ഇറാനിലെ ഇസ്ഫഹാൻ പ്രവിശ്യയുടെ തലസ്ഥാനമാണ് രാജ്യതലസ്ഥാനമായ ടെഹ്റാനിൽനിന്നും 340 kilometres (211 miles) തെക്കായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഇസ്ഫഹാൻ അഥവാ എസ്ഫഹാൻ (Isfahan പേർഷ്യൻ: اصفهان, ⓘ). 2011 ലെ സെൻസസ് കണക്കുകൾ പ്രകാരം ഈ നഗരത്തിലെ ജനസംഖ്യ 17,56,126 ആണ്.[2]
ഇസ്ഫഹാൻ اصفهان | ||
|---|---|---|
city | ||
| Ancient names: Spahān, Aspadana | ||
| Persian transcription(s) | ||
 | ||
| ||
| Nickname(s): Nesf-e Jahān (Half of the world) | ||
 Isfahan | ||
| Country | Iran | |
| Province | Isfahan | |
| County | Isfahan | |
| District | Central | |
| • Mayor | Mehdi Jamalinejad | |
| • City Council | Chairperson Reza Amini | |
| • നഗരം | 493.82 ച.കി.മീ.(190.66 ച മൈ) | |
| ഉയരം | 1,574 മീ(5,217 അടി) | |
(2011 census) | ||
| • city | 1,9,45,765 | |
| • മെട്രോപ്രദേശം | 2,391,738 | |
| • Population Rank in Iran | 3rd | |
| Population Data from 2011 Census[2] | ||
| സമയമേഖല | UTC+3:30 (IRST) | |
| • Summer (DST) | UTC+4:30 (IRDT 21 March – 20 September) | |
| ഏരിയ കോഡ് | 031 | |
| വെബ്സൈറ്റ് | www.isfahan.ir | |
ഇറാനിലെ പ്രധാന തെക്കുവടക്കൻ പാതയുടെയും കിഴക്കുപടിഞ്ഞാറൻ പാതയുടെയും സംഗമസ്ഥാനത്ത് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഈ നഗരം ഒരു കാലത്ത് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ നഗരങ്ങളിലൊന്നായിരുന്നു. 1050 മുതൽ 1722 വരെ പ്രത്യേകിച്ചും 16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലും 17-ആം നൂറ്റാണ്ടിലും സഫവി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കീഴിൽ പേർഷ്യയുടെ തലസ്ഥാനമായി ഇസ്ഫഹാൻ അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടു. ഇന്നും ഈ നഗരം അതിന്റെ മുൻകാല പ്രാഭവം നിലനിർത്തിപ്പോരുന്നു. പേർഷ്യൻ-ഇസ്ലാമിക വാസ്തുകലക്ക് പ്രശസ്തമായ ഇവിടെ മനോഹരങ്ങളായ ഉദ്യാനശൃംഖലകൾ, പള്ളികൾ, മിനാരങ്ങൾ എന്നിവ നിലകൊള്ളുന്നതിനാലാണ് ഇസ്ഫഹാൻ ലോകത്തിന്റെ പകുതിയാണ് ("ഇസ്ഫഹാൻ നിസ്‌ഫെ ജഹാൻ - Esfahān nesf-e- jahān ast") എന്ന പേർഷ്യൻ പഴംചൊല്ലുണ്ടായത്.[3] ലോകത്തിലെ പൊതു ചത്വരങ്ങളിൽ ഏറ്റവും വലിയവയിൽ ഒന്നാണ് നഖ്‌ഷെ ജഹാൻ. ഇറാനിയൻ-ഇസ്ലാമിക വാസ്തുകലയുടെ മകുടോദാഹരണമായ ഇത് ഒരു യുനെസ്കൊ ലോക പൈതൃകകേന്ദ്രമാണ്.
ചരിത്രം
ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ മദ്ധ്യകാല പേർഷ്യൻ നാമമായിരുന്നു സ്പഹാൻ, അക്കാലത്തെ പല രേഖകളിലും കാണപ്പെടുന്ന[4] പേരിന്റെ അറേബ്യൻ നാമമാണ് ഇസ്ഫഹാൻ[5]
ആദ്യകാലചരിത്രം
ഇസ്ലാമിക കാലഘട്ടത്തിനു മുൻപെ
ഇലമൈറ്റ് സംസ്കാരത്തിന്റെ (2700–1600 BCE) കാലഘട്ടത്തിലാണ് ഇവിടെ പ്രാദേശികമായി ആൾത്താമസം തുടങ്ങിയതെന്നും ഒരു നഗരമായി വികാസം പ്രാപിച്ചതെന്നും കരുതപ്പെടുന്നു..
സായന്ദേ നദിയുടെ കരയിലായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഫലഭൂയിഷ്ടമായ ഈ പ്രദേശം മീഡിയൻ കാലഘട്ടത്തിൽ ഒരു പ്രാദേശിക കേന്ദ്രമായി വളർച്ച പ്രാപിച്ചു, അന്ന് അസ്പാന്ദാന അഥവാ ഇസ്പാന്ദാന എന്നാണ് ഈ പ്രദേശം അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്.
