From Wikipedia, the free encyclopedia
Мозочен удар, устрел, дамла, цереброваскуларен инсулт, шлог или апоплексија — престанок на функционирањето на одредени групи мозочни ќелии (оштетување на мозочниот паренхим), а настанува поради недостаток на хранливи материи и/или кислород. Недостатокот на овие материи се јавува како последица на нарушувањето на крвотокот заради зачепување на крвните садови или заради нивно прскање и излив на крв во мозочното ткиво или мозочниците. Со оглед дека мозочните ќелии не поседуваат резерви на хранливи материи и кислород, доаѓа до нивно распаѓање што клинички се манифестира со нарушување или испад на оние функции за кои се одговорни истите[1].
| Мозочен удар | |
|---|---|
| Синоними | Цереброваскуларен инсулт |
 | |
| CT снимка која покажува исхемичен мозочен удар на десната мозочна полутопка (лева страна на сликата). | |
| Специјалност | Неврологија |
| Честота | Грешка во Lua во Модул:PrevalenceData, ред 28: attempt to perform arithmetic on field 'lowerBound' (a nil value) |
Мозочниот удар клинички се манифестира во вид на одземеност на поедини делови на телото, со нарушување на говорот, испад на поедини видови осети, пречки во координација на движењата и одот или разни психички испади и растројство на свеста, а во скоро 33% од случаите доаѓа до смрт. По процентот на смртност мозочниот удар се наоѓа на трето место, веднаш после болести на срцето и карцином. Последиците од мозочниот удар ја прават најголемата и најтешката група на инвалидност. Лицата кои доживеале мозочен удар во голема мерка се зависни од луѓето од окружувањето за задоволување на основните животни потреби. Ова е важно бидејќи е докажано дека човечкиот век се продолжува, а после 55-тата година од животот ризикот за појава на мозочен удара се удвојува во секоја наредна деценија од животот. Последните години мозочниот удар се јавува на сè порана возраст (по разни статистики 28% од заболените се помлади од 65 години). Заради тоа многу е битно рано забележување на знаци на мозочен удар, за да се намали смртноста и да се спречи инвалидитет.[2]
Името „апоплексија“ доаѓа од грчкиот збор ἀποπληξία што значи удира, додека името „шлог“ доаѓа од германскиот збор schlagen со истото значење. Апоплексија е застарен медицински термин кој денес се користи само во специфични состојби.
Постојат два типа на мозочен удар:[3]
Причина за исхемискиот мозочен удар е затнување на некој од артериските крвни садови на мозокот, најчесто со атеросклеротски материјал или крвно згрутчување кое потекнува од изменета каротидна артерија. Како последица на истото дел од мозокот останува без снабдување со крв која носи кислород, што доведува до смрт на клетки чии последици се невролошки дефекти или смртен исход.
Кај хеморагискиот мозочен удар доаѓа до излевање на крв во некој од ликворските простори во внатрешноста черепот или во мозочното ткиво со тешка клиничка слика заради притисок на мозочното ткиво, оток на околното мозочно ткиво и неповолни ефекти на разградните производи на крвта на тонусот на крвните садови на мозокот. До крвавење може да дојде од некоја од поситните артериски гранки, ненормална комуникација меѓу артериите и вените (артерио-венска малформација) или абнормално проширување на артериски крвен сад (интракранијална аневризма). Резултат на пукањето (руптурата) е интракранијално крвавење кое клинички се манифестира со исклучително силна главоболка која може, но не мора, на биде проследена со мачнина, повраќање, вкочанетост на вратот и невролошки промени.[4]
При исхемиски мозочен удар, дотекот на крв во одреден дел на мозокот е намален или прекинат, што доведува до дисфункција на мозочното ткиво во зафатеното подрачје. Постојат четири причини заради кои истото може да се случи:
Мозочен удар без очигледна причина се нарекува „криптоген“ (со непознато потекло), и истиот претставува 30-40% од сите исхемиски удари.[1][7]
Постојат различни системи на класификација за акутен исхемиски мозочен удар.
Оксфордската или Бамфорд класификацијата (класификација Oxford Community Stroke Project) примарно се темели на првичните симптоми; на основа на проширените симптоми , мозочниот удар се квалификува како:
Овие четири ентитети ја предвидуваат проширеноста на мозочниот удар, регијата на зафатеност, причината и прогнозата [8][9]. TOAST (Trial of Org 10172 - во третманот на акутниот мозочен удар) класификацијата е втемелена на клинички симптоми и резултати на досегашни истражувања; на таа база мозочниот удар се класификува како предизвика (1) од тромбоза или емболија заради атеросклероза на големата артерија, (2) емболија од срцево потекло, (3) зачепување на мала крвна жила, (4) останати детерминирани причини, (5) недетерминирани причини (две можни причини, неидентификувана причина или недоволно истражување)[1][10].
Интракранијалната хеморагија (крвавење) е насобирање на крв каде било во внатрешноста на черепот. Постои разлика меѓу интрааксијалното крвавење (крв во внатрешноста на мозокот) и екстрааксијално крвавење (крв во внатрешноста на черепот, но вон мозокот). Интрааксијалното крвавење настанува заради интрапаренхималното крвавење (крв во мозочното ткиво) или интравентрикуларно крвавење (крв во вентрикуларниот систем). Главни видови на екстрааксијално крвавење се епидурален хематом (крв меѓу dure mater и черепот), субдурален хематом (во субдуралниот простор) и субарахноидално крвавење (меѓу арахноидејата и pia mater). Поголемиот број синдроми на хеморагиски мозочни удари имаат специфични симптоми (на пр. главоболка, претходна повреда на главата).
Знаците на предупредување за мозочен удар и за минлив исхемичен напад можат да бидат еден или неколку од следниве:
Мозочниот удар претставува итен медицински случај. Какви и да се знаците на мозочниот удар, не треба да се занемарат и треба да се побара итна медицинска помош. Бидејќи, ако се почне со лечењето веднаш после појавата на симптомите, тоа може да ги подобри шансите за преживување и да ја намали тежината на ударот.
Негата после мозочниот удар може да вклучи нешто од следново:
После мозочен удар може да се има проблеми со следниве:
Рехабилитацијата може да трае долг период зависно од степенот на мозочниот удар.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
