Хангул (корејски: ⓘ, 한글 Hangeul/Han’gŭl (во Јужна Кореја) или 조선글 Chosŏn’gŭl/Joseongeul (во Северна Кореја)) — азбука што ја користи корејскиот јазик. Азбуката била создадена во средината на 15 век и денес е официјално писмо во Северна Кореја, Јужна Кореја и во Корејската автономна префектура Јанбијан во Кина.
| Хангул (한글) или Чосон гул (조선글) | |
|---|---|
 | |
| Тип | |
| Творец | Сеџонг |
Период | 1443 до денес |
| Правец на пишување | од лево кон десно, vertical right-to-left  |
| Јазици | корејски |
| Сродни писма | |
| ISO 15924 | |
| ISO 15924 | Hang, 286 , Hangul (Hangŭl, Hangeul) |
| Уникод | |
Уникоден назив | Hangul |
Уникоден опсег | U+AC00 to U+D7A3, U+1100 to U+11FF, U+3131 to U+318E, U+FFA1 to U+FFDC |
Хангул е фонемска азбука организирана во слоговни блокови. Секој блок се состои од најмалку две од 24 хангул букви (џамо), со најмалку една од четиринаесетте согласки и десетте самогласки во корејскиот јазик. Овие блокови можат да бидат запишани хоризонтално од лево кон десно или вертикално од горе надолу во колони од десно кон лево. Оригинално, азбуката има неколку додатни букви.
Официјални имиња
- Модерното име Хангул (한글) било создадено од Џу Сијеонг во 1912. Хан (한) значи „голем“ на стар корејски, а додека гул (글) е термин на корејски за зборот „писмо“. „Хан“ исто така може да се протолкува како „корејски“ на сино-корејски, па така целосното име може да биде разбрано како „корејско писмо“[1]. 한글 се изговара како /hanɡɯl/ и може да биде романизирано на еден од следните начини:
- Hangeul или han-geul што се користи во Јужна Кореја за транскрипција на корејскиот.
- Han’gŭl е термин кој е прифатен во светската наука како термин за означување на ова писмо
- Hankul термин користен за технички лингвистички науки.
- Во Северна Кореја писмото се вика Chosŏn’gŭl (조선글).
- Оригиналното име на писмото било Хунминчонгем (훈민정음; 訓民正音).
Останати имиња
Сè до раниот XX век, хангул бил сметан за вулгарно писмо од страна на литературната елита и тие го користеле традиционалното писмо ханча[2]. Оваа елита хангулот го именувале како:
- Еонмун (хангул: 언문, ханча: 諺文 "говорно писмо")[2]
- Амгеул (암글 "женско писмо"; исто и Амкел 암클).[2] Am (암) е претставка која означува дека именката е од женски род.
- Ахаетгеул или Ахаегеул (아햇글 или 아해글 "детско писмо")
- Ачимгеул (아침글 "пишување што можеш да го научиш за едно утро")[3]
- Гунгмун (хангул: 국문, ханча: 國文 "национално посмо")
Овие имиња денес се архаични особено со неупотребата на ханчата во Кореја.
Џамо (자모; 字母) или нацори (낱소리) се единиците или карактерите што го сочинуваат хангул. „Џа“ значи буква или карактер и „мо“ значи мајка.
Во хангул има 51 џамо, од кои 24 се еднакви со латинските букви. Останатите 27 џамоа се кластери на две или понекогаш три од овие карактери. Од основните 24 џамоа, четиринаесет се согласки (џа-еум 자음, 子音 "детски гласови") и десет се самогласки (мо-еум모음, 母音 "мајчини гласови"). Пет од едноставните согласки се дуплираат за да се создадат „временските“ согласки а додека останатите единаесет кластери се формирани со различни согласки. Десетте џамо самогласки може да бидат комбинирани за да се создадат единаесетте дифтонзи.
