Сеул

Сеул — ола, Кечывалвел Корейын рӱдолаже, ты кундемыште эн кугу олалан шотлалтеш. Калыкчот — 10 амион еҥ.

Ола
Сеул
서울 특별시, Seoul
Тисте
37°35′ с. ш. 127°00′ в. д.HGЯO
Эл	Кечывалвел Корей
Регион	Судогвон
Кӧргӧ шеледымаш	25 ку
Вуйлатыше	О Се Хун[d]
Эртыш да географий
Негызлыме	1395 ий 6 Пеледыш
Икымше гана палемдыме	IV век до н. э.
Тошто лӱм-влак	Ханъян, Хансон, Кёнсон, Кэйдзё
Кумдык	605,25 км²
Рӱдын кӱкшытшӧ	38 метр
Шагат ӱштӧ	UTC+9:00[d]
Калыкчот
Калыкчот	10 421 782 еҥ (2007)
Чаклык	17 108 еҥ/км²
Агломераций	23 000 000
Официал йылме	корей йылме
english.seoul.go.kr
Сеул
Медиафайлы на Викискладе

Лӱм

Корейыште илыше-влак рӱдолаштын лӱмжым [соуль] семын маныт. Соуль мут тоштокорейысе йылме гыч толын, соболь але сораболь мут дене рӱдӧ олам лӱмденыт. Тудо жапыште тиде мут дене Кёндж олам лӱмденыт. Латин транскрипцийыште тиде мутым йоҥылыш мутлончо-влаклан шеледеныт, сандене европысо, руш йылмылаште "сеул" мутым йоҥылыш лудыт. Seoul — Seo-ul семын лудаш кӱлеш ыле, а лудыныт — французла — Se-oul.

Эртымгорно

Сеулысо урем, Кёнбоккун полат тыште верланен. XIX курым

Корейысе архитектуро

Олан икымше лӱмжӧ Виресон, тудо Пэкче кугыжанышын рӱдолаж лийын (мемнан курым деч ончыч 18 ий гыч тӱҥалын). Корӧ жапыште "Хасон" лӱм дене палыме ыле. Чосон династийын курымыштыжо (1394 ий гыч) кугыжанышын рӱдолаже лийын, "Ханян"( 漢陽) лӱмдалтын. Вара Японий Корейым шке колонийышкыж савырен, тудо жапыште ола "Кӧнсон" лӱмым налын. 1945 ийыште Корей эрыкан лийын, да рӱдолалан "Сеул" лӱмым пуэныт.

Тӱҥалтышште ола йыр кугу, 7 метр марте кӱкшытан орым шогалтеныт. Ир янлык, тушман, да толышо-влак деч аралалташлан. Вара ола шарлен, пӧрт-влак орын вес велыштыже чоҥалташ тӱҥалыныт, тачысе кечылан оржат кодын огыл (олан йӱдвел ужашыштыже изиш аралалтын). Но тидо орын капкаже-влак тачат шогат, нунын кокла гыч эн палымыже — Намдэмун ден Тондэмун. Чосон тукым жапыште кажне кечын кугу оҥгыр йӱк почеш капкам петыреныт да почыныт.

2008 ийшыте, Пургыж тылзын 11 кечынже Намдемун капка (а тудым 1398 ийыште чоҥеныт) йӱлен пытен. Олаште илыше шоҥго кочалан олаште илымвержым шуко жап тӧрлатен огытыл, тудо, сырымекыже, капкам ылыжтен. Вара тудым полиций муын, да тудо сулыкыш пурымыжым умылымеке, калык деч тудым касараш йодын. Тиддеч ончыч тиде айдемак сеулысо Чхангӧнгун полатым ылыжташ тыршен.

Капкам нигӧ оролен шоген огыл, молан манаш гын, Корейыште 1-ше номеран калыкле поянлыкым иктаж-кӧн шалаташ кумылжо лиеш, манын, нигӧ шоненат огыл.

Корейысе сар жапыште Сеулым кок гана Йӱдвел Корейысе да Китайысе салтак-влак налыныт (1950 ийыште Пеледыш—Идым тылызылаште да 1951 ийыште Шорыкйол--Ӱярня тылзылаште). 191 000 чоҥымаш, 55 000 пӧрт, 1000 ыштыквер наре сар шалатен. Олашке ялла, да вес олала гыч калык (2,5 амион наре) толын, илымвер деч посна олаште иленыт.

Сар деч вара Сеулым моткоч писын тӧрлатеныт, тудо угыч кугыжанышын политик да экономик рӱдерыш савырнен. Тачысе кечылан тиде олаште илыше-влакын чотышт Кечывалвел Корей калыкын ик чырыкше лиеш.

1988 ийыште Сеулышто ХХ-шо Кеҥежымсе Олимпий модмаш, 2002-шо ийыште футбол дене тӱнямбал чемпионат эртеныт.