Remove ads
Марлен Дитрих (Marlene Dietrich; Берлин, 27 декември 1901 - Париз, 6 мај[1] 1992) — германско - американска актерка [2][3][4], пејачка, и забавувачка. Родена е како Марија Магдалена Дитрих, а од 1912 го сменила името во Марлен, име што го добила со спојување на првите две имиња. Се смета за прва германска глумица која успеала во Холивуд. Била муза на режисерот Јозеф фон Штернберг.
| Марлен Дитрих | |
|---|---|
_(Cropped).png) Марлен Дитрих во 1951 | |
| Роден(а) | Марија Магдалена Дитрих 27 декември 1901 .svg){kind=small} Берлин, Германско Царство |
| Починал(а) | 6 мај 1992 (возр. 90) Париз, Франција |
| Почивалиште | Берлин, Германија |
| Занимање | Глумица |
| Активен период | 1919–1984 |
| Сопружник | Рудолф Зибер (в. 1923; неговата смрт 1976) |
| Деца | Марија Рива |
| Роднини |
|
| Страница marlene.com  | |
За време на нејзината долготрајна кариера, Дитрих постојано се преобмислува себеси[5]: започнала како пејачка во кабаре, хористка и филмска актерка во Берлин во текот 1920тите години за во наредната деценја да биде вистинска холивудска ѕвезда; потоа станала забавувачка на фронтовската линија за време на Втората светска војна и меѓународен сценски изведувач, за на крајот, конечно, да се претвори во култна икона на XX век.
Во 1920-тите во Берлин, Дитрих глумела во немите филмови. Нејзината изведба како Лола-Лола во Синиот Ангел (1930) ѝ донела интернационална слава и договор со студиото Парамонт Пикчрс. Дитрих била ѕвезда во холивудските филмови како на пример Мароко (1930), Шангај Експрес (1932) и Желба (1936). Таа успешно ја наметнала нејзината гламурозна личност и "егзотичен" изглед, и станала една од највисоко платените глумици на тоа време. Во текот на Втората светска војна, таа била забавувачка во САД од највисок ранг.
Дитрих била забележана за своите хуманитарни напори во текот на војната, згрижување германски и француски бегалци, обезбедување на финансиска поддршка, па дури и во застапување за нивното американско државјанство. За нејзината работа на подигнување на моралот на војниците на фронтот за време на војната, таа добила повеќе признанија од САД, Франција, Белгија и Израел. Иако по војната повремено снимала филмови, Дитрих поголемиот дел од времето во 1950-тите до 1970-тите години го поминала на турнеја низ светот како изведувачка во живо.
Американскиот филмски институт ја прогласил Дитрих за деветта најголема женска филмска ѕвезда на сите времиња[6].
Во 2002 година, таа посмртно станала почесен граѓанин на Берлин.
Remove ads
Детство
Марлен Дитрих е родена на 27 декември 1901 во близина на Роте Инсел во Шенберг, денешна област на Берлин.[7] Нејзината мајка, Вилхелмина Елизабета Џозефина (родена Фелсинг), била од богато берлинско семејството кое поседувало продавница за накит и фирма за изработка на часовници. Нејзиниот татко, Луис Ерик Ото Дитрих, бил полициски поручник. Дитрих имала една сестра, Елизабет, која била една година постара. Таткото на Дитрих починал во 1907 година.[8] Неговиот најдобар пријател, Едуард фон Лош, аристократски прв поручник на гринадирите, се оженил со мајка ѝ во 1916 година, но тој набргу починал од повредите добиени за време на Првата светска војна.[9] Фон Лош никогаш официјално не ги присвоил девојчињата, па презимето Дитрих никогаш не било фон Лош, како што понекогаш се тврдело.[10]
Во семејството ја викале „Лена" и „Лене". На околу 11 годишна возраст, таа ги искомбинирала своите први две имиња за да го добие името „Марлен". Дитрих учела во женското училиште Аугуста-Викторија од 1907 до 1917[8] и дипломирала во школата Викторија-Луиза (денес Берлинска гимназија Гете-Вилмерсдорф) во 1918 година.[8] Учела да свири виолина и како дете се интересирала за театар и поезија. Со повредата на рачниот зглоб ѝ се срушиле соништата да стане концертна виолинистка. Сепак, во 1922 година ја добила првата работа како виолинистка во оркестар за неми филмови во Берлинското кино каде по 4 недели добила отказ[8].
