Barraba he tāone iti i Niu Haute Wēra, Ahitereiria. Kei roto Barraba i te rohe Ingarangi Hōu. Kei roto Barraba i te rohe o Te Kaunihera Ā-Rohe o Tamworth (i te reo Pākehā: Tamworth Regional Council). Kei roto te tāone iti i Te Rohe Whai Tikanga mō Ngā Manu o Bundarra me Barraba (i te reo Pākehā: Bundarra-Barraba Important Bird Area), e tiaki ana taua i te nōhanga o te manu whakamōrea Anthochaera phrygia (i te reo Pākehā: Regent Honeyeater).

Thumb
Tiriti Kuini (Queen Street), Barraba
Thumb
Te wāhi o Barraba i Ahitereiria
Thumb
Anthochaera phrygia (Regent Honeyeater)

Barraba e 477 kiromita ki te tapatapātiu mai i Poihakena, e 548 kiromita ki te tonga-mā-uru mai i Piripane, e 694 kiromita ki te raki mai i Kānapera, me e 90 kiromita ki te raki mai i Tamworth, te tāone nui tata. Kei te rere te Awa o Manilla (i te reo Pākehā: Manilla River) i te taha rāwhiti o te taone iti ki te tonga.

Kei runga te tāone iti i te rori Te Rori o Ngā Kairapurapu (i te reo Pākehā: Fossickers Way) me kei roto te tāone iti i te Pae Maunga o Nandewar (i te reo Pākehā: Nandewar Range), 500 mita i runga ake i te taumata o te moana.

Thumb
Allan Cunningham

Te Hītori

I noho ngā tāngata whenua, te iwi Kamilaroi, ki te rohe i mua i te taenga mai o te Pākehā.[1] I te tangata Pākehā tuatahi i te rohe i a Allan Cunningham, he kaihōpara, he tohunga huaota.[2] I tae mai ia ki te rohe i te tau 1827.[2] I whakatuhia te pāmu tuatahi i te rohe i te tau 1837 1838 rānei.[1][3] I ruritia te wāhi o te tāone iti i te tau 1852.[4]

I āwhina te kitenga o te kōura ki te tāone iti te tipu.[4] I whakatuwherahia te poutāpeta tuatahi i te tau 1856[5] me i whakatuwherahia te kura tuatahi in te tau 1861.[1] I hangaia te whare karakia Mihinare tuatahi i te tau 1876[3] me i whakatuwherahia hoki te pēke tuatahi i te tau 1876.[3] I hangaia te hōtēra tuatahi, The Commercial Hotel, i te tau 1878[3] me i hangaia te whare kōti tuatahi i te tau 1881.[3] I tauākītia Barraba he tāone iti e te kāwanatanga koroni i Poihākena i te tau 1885.[3][4] I hangaia te hōhipera i te tau 1891[3] me i hangaia te whare karakia Metoriti i te tau 1898.[3]

I tīmata te niupepa ā-rohe, The Barraba Gazette, ki te perehi i te tau 1900,[3] heoi i mutu te niupepa i te tau 2020. I hangaia te whare karakia Katorika i te tau 1906.[3] I tae te reriwe ki Barraba i te tau 1908,[6] heoi i wehe atu te tereina mātāmuri i te tau 1983 me i katia te reriwe i te tau 1987.[7] I hangaia Te Pāpuni o Connors Creek (i te reo Pākehā: Connors Creek Dam) i te tau 1933.[3] I whakapai ake te pāpuni i te whakarato o te wai ki te tāone iti.

Te Mahi o Rua

Te Konukura

I kitea te konukura i Gulf Creek i te tau 1889 me i tīmata te rua konukura tuatahi i te tau 1892.[1] Gulf Creek e 22 kiromita ki te whakarua mai i Barraba. I tīmata he kāinga ki te tipu ki Gulf Creek. He kura, he poutāpeta, me he hōtēra tō te kāinga.[8] Te rua konukura te rua konukura nui rawa i Niu Haute Wēra i te tau 1903 me i noho 300 tāngata ki te kāinga me i katia te rua konukura i ngā tau 1930 me i whakarērea te kāinga.

Thumb
te rua tēpoko i Woodsreef
Thumb
te Pāpuni Split Rock

Te Tēpoko

I keria a tēpoko mai i te tau 1919 ki te tau 1985 i Woodsreef. Tērā kāinga e 15 kiromita ki te rāwhiti mai i Barraba. I whakarahihia te rua tēpoko i te tau 1974. I whakarerea te rua tēpoko i te tau 1983. I whakaputahia e te rua 500,000 tana o te tēpoko mā. I whakarere te rua tēpoko i 75,000,000 tana o ngā toka kongakonga me 25,000,000 tana o te tēpoko. E 43 hekatare te wāhi o te pūranga tēpoko.[9] E 70 mita te teitei o te pūranga tēpoko.[9]

I te tau 2008 i whakaatu he pūrongo pouaka whakaata i te āwangawanga kei kino te tēpoko mō te iwi.[10] I tono he tūāpapa, The Asbestos Diseases Foundation of Australia, kia whakapai i te wāhi o te rua. I tono hoki te tūāpapa kia aukatia te iwi ki te wāhi o te rua. I whiti tetahi rori puehu a-iwi i te wāhi o te rua, engari i katia taua rori i te 2013. I whakarērea te kāinga.

I mahi te ratonga hauora o te kawanatanga o Niu Haute Wēra, Hunter-New England Health, i rangahau kōhukihuki mō te kino ka taea ki te hauora o te iwi. Kāore anō ngā hua o te rangahau kia perehitia.[11]

Te Whenua Diatomaceous

I tīmata te rua whenua diatomaceous (i te reo Pākehā: diatomaceous earth, diatomite) i te tau 1982.

Ngā Kōhatu Utu me Ngā Mātātoka

Kei te kitea te pyrite, te jasper, te garnet, te kiripaka, me te mātātoka huri noa i Barraba.

Te Ahuwhenua

Kei te whakatipu ngā pāmu o te rohe i te kau, te hipi, me te witi.

Te Āhuarangi

He wera, he pārūrū te raumati. He makariri, he maroke te takurua. E 41 °C te paemahana tino wera. E -9.4 °C te paemahana tino makariri. E 688 mirimita te toharite o te ua o te tau. E 194.3 mirimita te ua nui rawa i te rā kotahi i hinga i te 25 o Huitanguru 1955.[12]

Te whakarato o te Wai

I mua i te hanganga o te Pāpuni Split Rock (i te reo Pākehā: Split Rock Dam), i tango wai ngā tāngata o Barraba mai i te Pāpuni Connors Creek, i te Awa o Manilla, me i te Awa o Barraba (i te reo Pākehā: Barraba Creek). Ka maroke aua wai, ka tangohia e te iwi o Barraba te wai mai i ngā poka poka whawhati tata.[13][14]

I hangaia a Pāpuni Split Rock i te tau 1988. I oti he kōrere wai mai te pāpuni ki te tāone iti i te tau 2015.

Ngā Whakaahua

Ngā Tohutoro

Ngā Hononga o Waho (i te reo Pākehā)

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.