ເຢຍລະມັນ (ອັງກິດ: Germany; ເຢຍລະມັນ: Deutschland, ອອກສຽງ: [ˈdɔʏtʃlant] (
ຟັງສຽງ)) ຫຼື ຊື່ຢ່າງເປັນທາງການແມ່ນ ສະຫະພັນ ສາທາລະນະລັດ ເຢຍລະມັນ[lower-alpha 6] ເປັນສະຫະພັນທະລັດໃນຮູບແບບສາທາລະນະລັດແບບລັດຖະສະພາໃນພາກພື້ນເອີຣົບກາງ ມີລັດອົງປະກອບທັງໝົດ 16 ລັດ ມີພື້ນທີ່ 357,021 ຕາລາງກິໂລແມັດ ແລະ ມີປະຊາກອນປະມານ 85 ລ້ານຄົນ.[11] ເຊິ່ງຖືເປັນປະເທດທີ່ມີປະຊາກອນຫຼາຍທີ່ສຸດໃນສະຫະພາບເອີຣົບ[12] ແລະ ຫຼາຍທີ່ສຸດເປັນອັນດັບສອງໃນເອີຣົບຮອງຈາກລັດເຊຍ.[13] ມີເມືອງຫຼວງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດແມ່ນ ແບກແລງ ແລະ ຍັງເປັນເມືອງທີ່ມີປະຊາກອນຫຼາຍທີ່ສຸດໃນປະເທດ.[14] ມີສູນກາງທາງເສດຖະກິດຢູ່ທີ່ແຟຣງເຟີດ[15] ແລະ ພາກພື້ນທີ່ມີຂະໜາດໃຫຍ່ທີ່ສຸດຄື ຣົວ. ເຢຍລະມັນມີລະບອບການປົກຄອງແບບປະຊາທິປະໄຕເສລີພາບ ແລະ ລັດສະຫວັດດີການ. ເຢຍລະມັນມີຊາຍແດນທິດເໜືອຕິດກັບທະເລເໜືອ, ປະເທດດານມາກ ແລະ ທະເລບານຕິກ, ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບໂປໂລຍ ແລະ ເຊັກ, ທິດໃຕ້ຕິດກັບປະເທດໂອຕຣິດ ແລະ ປະເທດສະວິດ ທິດຕາເວັນຕົກຕິດປະເທດຝຣັ່ງ, ລຸກຊຳບວກ, ແບນຊິກ ແລະ ໂຮນລັງ.
ສະຫະພັນ ສາທາລະນະລັດ ເຢຍລະມັນ Bundesrepublik Deutschland (ເຢຍລະມັນ)
| |
|---|---|
 ທຸງຊາດ
| |
.svg)  ທີ່ຕັ້ງຂອງ ປະເທດເຢຍລະມັນ (ຂຽວເຂັ້ມ) – ໃນທະວີບເອີຣົບ (ຂຽວອ່ອນ & ເທົາເຂັ້ມ) | |
| ເມືອງຫຼວງ ແລະ ເມືອງໃຫຍ່ທີ່ສຸດ | ເບີລິນ[lower-alpha 2] 52°31′N 13°23′E |
| ພາສາທາງການ | ເຢຍລະມັນ[lower-alpha 3] |
| ເດມະນິມ | ຊາວເຢຍລະມັນ |
| ການປົກຄອງ | ສະຫະພັນ ສາທາລະນະລັດ ລະບົບລັດຖະສະພາ |
• ປະທານາທິບໍດີ | ຟຣັງ-ວານເຕີ ສະຕາຍມາຍເອີ |
• ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ | ໂອລາບ ໂຊນສ |
| ສະພານິຕິບັນຍັດ | ບຸນເດີສະຕັງ, ບຸນເດີສະຕຣາດ[lower-alpha 4] |
| ກໍ່ຕັ້ງ | |
• ລວມຊາດ | 18 ມັງກອນ ຄ.ສ 1871 |
• ການລົ້ມເລີກ ສະຖານບັນກະສັດ | 9 ພະຈິກ ຄ.ສ 1918 |
| 23 ມີນາ ຄ.ສ 1933 | |