Remove ads
Почетоци
Нејзините најрани професионални настапи на сцена настапи биле со женското забавно кабаре на Гвидо Телшнер и ревиите на Рудолф Нелсон во Берлин.[8] Во 1922 година, Дитрих се појавила на аудиција на драмската академија на Макс Рајнхарт но безуспешно. Сепак, таа наскоро започнала да работи во неговите театри, пеејќи и играјќи мали улоги во драмите. Отпрвин не привлекла посебно внимание. Нејзиното филмско деби било појавувањето во филмот Малиот Наполеон (1923).
Таа го сретнала нејзиниот иден сопруг, Рудолф Зибер, на снимањето на филмот Љубовна трагедија[11] во 1923 година. Дитрих и Зибер стапиле во брак со граѓанска церемонија во Берлин на 17 мај 1923 година.[8] Нејзиното единствено дете, ќерката Марија Елизабет Зибер, се родила на 13 декември 1924 година.
Дитрих продолжила да работи на сцена и на филм, како во Берлин така и во Виена, во текот на 1920-тите години. На сцената, играла најразлични улоги како во Пандорината кутија на Френк Ведекинд[8], Припитомувањето на итрицата и Сон на летната вечер на Вилијам Шекспир како и во Назад кон Метузалемот на Џорџ Бернард Шо. Во мјузиклиле и ревиите како оние во Бродвеј и Цвај Краватен, таа привлекла најмногу внимание. До крајот на 1920-тите години, Дитрих одиграла и улоги на екранот, вклучувајќи ги улогите во филмовите Кафе Електрик (1927), Бакнувам рака, мадам (1928)[12] и Бродот на изгубените души (1929)[13].
Во 1929 година, Дитрих се пробила глумејќи кабаретска пејачка во Синиот Ангел (1930), филм на Јозеф фон Штернберг.
Успехот во САД
Во 1930 година, благодарение на меѓународниот успех на Синиот Ангел и со поттик и промоција од страна на Јозеф фон Штернберг, кој веќе бил успешен во Холивуд, Дитрих се преселила во САД потпишувајќи договор со Парамонт Пикчрс. Студиото се обидувало да ја наметне Дитрих како германски одговор на шведската сензација на Метро-Голдвин-Мајер, Грета Гарбо. Штернберг ја поздравил со подароци, вклучително и зелен Ролс-Ројс Фантом II. Автомобилот подоцна се појавил и во нивниот прв американски филм Мароко.[14]
Дитрих настапила во шест филмови режирани од фон Штернберг во Парамонт помеѓу 1930 и 1935. Штернберг работел ефикасно со Дитрих за да се создаде слика на гламурозна и мистериозна заводничка.Тој ја охрабрувал да ја намали телесната тежина и интензивно ја подучувал да биде глумица. Таа доброволно ги следела препораките за кои голем број други изведувачи давале отпор.[15]
Во Мароко (1930)[16], Дитрих повторно била ангажирана како кабаретска пејачка. Филмот најдобро е запаметен по сцената во која таа ја изведува песната облечена во машка бела вратоврска и бакнува друга жена, што било провокативно за тоа време. За филмот Дитрих ја добила нејзината единствена номинација за Оскар.
По Мароко следел филмот Обесчестена (1931)[17], голем успех со улогата на Дитрих како шпионка налик на Мата Хари. Шангај Експрес (1932)[18], кој бил наречен од страна на критичарите „Гранд Хотел на тркала", бил еден од филмовите на Штернберг и на Дитрих со најголема заработувачка. Дитрих и Штернберг повторно соработувале во романтичната драма Русокосата Венера (1932)[19]. Дитрих работела без Штернберг за првпат во три години во романтичната драма Песна над песните (1933)[20], играјќи наивна германска селанка, во режија на Рубен Мамулијан. Последните два филма на Дитрих и Штернберг, Црвената царица (1934)[21] и Ѓаволот е жена (1935)[22] биле нивни филмови со најниска заработувачка.