- 14 едноставни согласки: ㄱ, ㄴ, ㄷ, ㄹ, ㅁ, ㅂ, ㅅ, ㅇ, ㅈ, ㅊ, ㅋ, ㅌ, ㅍ, ㅎ, плус ᄛ, ㅱ, ㅸ, ᄼ, ᄾ, ㅿ (алвеоларно), ㆁ (веларно), ᅎ, ᅐ, ᅔ, ᅕ, ㆄ, ㆆ
- 5 двојни (глотализирани): ㄲ, ㄸ, ㅃ, ㅆ, ㅉ, плус ㅥ, ᄙ, ㅹ, ᄽ, ᄿ, ᅇ, ᇮ, ᅏ, ᅑ, ㆅ
- 11 согласни кластери: ㄳ, ㄵ, ㄶ, ㄺ, ㄻ, ㄼ, ㄽ, ㄾ, ㄿ, ㅀ, ㅄ, плус ᇃ, ᄓ, ㅦ, ᄖ, ㅧ, ㅨ, ᇉ, ᄗ, ᇋ, ᄘ, ㅪ, ㅬ, ᇘ, ㅭ, ᇚ, ᇛ, ㅮ, ㅯ, ㅰ, ᇠ, ᇡ, ㅲ, ᄟ, ㅳ, ᇣ, ㅶ, ᄨ, ㅷ, ᄪ, ᇥ, ㅺ, ㅻ, ㅼ, ᄰ, ᄱ, ㅽ, ᄵ, ㅾ, ᄷ, ᄸ, ᄹ, ᄺ, ᄻ, ᅁ, ᅂ, ᅃ, ᅄ, ᅅ, ᅆ, ᅈ, ᅉ, ᅊ, ᅋ, ᇬ, ᇭ, ㆂ, ㆃ, ᇯ, ᅍ, ᅒ, ᅓ, ᅖ, ᇵ, ᇶ, ᇷ, ᇸ, и тројните ᇄ, ㅩ, ᇏ, ᇑ, ᇒ, ㅫ, ᇔ, ᇕ, ᇖ, ᇞ, ㅴ, ㅵ, ᄤ, ᄥ, ᄦ, ᄳ, ᄴ
- 6 едноставни самогласки: ㅏ, ㅓ, ㅗ, ㅜ, ㅡ, ㅣ, плус ㆍ
- 4 едноставни јотизирани самогласки: ㅑ, ㅕ, ㅛ, ㅠ, плус ᆜ, ᆝ, ᆢ
- 11 дифтонзи: ㅐ, ㅒ, ㅔ, ㅖ, ㅘ, ㅙ, ㅚ, ㅝ, ㅞ, ㅟ, ㅢ, плус ᅶ, ᅷ, ᅸ, ᅹ, ᅺ, ᅻ, ᅼ, ᅽ, ᅾ, ᅿ, ᆀ, ᆁ, ᆂ, ᆃ, ㆇ, ㆈ, ᆆ, ᆇ, ㆉ, ᆉ, ᆊ, ᆋ, ᆌ, ᆍ, ᆎ, ᆏ, ᆐ, ㆊ, ㆋ, ᆓ, ㆌ, ᆕ, ᆖ, ᆗ, ᆘ, ᆙ, ᆚ, ᆛ, ᆟ, ᆠ, ㆎ
Четири од едноставните џамо самогласки се создадени со додавање на кратки црти: ㅑ ја, ㅕ јео, ㅛ јо, and ㅠ ју. Овие се сметани за дел од 24 основни џамоа зошто буква ј не постои како сам глас.
Од едноставните согласки, ㅊ чиеут, ㅋ киеук, ㅌ тиеут, и ㅍ пиеуп се аспирати добиени од ㅈ џиеут, ㄱ гијеок, ㄷ дигеут, и ㅂ биеуп.
Двојните букви се: ㄲ санг-гијеок (kk: санг- 쌍 "двоен"), ㄸ санг-дигеут (tt), ㅃ санг-биеуп (pp), ㅆ санг-сиот (ss), и ㅉ санг-џиеут (jj). Двојните џамоа не се сметаат како согласно претставување.