• ການແບ່ງ ຕາເວັນຕົກ–ຕາເວັນອອກ[lower-alpha 5] | 23 ພຶດສະພາ ຄ.ສ 1949 |
• ລວມປະເທດ | 3 ຕຸລາ ຄ.ສ 1990 |
| ພື້ນທີ່ | |
• ລວມ | 357,022 ຕາລາງກິໂລແມັດ (137,847 ຕາລາງໄມລ໌)[4] (ອັນດັບ 63) |
| 1.27 (ໃນ ຄ.ສ 2015)[5] | |
| ປະຊາກອນ | |
• 2022 ປະມານ |  84,270, 625[6] (ອັນດັບທີ 19) |
| 232 ຕໍ່ຕາລາງກິໂລແມັດ (600.9 ຕໍ່ຕາລາງໄມລ໌) (ອັນດັບທີ 58) | |
| GDP (ອຳນາດຊື້) | ຄ.ສ 2023 (ປະມານ) |
• ລວມ |  5.545 ພັນຕື້ໂດລາສະຫະລັດ[7] (ອັນດັບທີ 5) |
• ຕໍ່ຫົວ | 66,132 ໂດລາສະຫະລັດ[7] (ອັນດັບທີ 17) |
| GDP (ລາຄາຕະຫຼາດ) | ຄ.ສ 2023 (ປະມານ) |
• ລວມ | 4.308 ພັນຕື້ໂດລາສະຫະລັດ[7] (ອັນດັບທີ 4) |
• ຕໍ່ຫົວ | 51,383 ໂດລາສະຫະລັດ[7] (ອັນດັບທີ 19) |
| ຈີນີ (ຄ.ສ 2020) |  30.5[8]ປານກາງ |
| HDI (ຄ.ສ 2019) | 0.942[9] ສູງຫຼາຍ · ອັນດັບທີ 9 |
| ສະກຸນເງິນ | ເອີໂຣ (€) (EUR) |
| ເຂດເວລາ | UTC+1 (ເວລາເອີຣົບກາງ) |
• ລະດູຮ້ອນ (ເວລາອອມແສງ) | UTC+2 (ເວລາອອມແສງເອີຣົບກາງ) |
| ຂັບລົດດ້ານ | ຂວາ |
| ລະຫັດໂທລະສັບ | +49 |
| ລະຫັດອິນເຕີເນັດ | .de |
ຊົນເຜົ່າດັ້ງເດີມລວມເຖິງກຸ່ມຄົນເຈີມານິກເຂົ້າມາຕັ້ງຖິ່ນຖານທາງພາກເໜືອຂອງເຢຍລະມັນຕັ້ງແຕ່ສະໄໝຄລາສສິກ[16] ພາກພື້ນທີ່ຊື່ເຈີມາເນຍໄດ້ຮັບການຄົ້ນພົບກ່ອນ ຄ.ສ 100 ແລະ ໃນສະຕະວັດທີ 10 ດິນແດນຂອງເຢຍລະມັນກາຍເປັນສູນກາງຂອງຈັກກະວັດໂຣມັນອັນສັກສິດ[17] ໃນໄລຍະສະຕະວັດທີ 16 ພາກພື້ນທາງເໜືອກາຍເປັນສູນກາງຂອງການປະຕິຮູບສາສະໜາຝ່າຍໂປຣເຕສແຕນ ຫຼັງຈາກສົງຄາມນະໂປລຽນ ແລະ ການລົ້ມສະຫຼາຍຂອງຈັກກະວັດໂຣມັນອັນສັກສິດໃນປີ ຄ.ສ 1806 ສະຫະພັນທະລັດ ເຢຍລະມັນໄດ້ຖືກກໍ່ຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ ຄ.ສ 1815[18] ຕໍ່ມາໃນປີ ຄ.ສ 1871 ການລວມຊາດກໍ່ໃຫ້ເກີດຈັກກະວັດເຢຍລະມັນເຊິ່ງປົກຄອງໂດຍປຣັດເຊຍ ແລະ ພາຍຫຼັງສິ້ນສຸດສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີໜຶ່ງ ແລະ ການປະຕິວັດເຢຍລະມັນໃນປີ ຄ.ສ1918 ຈັກກະວັດໄດ້ການສະພາບເປັນສາທາລະນະລັດໄວມາຣ ແລະ ປົກຄອງແບບເຄິ່ງປະທານາທິບໍດີ.
ການຂຶ້ນກຳອຳນາດຂອງອາດັອຟ ຮິດເລີ ນຳໄປສູ່ການກໍ່ຕັ້ງນາຊີເຢຍລະມັນເຊິ່ງເປັນຜົນກະທົບຕໍ່ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ ແລະ ພັນທຸກໍາໃນເຫດການຮໍໂລຄອສ ຫຼັງສົງຄາມສິ້ນສຸດ ເຢຍລະມັນຖືກຕົກຢູ່ພາຍໃຕ້ການຍຶດຄອງຂອງຝ່າຍສຳພັນທະມິດ ກ່ອນຈະຖືກແບ່ງແຍກເປັນ ສະຫະພັນ ສາທາລະນະລັດ ເຢຍລະມັນ (ເຢຍລະມັນຕາເວັນຕົກ) ແລະ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ເຢຍລະມັນ (ເຢຍລະມັນຕາເວັນອອກ)[19] ສະຫະພັນ ສາທາລະນະລັດ ເຢຍລະມັນ ເປັນສະມາຊິກຜູ້ກໍ່ຕັ້ງປະຊາຄົມເສດຖະກິດເອີຣົບ ແລະ ສະຫະພາບເອີຣົບ ໃນຂະນະທີ່ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ເຢຍລະມັນ ມີສະຖານະເປັນລັດກອມມູນິດ ແລະ ເປັນສະມາຊິກຂອງກຸ່ມຕາເວັນອອກລວມເຖິງສົນທິສັນຍາວໍຊໍ, ການປະຕິວັດງຽບສະຫງົບນຳໄປສູ່ການລົ້ມສະຫຼາຍຂອງລັດທິກອມມູນິດ. ການລວມປະເທດເຮັດໃຫ້ເຢຍລະມັນຕາເວັນອອກເຂົ້າຮ່ວມ ສະຫະພັນ ສາທາລະນະລັດ ເຢຍລະມັນ ເມື່ອວັນທີ 3 ຕຸລາ ຄ.ສ 1990 ກໍ່ໃຫ້ເກີດລັດໃໝ່ຂອງເຢຍລະມັນ ເຊິ່ງໄດ້ກາຍເປັນສາທາລະນະລັດທີ່ມີລັດຖະບານກາງ ແລະ ຢູ່ພາຍໃຕ້ການບໍລິຫານໂດຍນາຍົກລັດຖະມົນຕີ.
ເຢຍລະມັນເປັນ ປະເທດພັດທະນາແລ້ວ ແລະ ຖືເປັນມະຫາອຳນາດ[20][21] ແລະ ເປັນສະມາຊິກຂອງ ສະຫະພາບເອີຣົບ, ເອີໂຣໂຊນ, ສະຫະປະຊາຊາດ, ອົງການເພື່ອການຮ່ວມມື ແລະ ການພັດທະນາທາງເສດຖະກິດ, ສະພາເອີຣົບ, ນາໂຕ, ກຸ່ມ 7[22] ແລະ ກຸ່ມ 20[23] ເຢຍລະມັນມີຄວາມສາມາດໃນການແຂ່ງຂັນລະດັບໂລກ ເປັນໜຶ່ງໃນຜູ້ນຳທາງວິທະຍາສາດ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະ ມີຄວາມໝັ້ນຄົງທາງເສດຖະກິດສູງ[24] ໂດຍຫາກວັດຈາກລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ. ເຢຍລະມັນມີຂະໜາດເສດຖະກິດທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນເອີຣົບ ແລະ ໃຫຍ່ເປັນອັນດັງ 4 ຂອງໂລກ[25] ແລະ ເປັນປະເທດທີ່ມີການນຳເຂົ້າ ແລະ ສົ່ງອອກຫຼາຍທີ່ສຸດເປັນອັນດັບ 3 ຂອງໂລກ[26] ລວມທັງມີດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດໃນລະດັບສູງ ແລະ ຍັງມີແຫຼ່ງມໍລະດົກໂລກຫຼາຍທີ່ສຸດເປັນອັນດັບ 3 ຂອງໂລກ ລວມທັງມີສະຫວັດດີການສັງຄົມທີ່ມີຄຸນນະພາບ ລະບົບສາທາລະນະສຸກທີ່ຄົບວົງຈອນ. ກົດໝາຍສິ່ງແວດລ້ອມທີ່ເຂັ້ມງວດ ແລະ ລະບົບການສຶກສາໂດຍບໍ່ເສຍຄ່າ[27]
ໝາຍເຫດ
- ຕັ້ງແຕ່ ຄ.ສ 1952 ເຖິງ 1990 "ດັສລີດແດຣດັອຍເຊິນ"ທັງໝົດເຄີຍເປັນເພງຊາດ ແຕ່ຈະຮ້ອງບົດທີ 3 ໃນໂອກາດພິເສດ ຕັ້ງແຕ່ ຄ.ສ 1991 ສະເພາະບົດທີ 3 ເທົ່ານັ້ນທີ່ເປັນເພງຊາດ[1]
- ພາສາດານມາກ, ເຢຍລະມັນຕ່ຳ, ແຊັກບີ, ຣູມານີ ແລະ ຟຣີເຊຍຖືເປັນພາສາປະຈຳພາກພື້ນ ຫຼື ພາສາຊົນກຸ່ມນ້ອຍ[3]
- The Bundesrat is sometimes referred to as a upper chamber of the German legislature. This is technically incorrect, since the German Constitution defines the Bundestag and Bundesrat as two separate legislative institutions. Hence, the federal legislature of Germany consists of two unicameral legislative institutions, not one bicameral parliament.
ອ້າງອີງ
ຂໍ້ມູນ
ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນອື່ນ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