സൈറസ് (reg. 559–529 BCE) പേർഷ്യൻ-മീഡിയൻ പ്രദേശങ്ങളെ അക്കാമെനിഡ് സാമ്രാജ്യത്തിൽ ലയിപ്പിച്ചു (648–330 BCE), അന്ന് വിവിധ മതങ്ങളിലും വംശങ്ങളിലും ഉൾപ്പെട്ട ആളുകൾ അധിവസിച്ചിരുന്ന ഈ നഗരം അദ്ദേഹത്തിന്റെ മതസഹിഷ്ണുതക്ക് ഉദാഹരണമായിരുന്നു.
അക്കാമെനിഡിന്റെ തകർച്ചക്ക് ശേഷം പാർത്തീനിയക്കാരും (250 BCE – 226 CE) അലക്സാണ്ടർ ചക്രവർത്തിയുടെ ഹെല്ലനിക സംസ്കാരവും ഇറാനിയൻ സംസ്കാരവും ഇഴുകിച്ചേരുന്നതിനെ പ്രോൽസാഹിപ്പിച്ചു. ഇക്കാലത്ത് അർസാകിഡ് ഗവർണർമാർ വിശാലമായ ഒരു ഭൂവിഭാഗം ഇസ്ഫഹാൻ കേന്ദ്രമായി ഭരിക്കാൻ തുടങ്ങിയത് ഒരു തലസ്ഥാന നഗരത്തിനു വേണ്ട വളർച്ച ഈ നഗരത്തിന് പ്രദാനം ചെയ്തു.
പിന്നീട് പേർഷ്യ ഭരിച്ച സസാനിയൻ സാമ്രാജ്യം,സൊറോസ്ട്രിയൻ മതം ഔദ്യോഗിക മതമാക്കുകയും കാർഷികരംഗത്ത് വലിയ മാറ്റങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കുകയും ചെയ്തു.
ഇസ്ലാമിക കാലഘട്ടം
എ.ഡി. 642-ൽ മീഡിയ ആക്രമിച്ചു കൈയടക്കിയ അറബികൾ ഇസ്‌ഫഹാനെ അൽ ജിബാൽ (പർവത മേഖല) പ്രവിശ്യയിലെ പ്രധാനതാവളമാക്കി മാറ്റി. പത്താം ശതകത്തിൽ അബ്ബാസിയ്യാ ഖലീഫമാരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന്‌ പേർഷ്യയിൽ അധികാരം സ്ഥാപിച്ച ബൂവായിദ്‌ (ബൂയിദ്‌) രാജാക്കന്മാരുടെ കാലത്താണ് ഇസ്ഫഹാൻ ഐശ്വര്യത്തിന്റെ ഉച്ചകോടിയിലെത്തിയത്. 11-ാം ശതകത്തിന്റെ മധ്യത്തോടെ സെൽജൂക്‌ രാജവംശത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമായി. ഈ വംശത്തിലെ മാലിക്‌ ഷാ (1072-1092) ഇസ്‌ഫഹാന്റെ വികസനത്തിലും അഭിവൃദ്ധിയിലും ബദ്ധശ്രദ്ധനായിരുന്നു.[6]
സെൽജൂക്‌ വംശത്തിന്റെ പതനത്തോടെ ഇസ്‌ഫഹാന്റെ പ്രശസ്‌തിക്ക്‌ മങ്ങലേക്കുകയും തബ്രിസ്, ക്വാസ്വിൻ എന്നീ നഗരങ്ങൾക്ക് പ്രാധാന്യം ലഭിക്കുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട് 1501 മുതൽ 1736 വരെ പേർഷ്യ ഭരിച്ച സഫവി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കാലത്ത് ഇസ്‌ഫഹാന്റെ നഷ്‌ടപ്പെട്ട പ്രതാപം വീണ്ടുകിട്ടി. 1598-ൽ ഷാ അബ്ബാസ്‌ (1587-1629)ക്വാസ്വിനിൽനിന്നും തലസ്ഥാനം ഇസ്‌ഫഹാനിലേക്ക് മാറ്റിയതോടെതോടെ ഈ നഗരത്തിന്റെ സുവർണദശ ആരംഭിച്ചു. ഇക്കാലത്ത് ഇസ്‌ഫഹാന്റെ വ്യാപ്‌തി വർധിക്കുകയും മനോഹരങ്ങളായ വാസ്‌തുശില്‌പങ്ങൾ നിർമ്മിക്കപ്പെടുകയും പേർഷ്യൻ സംസ്ക്കാരം അഭിവൃദ്ധിപ്പെടുകയും ചെയ്തു.
