтийн санал асуулга явуулах;
Эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техник, нийгэм, үндэстэн, соёлыг хөгжүүлэх, байгаль орчныг хамгаалах үндэсний хөтөлбөр батлах;
Украины Аудитын танхимын дарга болон бусад гишүүд, түүнчлэн Украины Дээд Радын Хүний эрхийн комиссарыг томилох, чөлөөлөх;
Украины Үндэсний банкны зөвлөлийн тэн хагасыг, түүнчлэн Украины Телевиз, радио нэвтрүүлгийн үндэсний зөвлөлийн тэн хагасыг томилох, огцруулах (эдгээр хоёр байгууллагын үлдсэн хоёр дахь хагасыг Украины Ерөнхийлөгч томилж, чөлөөлдөг);
Украины Үндсэн хуулийн цэцийн гуравны нэгийг томилох, огцруулах;
Ерөнхийлөгчийн санал болгосноор дайны байдал зарлах, энх тайвныг тогтоох шийдвэр гаргах, Украины эсрэг зэвсэгт түрэмгийлэл хийсэн тохиолдолд хууль тогтоомжийн дагуу байгуулагдсан Украин болон бусад улсын зэвсэгт хүчнийг ашиглах тухай шийдвэр гаргах. Украины цэргийн бүрэлдэхүүнд;
Украины Аюулгүй байдлын алба, Дотоод хэргийн яам, Украины Зэвсэгт хүчин болон бусад зэвсэгт хүчний ерөнхий бүтэц, хүч чадал, чиг үүргийн тодорхойлолтыг батлах;
Украины төрийн бэлгэдлийг бий болгох;
Орон нутгийн захиргааны байгууллагын ээлжит болон ээлжит бус сонгууль зарлах;
Украины нутаг дэвсгэрт гадаадын зэвсэгт цэргийн ангиудыг оруулах шийдвэр гаргах.