Штернберг е познат по неговата исклучителна вештина на осветлување и фотографирање на Дитрих до оптимален ефект. Негов потпис била употребата на светлото и сенката, вклучително и влијанието на светлината преку превез или спуштени ролетни (како на пример во Шангај Експрес). Ова во комбинација со скрупулозното внимание за поставеноста на сцена и костимите филмовите што тие ги снимиле заедно ги прави едни од највизуелните стилски филмови во кинематографската историја.[23][24] Критичарите сè уште енергично дебатираат колку од придонесот му припаѓал на Штернберг а колку на Дитрих но повеќето се согласни дека ниеден повторно не достигнал такви височини откако Парамонт го отпуштил Штернберг и тие двајца престанале да работат заедно.[24] Таква соработка на глумица и режисер кои создале седум филмови уште е неспоредлива во кинематографската историја, со исклучок на Кетрин Хепберн и Џорџ Цукор, кои заедно снимиле десет филмови.[25][26]
Првиот филм на Дитрих по завршувањето на нејзиното партнерство со Штернберг бил филмот Желба (1936) на Френк Борзејги, комерцијален успех кој ѝ дал на Дитрих можност да се обиде да игра во романтична комедија. Нејзиниот следен проект, Сакав Војник (1936), завршил неславно кога филмот бил прекинат по неколку недели продукција заради проблеми со сценариото, конфузија во распоредот и одлуката на студиото да го отпушти режисерот, Ернст Љубич.[27]
Екстравагантни понуди ја тргнале Дитрих од Парамонт за да го направи нејзиниот прв филм во боја, Градината на Алах (1936) за независниот продуцент Дејвид O.Селзник, за кој таа добила 200,000 долари, и за британската продукцијата на Александар Корда, Витез без оклоп (1937), со плата од 450,000 долари, со што таа станала една од најдобрите платени филмски ѕвезди. Иако и двата филма забележале добра заработка на благајните, нејзината популарност во јавноста била во опаѓање.
Додека била во Лондон, претставници на Нацистичката партија ѝ пришле на Дитрих и ѝ понудиле профитабилни договори, за да се врати во Германија како главна филмска ѕвезда на Третиот Рајх. Таа ја одбила нивната понуда и аплицирала за американско државјанство во 1937 година.[28] Таа се вратила во Парамонт да го сними филмот Ангел (1937), уште една романтична комедија во режија на Ернст Љубич. Филмот бил лошо примен, што довело до тоа Парамонт да го откупи договорот со Дитрих.
Подоцна, иако Дитрих никогаш целосно не го повратила својот поранешен успех на екранот, таа продолжила со филмови, меѓу кои и некои со истакнати режисери како Алфред Хичкок, Фриц Ланг, Орсон Велс и Били Вајлдер.
Remove ads
Кон крајот на 1930-тите, Дитрих заедно со Били Вајлдер и неколку други Германците, создале фонд за помош на Евреите и бегалците од Германија. Во 1937 година, целиот хонорар од филмот Витез без оклоп (450,000 долари) бил ставен за потребите на бегалците. Во 1939 година, таа станала американска државјанка и се откажала од своето германско државјанство.[29] Во декември 1941 година, со учеството на САД во Втората светска војна, Дитрих станала една од првите личности која сакала да помогне. Од јануари 1942 година до септември 1943 имала турнеи за поттик на моралот кај војниците и се појавила пред 250,000 војници на брегот на Тихиот Океан а потоа и на други места.
Дитрих добила Медал на слободата во ноември 1947 година, за "забава на трупите во странство за време на војната"[30] и изјавила дека е најгорда на тоа остварување[31]. Таа исто така била наградена и со Легија на честа од страна на француската влада за нејзините воени заложби[32].
.jpg)
Remove ads
Од раните 1950-ти до средината на 1970-тите, Дитрих работела речиси исклучиво како високо платена кабаретска забавувачка, настапувајќи во големи театри во поголемите градови во светот. Во 1953 година, на Дитрих ѝ било понудено да заработува по 30,000 долари[27] неделно за да изведува во живо во Сахара Хотел во Лас Вегас. Шоуто било кратко, се состоело само од неколку песни поврзани со неа. Овој ангажман бил толку успешен што таа наскоро потпишала настапи и во Кафе де Пари во Лондон а воедно ѝ биле обновени и договорите со Лас Вегас.
Дитрих го вработила Берт Бакарак како нејзиниот музички аранжер на почетокот на 1950-тите години. Нејзиниот репертоар вклучувал песни од нејзините филмови, како и популарни песни. Аранжманите на Бакарак помогнале да се сокрие ограничениот вокален спектар на Дитрих како алт.[33] Тие заедно снимиле четири албуми и неколку синглови меѓу 1957 година и 1964 година[34]. Во ТВ интервју во 1971 година, таа изјавила дека Бакарак ѝ давал "инспирација" да изведува во текот на тие години.
