![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Standard_Model_of_Elementary_Particles_mk.svg/langmk-640px-Standard_Model_of_Elementary_Particles_mk.svg.png&w=640&q=50)
Силно заемодејство
From Wikipedia, the free encyclopedia
Силно заемодејство — механизмот одговорен за силната јадрена сила, (наречена и силна сила, силна јадрена сила или обоена сила) едно од четирите основни заемодејства во природата, останатите три се електромагнетизмот, слабото заемодејство и гравитацијата. Со сила делотворна само на растојание од неколку фемтометри, истата сила е 137 пати посилна од електромагнетизмот, и милион пати посилна од слабото заемодејство и многупати посилна од гравитацијта на тоа растојание. Со ова заемодејство се обезбедува стабилната состојба на обичната материја, бидејќи ги обединува кварковите во елементарните честички во хадронски честички како што се протоните и неутроните, најголемите составни делови од масата на обичната материја. Понатмошно, поголемиот дел од масата и енергијата на обичниот протон или неутрон е во облик на силно поле од енергија, поединечните кваркови обезбедуваат само околу 1% од масата и енергијата на протонот.
Силното заемодејство се набљудува во две области: при поголеми растојанија (околу 1 до 3 фм.), фи поврзува протоните и неутроните со што се создава јадрото на атомот.При помали растојанија (помали од 0.8 фм., полупречникот на јадрото), е силата (пренесена преку глуоните) која ги држи кварковите заедно при што се образуваат протони,неутрони и останатите хадронски честички. Силното заемодејство има толку силно дејство така што енергијата на тело сврзано од оваа сила е доволно висока за да се добијат нови масивни честички. Така, ако хадроните се заглават од високоенергетски честички, ќе се добијат нови хадронски честички, нема да се оддаде слободно зрачење (глуони). Ова својство на силното заемодјство се нарекува запазување на бојата, и истото го попречува „оддавањето“ на енергија од силното заемодејство: наместо тоа, во практиката, се набљудуваат млазови масивни честички.
Во однос на сврзувањето на протоните и неутроните за да се создадат атоми, силното заемодејство се нарекува јадрена сила (или остаточна силна сила). Во овој случај, станува збор за остатокот од силното заемодејство меѓу кварковите кои ги создале протоните и неутроните. Како такво, остаточното заемодејство е доста поразлично во зависност од растојанието меѓу нуклеоните, од кои делува преку поврзувањето на кварковите во нуклеоните.Енергијата на сврзување која делумно се ослободува по распадот на јадрото е поврзана со остаточното заемодејство се користи во атомските централи и оружјата кои се засновани на цепење на јадрото т.е. јадреното оружје.[1][2]
Ова силно заемодејство се смета дека е спроведено од безмасени честички наречени глуони, кои се разменуваат меѓу кваркови, антикваркови, и други глуони. Глуоните, пак, се смета дека се во заемодејство со кварковите и глуоните бидејќи сите носат вид на полнеж наречен „промена на боја“. Промената на боја е исто што и електромагнетен полнеж, но истото се сретнува како три вида наместо еден (+/- црвен, +/- зелен, +/- син)при што се добиваат различни видови на сила, со разлчни начини на однесување. Овие правила се опишани во теоријата наречена квантна хромодинамика, која е теорија за заемодејствата меѓу кварковите и глуоните.
Веднаш по Големата експлозија, и завреме на електрослабата епоха, електрослабата сила се одвоила од силното заемодејство. Иако се очекува дека постои теоријата за сè која би го опишала ова, досега ваква теорија не е создадена, и обединувањето на основните заемодејства е еден од нерешените проблеми во физиката.