ഭൂമിശാസ്ത്രം
സായന്ദേ നദിയുടെ വടക്കേ കരയിലായി സാഗ്രാസ്‌ മലനിരകളുടെ താഴ്‌വാരപ്രദേശത്താണ്‌ ഇസ്ഫഹാൻ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്‌. വരണ്ട കാലാവസ്ഥയാണ് (Köppen: BSk) ഇവിടെ അനുഭവപ്പെടുന്നത്.ചൂടുകൂടിയ ഉഷ്ണകാലത്തെ ഉയർന്ന താപനില 35 °C (95 °F).ശൈത്യകാലത്ത് ഒരു തവണയെങ്കിലും (1986/1987, 1989/1990 എന്നീ ശൈത്യകാലങ്ങൾ ഒഴികെ) ഹിമപാതമുണ്ടാവാറുണ്ട്.[7][8]
| ഇസ്ഫഹാൻ പ്രദേശത്തെ കാലാവസ്ഥ | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| മാസം | ജനു | ഫെബ്രു | മാർ | ഏപ്രി | മേയ് | ജൂൺ | ജൂലൈ | ഓഗ | സെപ് | ഒക് | നവം | ഡിസം | വർഷം |
| റെക്കോർഡ് കൂടിയ °C (°F) | 20.4 (68.7) |
23.4 (74.1) |
29.0 (84.2) |
32.0 (89.6) |
37.6 (99.7) |
41.0 (105.8) |
43.0 (109.4) |
42.0 (107.6) |
39.0 (102.2) |
33.2 (91.8) |
26.8 (80.2) |
21.2 (70.2) |
43.0 (109.4) |
| ശരാശരി കൂടിയ °C (°F) | 8.8 (47.8) |
11.9 (53.4) |
16.8 (62.2) |
22.0 (71.6) |
28.0 (82.4) |
34.1 (93.4) |
36.4 (97.5) |
35.1 (95.2) |
31.2 (88.2) |
24.4 (75.9) |
16.9 (62.4) |
10.8 (51.4) |
23.0 (73.4) |
| പ്രതിദിന മാധ്യം °C (°F) | 2.7 (36.9) |
5.5 (41.9) |
10.4 (50.7) |
15.7 (60.3) |
21.3 (70.3) |
27.1 (80.8) |
29.4 (84.9) |
27.9 (82.2) |
23.5 (74.3) |
16.9 (62.4) |
9.9 (49.8) |
4.4 (39.9) |
16.2 (61.2) |
| ശരാശരി താഴ്ന്ന °C (°F) | −2.4 (27.7) |
−0.2 (31.6) |
4.5 (40.1) |
9.4 (48.9) |
14.2 (57.6) |
19.1 (66.4) |
21.5 (70.7) |
19.8 (67.6) |
15.1 (59.2) |
9.3 (48.7) |
3.6 (38.5) |
−0.9 (30.4) |
9.4 (48.9) |
| താഴ്ന്ന റെക്കോർഡ് °C (°F) | −19.4 (−2.9) |
−12.2 (10) |
−8 (18) |
−4 (25) |
4.5 (40.1) |
10.0 (50) |
13.0 (55.4) |
11.0 (51.8) |
5.0 (41) |
0.0 (32) |
−8 (18) |
−13 (9) |
−19.4 (−2.9) |
| മഴ/മഞ്ഞ് mm (inches) | 17.1 (0.673) |
14.1 (0.555) |
18.2 (0.717) |
19.2 (0.756) |
8.8 (0.346) |
0.6 (0.024) |
0.7 (0.028) |
0.2 (0.008) |
0.0 (0) |
4.1 (0.161) |
9.9 (0.39) |
19.6 (0.772) |
112.5 (4.429) |
| ശരാ. മഴ/മഞ്ഞു ദിവസങ്ങൾ (≥ 1.0 mm) | 4.0 | 2.9 | 3.8 | 3.5 | 2.0 | 0.2 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.8 | 2.2 | 3.7 | 23.5 |
| ശരാ. മഞ്ഞു ദിവസങ്ങൾ | 3.2 | 1.7 | 0.7 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.2 | 1.9 | 7.8 |
| % ആർദ്രത | 60 | 51 | 43 | 39 | 33 | 23 | 23 | 24 | 26 | 36 | 48 | 57 | 39 |
| മാസം സൂര്യപ്രകാശം ലഭിക്കുന്ന ശരാശരി മണിക്കൂറുകൾ | 205.3 | 213.3 | 242.1 | 244.5 | 301.3 | 345.4 | 347.6 | 331.2 | 311.6 | 276.5 | 226.1 | 207.6 | 3,252.5 |
| Source #1: NOAA[9] | |||||||||||||
| ഉറവിടം#2: Iran Meteorological Organization (records)[10][11] | |||||||||||||
| കാലാവസ്ഥ പട്ടിക for Esfahan, Iran | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| J | F | M | A | M | J | J | A | S | O | N | D | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
17.1
9
-2
|
14.1
12
-0
|
18.2
17
5
|
19.2
22
9
|
8.8
28
14
|
0.6
34
19
|
0.7
36
22
|
0.2
35
20
|
0
31
15
|
4.1
24
9
|
9.9
17
4
|
19.6
11
-1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| താപനിലകൾ °C ൽ ആകെ പ്രെസിപിറ്റേഷൻ മില്ലിമീറ്ററിൽ source: WMO[12] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ഇംപീരിയൽ കോൺവെർഷൻ
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
അവലംബം
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