Во 1960-тите Дитрих направила турнеи во Западна и Источна Германија а потоа и во Израел, каде за време на нејзините концерти пеела неколку песни на германски јазик вклучително и германската верзија на антивоената химна на Пит Сигер „Каде заминаа сите цветови“ (англиски: "Where Have All Flowers Gone"), со што го скршила неофицијалното табу за употребата на германскиот јазик во Израел. Таа станала првата жена и Германка која ќе го добие израелскиот Медал за храброст во 1965 година, "како признание за нејзиното храбро почитување на принципот и доказ на пријателството кон еврејскиот народ". Двапати настапила на Бродвеј (во 1967 и 1968) и освоила посебна награда „Тони“ во 1968 година.
Во нејзините шеесеттите и седумдесеттите години, здравјето ја напуштило. Таа преживеала рак на грлото на матката во 1965 и страдала од слаба циркулација во нозете. Станала зависна од лекови против болки и алкохол а во 1973 го повредила колкот а потоа и десната нога, во 1974 година.
Remove ads
Кариерата на Дистрих во голема мера завршила на 29 септември 1975 година, кога таа паднала на сцената и го скршила колкот за време на настапот во Сиднеј, Австралија.[35] Следната година починал нејзиниот сопруг, Рудолф Зибер, од рак на 24 јуни 1976.[36]
Зависна од лекови против болки и од алкохол, Дитрих живеела повлечено во нејзиниот стан на авенија Монтењ број 12 во Париз. Последните 11 години од животот ги поминала сама, овозможувајќи само на неколкумина од пријателите, семејството и вработените да ја посетуваат во станот. Во тоа време, таа пишувала многу писма и зборувала на телефон. Нејзината автобиографија, Земете ми го само животот, била објавена во 1979 година.[37]
Во 1982, Дитрих се согласила да учествува во документарен филм за нејзиниот живот, Марлен (1984), но одбила да ја снимаат. На режисерот на филмот, Максимилијан Шел, му било дозволено само да ѝ го снима гласот. Тој ги користел интервјуата со неа како основа за филмот, поставени на колаж од филмски клипови од нејзината кариера. Филмот освоил неколку европски филмски награди и добил номинација за Оскар за најдобар документарец во 1984 година. Њусвик го нарекол "уникатен филм, можеби најфасцинантниот филм во кој се зборува за некоја голема филмска ѕвезда"[38]
На 6 мај 1992 година, Дитрих умрела од бубрежна инсуфициенција во нејзиниот стан во Париз на 90-годишна возраст. Нејзината погребна церемонија била спроведена во римокатоличката црква Ла Мадлен во Париз, Римокатоличка црква на 14 мај 1992 година[39]. На погребната служба на Дитрих присуствувале илјадници вклучувајќи и неколку амбасадори од Германија, Русија, САД, Велика Британија и други земји.
По падот на Берлинскиот ѕид, Дитрих била погребана во нејзиното родно место, Берлин, во близина на нејзиното семејство[40][41]
Remove ads
| Година | Наслов на филмот | Оригинален наслов | Режија |
|---|---|---|---|
| 1919 | Im Schatten des Glücks | Јакоб Флек и Луиза Флек | |
| 1923 | Малиот Наполеон | Der kleine Napoleon | Георг Јакоби |
| 1923 | Човекот на крајот од патот | Der Mensch am Wege | |
| 1923 | Љубовна трагедија | Tragödie der Liebe | Џо Меј |
| 1924 | Der Mönch von Santarem | Лотар Мендес | |
| 1924 | Скок во животот | Der Sprung ins Leben | Јохан Гитер |
| 1925 | Улица без радост | Г.В.Пабс | |
| 1925 | Танчерот на госпоѓата | Der Tänzer meiner Frau | Александер Корда |
| 1926 | Манон Леско | Артур Робисон | |
| 1926 | Госпоѓата не сака деца | Madame wünscht keine Kinder | Александер Корда |
