Четириношци

Четириношците (науч. Tetrapoda) се ‘рбетни животни со четири екстремитети. Во групата спаѓаат водоземците, влекачите, птиците и цицачите. Дури и змиите и другите безноги влекачи и водоземци по потекло се четириношци. Најраните четириношци еволуирале од резноперките во периодот Девон.^[1] Денес четириношците сочинуваат предоминантен дел на фауната, вклучувајќи ги сите поголеми копнени животни. Некои групи дури му се имаат вратено на подводниот живот. Тука спаѓа најголемото животно во природата - синиот кит.

Четириношци

Четириношци Период: среден Девон - денес
Четириношци од четирите денешни класи (по часовникот): жаба (водоземец), хоацин (птица), скинк (влекач) and глушец (цицач)
Научна класификација [ у ]
Царство:	Животни
Тип:	Хордови
Поттип:	’Рбетници
Инфратип:	Вистински вилични ‘рбетници
(нерангирано):	Целоусни
Наткласа:	Четириношци Broili, 1913
Подгрупи
Водоземци (Amphibia) Влекачолики (Reptiliomorpha) и вид. во текстот

Биоразновидност

Четириношците се делат на четири класи: водоземци, влекачи, цицачи и птици. Нивната разновидност експоненцијално се зголемила со текот на времето: од една група водоземци во Девонот до илјадници видови денес. Главен двигател на општиот состав на биолошката разновидност во Палеозоикот биле водоземците, а во Мезозоикот биле влекачите. Разновидноста доживеала расцут во Кенозоикот со развојот на птиците и цицачите. Зголемувањето на разновидноста значело и сè поголемо групирање на животните. Првите четириношци живеел во крајводни средини и се хранеле претежно со риба. Денес на Земјата постои огромен број на четириножни животни присутни во најразлични средини и со најразличен начин на исхрана.^[2]

Потекло

Во доцниот Девон почнале да се развиваат различни групи на ‘рбетници - потомци на пелагијалните резноперки — like Eusthenopteron — exhibited a sequence of adaptations:
•Panderichthys, прилагоден на матни плитаци;
•Tiktaalik со перки налик на нозе со кои можел да оди по копно;
•Првични четириношци во тревести бари, како;
 •Бодликавопрекривни (Acanthostega), имал нозе со по осум прсти,
 •Рибопрекривни (Ichthyostega) со екстремитети.
Во потомството влегуваат и пелагијални резноперки како целакантите.

Еволуцијата на овие животни почнува со разделувањето на ‘рбетниците на риби и четириношци.^[3][4] Со ова четириношците постепено ги прилагодувале органите за движење и дишење во вода на копнен начин на живот, и тоа траело 56,8 милиони години колку што траел периодот девон.^[5] Иако ова е една од најсуштинските еволутивни промени во историјата, овој процес е меѓу најдобро проучените благодарение на одличните фосили пронајдени во доцниот XX век како и напредоците во филогенетската анализа.^[6]

Денешни четириножници

Со големиот пресврт во фауната кон крајот на Мезозоикот, преостанале само шест групи на четириношци, кои содржат многу подргрупи што денес се изумрени:

• Мазни водоземци (Lissamphibia): жаби и крастави жаби, мрморци и дождовници и безноги водоземци
• Желки (Testudines): водни и сувоземни
• Лушпести гуштери (Lepidosauria): туатари, гуштери, двооди и змии
• Крокодиловидни (Crocodilia): крокодили, алигатори, кајмани и гавијали
• Нови птици (Neornithes) : денешните птици
• Цицачи (Mammalia)

Класификација

Pederpes finneyae

Lyddekerina huxleyi

Benthosuchus sushkini

Во продолжение е направена делумна таксономија на четириношците:

• колено Хордови (Chordata)
  • • класа Резноперки (Sarcopterygii)
      • поткласа Четириноголики (Tetrapodomorpha)
        • Eusthenopteron
        • Panderichthys
        • Tiktaalik
        • Ventastega
  • наткласа Четириношци
    • • • фамилија Elginerpetontidae
        • фамилија Acanthostegidae
        • фамилија Ichthyostegidae
        • Hynerpeton
        • фамилија Tulerpeton
        • фамилија Crassigyrinidae
        • фамилија Loxommatidae
        • фамилија Colosteidae
        • фамилија Whatcheeriidae
        • фамилија Diadectidae
    • Жаболики (Batrachomorpha) (напосредно над, под или излишни кај Водоземците)
    • класа Водоземци (Amphibia)
      • поткласа Тенко‘рбетни (Lepospondyli)
      • поткласа Пресечно‘рбетни (Temnospondyli)
      • поткласа Мазни водоземци (Lissamphibia) — жаби, дождовници
    • надред Влекачолики (Reptiliomorpha) contains among others:
      • низа Амниоти (Amniota) which contains among others:
        • класа Влекачи (Reptilia)
        • класа Птици (Aves)
        • класа Синапсиди (Synapsida)
        • класа Цицачи (Mammalia)

Поврзано

• Геолошка скала
• Еволуција
• Шестношци
• Октопод (осумноги мекотели)

Наводи

1. Clack, J.A. (2002). Gaining ground: the origin and evolution of tetrapods. Bloomington, Indiana, USA.: Indiana University Press.
2. Sahney, S., Benton, M.J. and Ferry, P.A. (2010). „Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land“ (PDF). Biology Letters. 6 (4): 544–547. doi:10.1098/rsbl.2009.1024. PMC 2936204. PMID 20106856.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
3. Long JA, Gordon MS (2004). „The greatest step in vertebrate history: a paleobiological review of the fish-tetrapod transition“. Physiol. Biochem. Zool. 77 (5): 700–19. doi:10.1086/425183. PMID 15547790. as PDF
4. Benton 2005, стр. 76–80 harvnb error: no target: CITEREFBenton2005 (help)
5. Zimmer, C. (1999). At the Water's Edge : Fish with Fingers, Whales with Legs, and How Life Came Ashore but Then Went Back to Sea. Free Press. ISBN 0684856239.
6. Shubin, N. (2008). Your Inner Fish: A Journey Into the 3.5-Billion-Year History of the Human Body. New York: Pantheon Books. ISBN 978-0375424472.

Надворешни врски

• Четириношци: Преглед со кладограми Архивирано на 13 февруари 2008 г. - Palaeos (англиски)
• Таксономска страница на четириношците - UCMP (англиски)
• Нови фосили ја пополнија празнината помеѓу водените и есувоземните животни Архивирано на 20 јуни 2020 г. - Ројтерс (англиски)