സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം
ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമര പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭാഗമായി രൂപംകൊണ്ട ഒരു ബഹുജന മുന്നേറ്റം / From Wikipedia, the free encyclopedia
ഇന്ത്യയിലെ ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണം അവസാനിപ്പിക്കുന്നതിനും രാജ്യത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക സാഹചര്യങ്ങൾ മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനും വേണ്ടി രൂപംകൊണ്ട ഒരു ബഹുജന മുന്നേറ്റമാണ് സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം (ഇംഗ്ലീഷ്: Swadeshi movement). ബ്രിട്ടീഷ് ഉൽപന്നങ്ങൾ ബഹിഷ്കരിക്കുകയും ഇന്ത്യൻ വസ്തുക്കളുടെ ഉൽപ്പാദനവും ഉപഭോഗവും വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുകവഴി ബ്രിട്ടനെ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയിലാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെയാണ് സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം നിലവിൽ വന്നത്.[1]
'ഭിന്നിപ്പിച്ചു ഭരിക്കുക' എന്ന ബ്രിട്ടീഷ് തന്ത്രത്തിന്റെ ഭാഗമായി 1905-ൽ ബംഗാളിനെ വിഭജിക്കുവാനുള്ള കഴ്സൺ പ്രഭുവിന്റെ തീരുമാനത്തിനെതിരെ ജനങ്ങൾ പ്രതിഷേധ പരിപാടികൾ ആരംഭിക്കുകയും അതുവഴി ഇന്ത്യയിൽ സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം ശക്തി പ്രാപിക്കുകയും ചെയ്തു. 1905 ഓഗസ്റ്റ് 7-ന് സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം ഔദ്യോഗികമായി ഉദ്ഘാടനം ചെയ്യപ്പെട്ടു.[1] ബംഗാളിലെങ്ങും ബ്രിട്ടീഷ് വസ്തുക്കളുടെ ബഹിഷ്കരണവും ഇന്ത്യൻ ഉൽപ്പന്നങ്ങളുടെ ഉപയോഗവും ശക്തമായി. സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥർ ജോലി ഉപേക്ഷിച്ചു. കുട്ടികൾ പോലും ആവേശത്തോടെ ഈ പ്രസ്ഥാനത്തിൽ അണിചേർന്നു. ബംഗാളിൽ ആരംഭിച്ച മുന്നേറ്റം വൈകാതെ തന്നെ രാജ്യത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിലേക്കു വ്യാപിച്ചു.
ഗോപാല കൃഷ്ണ ഗോഖലെ, ലാലാ ലജ്പത് റായ്, ബാലഗംഗാധര തിലകൻ, ബിബിൻ ചന്ദ്ര പാൽ, അരവിന്ദ ഘോഷ്, വി.ഓ. ചിദമ്പരം പിള്ള, ബാബു ഗേനു എന്നിങ്ങനെ നിരവധി പേർ സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനത്തിനു നേതൃത്വം നൽകി.[1] ബ്രിട്ടനോടുള്ള അമർഷം ദേശസ്നേഹത്തിലേക്കു നയിച്ചതോടെ എല്ലാ മേഖലകളിലും സ്വദേശി വികാരം ശക്തിപ്പെട്ടു. ഇന്ത്യൻ കൈത്തറി സാധനങ്ങൾ, സോപ്പു നിർമ്മാണ കമ്പനികൾ, തീപ്പെട്ടി നിർമ്മാണ കമ്പനികൾ, തുണി മില്ലുകൾ, ബാങ്കുകൾ, ഇൻഷുറൻസ് കമ്പനികൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി സ്ഥാപനങ്ങൾ ഇക്കാലത്ത് പ്രവർത്തനം ആരംഭിച്ചു. ദേശസ്നേഹ പ്രചോദിതമായ ഈ പ്രസ്ഥാനം ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരചരിത്രത്തിലെ സുപ്രധാന മുന്നേറ്റമായി മാറി.[1] 1911-ൽ ബ്രിട്ടീഷുകാർ ബംഗാൾ വിഭജനം പിൻവലിക്കുന്നതു വരെ പ്രതിഷേധ പരിപാടികൾ തുടർന്നു. സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം ശക്തമായിരുന്ന കാലത്താണ് സ്വരാജ് (സ്വയംഭരണം) എന്ന മുദ്രാവാക്യം ഉയർന്നുവന്നത്. സ്വദേശി പ്രസ്ഥാനം ആരംഭിച്ചതിന്റെ സ്മരണയ്ക്കായി എല്ലാവർഷവും ഓഗസ്റ്റ് 7 ദേശീയ കൈത്തറി ദിനം ആയി ആചരിക്കുന്നു.[2] [3]