Саса

Саса — село во Општина Македонска Каменица, во областа Осоговија, во околината на градот Македонска Каменица.

Саса
Поглед на Саса
Саса Местоположба на Саса во Македонија Саса на карта
Координати 42°04′40″N 22°32′43″E
Регион	Источен
Општина	Македонска Каменица
Област	Осоговија
Население	501 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	2304
Повик. бр.	033
Шифра на КО	09021
Надм. вис.	700-1.340 м
Саса на општинската карта Атарот на Саса во рамките на општината
Саса на Ризницата

Географија и местоположба

Саса се наоѓа во областа Осоговија, во северниот дел на Општина Македонска Каменица. Селото е планинско и од разбиен тип, а неговите маала се издигаат на надморска височина од 700 до 1.340 м. Селскиот атар зафаќа површина од 56,1 км².^[2] Со својата површина, атарот зафаќа голем дел од долината по течението на Каменичка Река, вклучувајќи ги и нејзините извори во Осоговските Планини.

Маалата во селото се познати како: Мачкарска Маала, Черовци, Протоѓерци, Шебовска Маала, Додевци, Требешка Маала, Деровци, Портарци, Аџиска Маала, Капетанска Маала, Литовци, Рамни Дол, Букоровенци, Ризанци, Трканица, Гујновци, Сарафатска Маала, Саратска Маала, Возарци, Борчето и Тораница.

Историја

Саса како населено место води потекло многу одамна. Во средниот век, германското рударско племе Саси (Саксонци) започнале коп на руда и основале населба од каде што денеска потекнува и името на самото село. Денешниот рудник потекнува од XVII век.

Вкупно 11 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[3]

Стопанство

Селото има мешовита земјоделска функција. Во рамките на неговиот атар, шумите преовладуваат на површина од 2.565 ха, на пасишта отпаѓаат 1.782 ха, а обработливото земјиште е на површина од 960 ха.^[2]

Рударство

Стопанска гранка од особено значење во селото е рударството. Во неговиот атар се сместени рудниците Саса и Тораница од коишто се ископува олово и цинк. За потребите на рудникот Саса било изградено и истоименото јаловиште.

• 
  Рудникот „Саса“
• 
  Јаловиштето

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 1.656 —     1953 1.117 −32.5% 1961 1.226 +9.8% 1971 1.206 −1.6% 1981 1.388 +15.1%	Година Нас. ±% 1991 1.034 −25.5% 1994 1.190 +15.1% 2002 876 −26.4% 2021 501 −42.8%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Саса живееле 730 жители, од кои 700 Македонци и 30 Роми.^[4] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Саса имало 558 жители, од кои 552 Македонци под врховенството на Бугарската егзархија и 6 Роми.^[5]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 950 Македонци.^[6]

Според пописот од 2002 година, во селото Саса живеат 876 жители, од кои 874 Македонци и 2 Срби.^[7]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живеел 501 жител, од кои 418 Македонци, 4 останати и 79 лица без податоци.^[8]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	730	558	1.656	1.117	1.226	1.206	1.388	1.034	1.190	876	501

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[9]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[10]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[11]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]

Општествени установи

Аџиска Маала

Во селото работи подрачното основно училиште „Кирил и Методиј“, каде што се изведува настава до петто одделение. Освен тоа, во селото има амбуланта и услужни објекти.^[2]

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Македонска Каменица од 1996 година.

Во периодот 1955-1996, селото било дел од Општина Делчево.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од Општина Каменица.

Во периодот 1950-1952, селото било дел од истоимената општина.

Во XIX век, селото било дел од Кочанската каза на Отоманското Царство.

Избирачко место

Во селото постојат избирачките места бр. 615 и 616 според Државната изборна комисија, сместени во основното училиште.^[13]

На парламентарните избори во 2020 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 668 гласачи.^[14]

Културни и природни знаменитости

Саскиот манастир

Археолошки наоѓалишта^[15]

• Балташтица — топилница од средниот век;
• Градиште — градиште од доцноантичко време;
• Јагодинска Река — топилница од средниот век;
• Конарник — црква од старохристијанско време;
• Маден — топилница од средниот век;
• Манастириште — црква од средниот век;
• Петрова Река — топилница од средниот век;
• Свиња Река — топилница од средниот век;
• Ќеровица — населба од доцноантичко време.

Манастири

• Саски манастир.

Реки

• Каменичка Река.

Споменици

• Споменик на Вера Јоциќ.

Цркви

• Црква „Св. Архангел Михаил — манастирска црква.

Личности

Родени во Саса

• Соња Стаменкова (р. 1968) — политичарка и градоначалничка на Општина Македонска Каменица.

Починати во Саса

• Дончо Ангелов (1884 — 1921) — македонски револуционер;
• Вера Јоциќ (1923 — 1944) — југословенска партизанка.

Галерија

• 
  Сретселото
• 
  Улица низ селото
• 
  Објекти во селото
• 
  Аџиска Маала
• 
  Основното училиште
• 
  Селските гробишта
• 
  Капелата
• 
  Гробови
• 
  Селските гробишта

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја (PDF). Скопје: Патрија. стр. 265.
3. „Попис на жртвите од војната 1941-1945, СР Македонија“ (PDF).
4. Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900 стр. 227.
5. Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 132-133.
6. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
7. „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 26 март 2021.
8. „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
9. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
10. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
11. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
12. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
13. „Описи на ИМ“ (PDF). Посетено на 26 март 2021.
14. „Парламентарни избори 2020“. Архивирано од изворникот на 2020-07-15. Посетено на 1 април 2021.
15. Коцо, Димче (1996). Археолошка карта на Република Македонија. II. Скопје: Македонска академија на науките и уметностите. ISBN 9989649286.

Надворешни врски

• Саса на Ризницата ^?