| 1927 | Модерната Дибари | Eine Dubarry von heute | Александер Корда |
| 1927 | Лажниот барон | Der Juxbaron | Вили Волф |
| 1927 | Главата горе, Шарли | Kopf hoch, Charly! | Вили Волф |
| 1927 | Нејзиниот најголем блеф | Sein größter Bluff | Хенрик Галин |
| 1927 | Кафе Електрик | Café Elektric | Густав Учицки |
| 1928 | Принцезата Олала | Prinzessin Olala | Роберт Ланд |
| 1929 | Опасната веридба | Gefahren der Brautzeit | Фред Сауер |
| 1929 | Бакнувам рака, Мадам | Ich küsse Ihre Hand, Madame | Роберт Ланд |
| 1929 | Die Frau, nach der man sich sehnt. | ||
| 1929 | Бродот на изгубените души | Das, Schiff der verlorenen Menschen | Морис Турнер |
| 1929 | Синиот анѓел | Der Blaue Engel | Јозеф фон Штернберг |
| 1930 | Мароко | Morocco | Јозеф фон Штернберг |
| 1931 | Обесчестена | Dishonored | Јозеф фон Штернберг |
| 1932 | Шангај Експрес | Shanghaï Express | Јозеф фон Штернберг |
| 1932 | Русокосата Венера | Blonde Vénus | Јозеф фон Штернберг |
| 1933 | Песна над песните | Song of Songs | Рубен Мамулијан |
| 1934 | Црвената царица | The Scarlet Empress | Јозеф фон Штернберг |
| 1935 | Ѓаволот е жена | The Devil is a Woman | Јозеф фон Штернберг |
| 1936 | Желба | Desire | Ернст Љубич |
| 1936 | Градината на Алах | The Garden of Allah | Ричард Болеславски |
| 1937 | Витез без оклоп | Knight Without Armour | Жак Федер |
| 1937 | Анѓел | Angel | Ернст Љубич |
| 1939 | Destry Rides Again | Џорџ Маршал | |
| 1940 | Седумте гревови | Seven Sinners | Теј Гарнет |
| 1941 | Пламенот од Њу Орлеанс | The Flame of New Orleans | Рене Клер |
| 1941 | Manpower | Раул Волш | |
| 1942 | The Lady Is Willing | Мичел Лизен | |
| 1942 | The Spoilers | ||
| 1942 | Питсбург | Pittsburgh | Луис Силер |
| 1944 | Следи ги момците | Follow the Boys | А.Едвард Сатерленд |
| 1947 | Златните обетки | Golden Earrings | Мичел Лизен |
| 1948 | Странска афера | A Foreign Affair | Били Вајлдер |
| 1950 | Трема | Stage Fright | Алфред Хичкок |
| 1951 | Нема автопат на небото | No Highway in the Sky | Хенри Костер |
| 1952 | Rancho Notorious | Фриц Ланг | |
| 1956 | Пат околу светот за 80 дена | Around the World in Eighty Days | Мајкл Андерсон |
| 1957 | Приказната за Монте Карло | The Monte Carlo Story | Семјуел А. Тејлор |
| 1957 | Сведок | Witness for the Prosecution | Били Вајлдер |
| 1958 | Допир на злото | Touch of Evil | Орсон Велс |
| 1961 | Нирнберг | Nuremberg | Стенли Крамер |
Одликувања
Награди
- Награди Лорел 1958 : најдобра глумица во драма за „Сведок“
- Давид ди Донатело 1962 : специјална награда за улогата во Нирнберг
- Награда Тони 1968 : специјална награда за изведби на Бродвеј[45]
- Deutscher Filmpreis 1980 : почесна награда за придонес на германскиот филм
Номинации
- Оскар : Најдобра глумица за „Мароко“[46]
- Златен Глобус 1958 : Најдобра глумица за „Сведок“
Ѕвезди на популарноста
Почести
- Астероидот (1010) Марлен, откриен во 1923 и тогаш именуван 1923 PF, подоцна бил преименуван во нејзина чест[47].
- Дојче Пост (германската пошта) објавила поштенска марка со ликот на Марлен Дитрих, со вредност 110 фенинзи за серијата Жените во германската историја.
- Во 2007, серија пенкала Монблан биле направени во нејзина чест[48].
Плоштадот Марлен Дитрих во Париз во 16 арондисман.
Ѕвезда за Марлен Дитрих на Булеварот на ѕвездите во Берлин
Комеморативна плоча на плоштадот Марлен Дитрих во Берлин, Германија
.JPG)
_Marlene_Dietrich.jpg)
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads