Sus scrofa domestica

Sus scrofa domestica; (Porsèl demèstech)
	;
Classifigazion sientífiga
Regn:	Animalia;
Phylum:	Chordata;
Clas:	Mammalia;
Ùrden:	Artiodactyla;
Famìa:	Suidae;
Zèner:	Sus;
Spéce:	S. scrofa;
Sota-spéce:	S. s. domestica;
Nomm trinomial
	Sus scrofa domestica; Linèo, 1758
Sinonim
	Sus domestica

Sus scrofa domestica l'è 'l nòm scentìfich del sì (ciamàt apò porsèl o ròi; en bergamàsch sunì, porsèl, ciù, cì; en insübregh: purscèl o nimàl o scin). L'è 'n mamìfer artiodàtilo de la famìa dei Suidae. L'è 'n animàl demestegàt e leàt fò de l'òm per la sò alimentasiù, tat che la sò càrne l'è la piö cönsömàda del mónt, a part di Giüdee e Müsulman che retegnen 'l porsèl "bròdegh" e alura 'l mangen mia.

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Chèlla us ché la gh'ha mia di foncc o i è tròp póche. Per piasér, zónta di fóncc a la us. Issé de ìga ön'idéa di ótre us senza fóncc, ardì ché.

Fæti in brêve Sus scrofa domestica (Porsèl demèstech), Classifigazion sientífiga ...

Særa

Del porsèl 'l se càa föra de tüt (carna, brassòl, tripa, pansèta, etc., ma suratüt 'l persüt e 'l speck.

L'è stat demestegàt presapóch 5.000÷10.000 agn fà, divèrso tép dòpo de i ovini (pére, càvre, ecc.) e dei bovini (àche, ecc.).

L'è 'mparentàt strèt del cinghiàl ma par che sàpe mìa 'l sò disendènt dirèt ma piötòst del sì salvàdech che 'l s'è separàt geneticamènt del cinghiàl amò 'ndèla preistória.

Al dé d'encö se 'l tróa 'n pó 'n töt el mónt. La prudusiù mondiàl de porsèi endèl 2003 l'ìa de 955,5 miliù de ezemplàr: 577,2 miliù 'n Asia, 198,8 miliù 'n Euròpa, 93,5 miliù 'n Amèrica del Nòrt, 59,5 miliù 'n Amèrica del Sud et 27,5 miliù 'n Africa-Oceania (Australia suratöt). La prudusiù mondiàl l'è 'n progrsiù cuntìnua e se stéma che 'l sò tas de créscita l'è 'ntùren al +15% a la fì del 2012.