Распоред на црти
Сите букви на хангул ги следат правилата на кинеската калиграфија. Во табелата се прикажани само знаците што се сметаат за одделни букви, не и дифтонзите или јотизираните.
| Џамо | Име на џамо | МФА | Макед. транскрипција |
|---|---|---|---|
| ㄱ | гијок | g | г |
| ㄴ | нион | n | н |
| ㄷ | дигот | d | д |
| ㄹ | риол | r или l | р или л |
| ㅁ | миом | m | м |
| ㅂ | биоп | b | б |
| ㅅ | сиот | s | с |
| ㅇ | ионг | ø или ŋ | ø или нг |
| ㅈ (џиеут) | џиот | dʒ | џ |
| ㅊ | чиот | tʃ | ч |
| ㅋ | киок | k | к |
| ㅌ | тиот | t | т |
| ㅍ | пиоп | p | п |
| ㅎ | хиот | h | х |
| ㅏ | а | а | а |
| ㅐ | ae | æ | кратко е или како германско ä |
| ㅓ | ео | ʌ | меко о или како германско ö |
| ㅔ (е) | e | e | e |
| ㅗ (о) | o | o | о |
| ㅜ (у) | u | u | у |
| 一 (еу) | eu | ɨ | кратко и или како германско ü |
За јотизираните, кои не се прикажани, само се удвојува стралката.
Освен за некои граматички морфеми, ниту една буква не може да стои сама и да претставува елемент во корејскиот јазик. Наместо тоа, џамоата се групи на слоговни или морфолошки блокови со најмалку две или три:
- согласки или двојни согласки наречени почетни (초성, 初聲 choseong слогопвен пристап),
- самогласка или дифтонг наречен среден (중성, 中聲 jungseong слоговно јадро или слоговен корен) и
- согласка или согласна група на крај од слогот (종성, 終聲 jongseong слоговен код).
Кога слогот нема почетна позиција, нултиот почетен знак ㅇ јеунг се користи наместо тоа (иако во современ корејски јазик не се користи овој карактер за почетна позиција). Така, џамо блокот се состои од најмалку два карактера на средна и почетна позиција. Иако, историски, хангул бил организиран во слогови, во современиот правопис се организира во морфени, и како второстепено во слогови во рамките на тие морфими со исклучок кога единечна согласна морфема можеди не може да се напише сама.
Сетот на почетни и крајни согласки не е ист. На пример, ㅇ ng се користи само во почетна позиција, додека двојниот џамо што може да се појави во почетна позиција е лимитиран на само ㅆ ss и ㄲ kk. Вкупно има 11 172 можни хангул блокови.
Вметнување џамо во блок
Вметнувањето на џамо во блокот следи одредени шаблони засновани на формата на средниот дел.
- Компонентите на комплексните џамоа како што се ㅄ bs, ㅝ wo, или ㅵ bsd, ㆋ üye се пишуваат од лево кон десно.
- Средните се пишуваат под почетните, кон десно или околу почетната почнувајќи од дното кон десно во зависност од формата на карактерот: ако средната има хоризонтална форма како ㅡ eu, тогаш таа се пишува под почетната; ако има вертикална форма како ㅣ i, тогаш таа се пишува на десно од почетната и ако карактерот ги состои двете форми како ㅢ ui, тогаш таа се пишува околу почетната од дното кон десно:
|
|
|
- краен џамо, ако има еден, е секогаш напишан на дното, под средната. Ова се вика 받침 batchim "поддржувачки под":
|
|
| ||||||||||||
- Комплексен слог се пишува од лево кон десно:
|
|
| |||||||||||||||||||
Блоковите секогаш се пишуваат во фонетски редослед, почетен-среден-краен. Така,
- Слогови со хоризонтален среден слог се пишуваат надолу 읍 eup;
- Слоговите со вертикален среден и прост краен слог се напишани во правец на стрелките на часовникот: 쌍 ssang;
- Слоговите со околен среден слог го менуваат правецот (долу-десно-долу): 된 doen;
- Слоговите со комплексен краен слог се напишани од лево кон десно на дното: 밟 balp.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
