El Giapun (Zapù en lumbard oriental, 日本 Nihon o Nippon en giapunés) a l'è un Paes de l'Asia urientala. El se tröva ind el Ucean Pacifegh e a l'è tacad a nord al Mar de Ochotsk, a est a l'Ucean Pacifegh del nord, a süd al Mar Cines Uriental e a ovest al Mar del Giapun. A l'è costitüii de un rosch de 14 125 isul par la plüpart muntagnùs e i quai de origen vulcanega. I cinch isul püsee grand hinn chei de l'Hokkaidō, de l'Honshū, del Kyūshū, de Shikoku e chela de Okinawa. El punt püsee volt del sò teritori l'è el Munt Fuji, un vulcan che l'ha avüü minga di ativitaa dal 1707. La sò popolazion de 126 miliun de abitancc, 38 de i chèi indela Granda Banda de Tokyo, el na fà vesser l'11° paes püsee abitaa del mund.
|
|
Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada. |
| Giapun | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
_(Japan_centered).svg) | |||||||
| Daits aministrativ | |||||||
| Nom intreg | |||||||
| Nom ofiçal | 日本国 | ||||||
| Lengue ofiçai | lengua giapponesa | ||||||
| Capitala | Tokyo | ||||||
| Politega | |||||||
| Forma de govern | |||||||
| Capo de Stat | Naruhito | ||||||
| Capo de Govern | Shigeru Ishiba | ||||||
| Superfix | |||||||
| Totala | 377 972,28 km² | ||||||
| Popolazion | |||||||
| Totala | 125 440 000 ab.(febrar 2022) | ||||||
| Densitaa | 331.88 ab./km² | ||||||
| Jeografia | |||||||
| Continent | Asia | ||||||
| Confin | Russia, Curea del Süd, Taiwan, Cina, Stat Unid d'America, Union di Republegh Socialist Sovietegh e Filipinn | ||||||
| Fus orari | Ora Stàndar del Japon, Àzia/Tokyo e UTC+9 | ||||||
| Economia | |||||||
| Valuda | Yen giapunes | ||||||
| PIL (nominal) | 5 005 536,74 milion de USD (2021) | ||||||
| Varie | |||||||
| Codex ISO 3166 | JP, JPN, 392 | ||||||
| TLD | .jp | ||||||
| Prefiss tel. | +81 | ||||||
| Sigla autom. | J | ||||||
| Inn nazional | Kimi ga yo | ||||||
| Evoluzion storega | |||||||
| Proclamazion | 3 magg 1947 | ||||||
A l'è staa abitaa giamò ind el Paleolitegh. L'è staa pö ind man a i samurai fin del 1868, ann ind el qual l'è pasaa sota al pödér de l'Imperatùr. Da alura l'è staa una gròsa poténsa fin de la perdüda de la Segonda guera mundial ind el 1945. Ind el 1947 l'è stada fada sü una növa costituzionn che l'ha trada giö tancc pödér a l'Imperatùr e i ha dacc a un növ parlament.
Al didincö a l'è la terza economia püsee granda del mund, member del G7. El gh'ha una qualitaa de vida volta fiss e l'è el 19° Paes par ISU.
Geugrafìa
Situazionn e carateristeghe del teritori
El Giapun el se tröva a largh de l'Asia e l'è faa sü da quatar isul principai: Hokkaidō, Honshū, Shikoku e Kyūshū che insèma a chela de Okinawa i è de rond el 95% de töt el teritori naziunal, estendüü insö 377 972 chilòmeter quadracc. El gh'ha minga di cunfin de tera ma dumà cunfin de mar: el se tröva a est de la Cina, de la Corea e a süd-est de la Rüssia. A süd el Mar Cines el spartìssel de Taiwan.
L'è despess vitima de gross tèramocc che la quaj ölta i se intramüden ind tsunami par la sò posizion. De facc, l'è propi insö la Coregia de Fögh - una banda geologicament ativa fiss caraterizada de tant vulcan e foss oceànegh. Par chela reson chì el teritori giapunés l'è minga regulàr e l'è ocüpaa da la plüpart de i Alp Giapunes, caraterizaa da una figüra ripida, picaa di büròn, vall e voltepian. La scima püsee volta l'è el Fuji (3 776 méter) e di muntesèi i spartissen i poch pianür da i caden de munt.
Idrografia
I fiüm giapunes, cürt e cun tant curvadür, i è minga tancc par la particulara formadüra morfològega. I püsee impurtant hinn: Shinano (367 km, el püsee long), Tone (322 km), Kitakami (249 km), Abukuma (239 km), Kiso e Mogami (229 km), Tenryuu (213 km) e Agano (210 km), töcc situacc insö l'isola de l'Honshuu. Ind el Hokkaido i cùren el Ishikari che, cont i sò 268 km, l'è el terz fiüm püsee long del Giapun e'l Teshio, long 256 km.
Par contra, insöl teritori giapunes i è present lach ind nümar. I püsee impurtantcc i è chell de Biwa, el Kasumigaura e'l Saroma. El lach Biwa, cont i sò 669,3 chilòmeter quadracc de superfiss, l'è el lach püsee grand del Paes asiateg, impurtant anca par la cultüra giapunesa e el se tröva a l'est de la cità de Kyoto.
Climatega
Par via del desvilüpp par latituden del Giapon, i temperadür hinn bastansa spantegacc cunt un regim temperad a'l süd e püsee fregg a'l süd. El sit püsee fregg l'è la Prefetüra de Sapporo cunt una media massima de 12,9°C e una minima de 5,3°C. Par contra a Naha la gh'ha una massima de 25,7°C e una minima de 20,8°C. La temperadüra püsee volta mai mesürada ind Giapun l'è de 41,1°C a Kumagaya (Prefetüra de Saitama), a'l 23 lüj 2018[1].
I precipitazionn i è minga bondancc ma i isul i hann despess profönd cümul de fioca adree a l'invèrn[2]. La stagion di piöve la taca a maj insöl rosch de isul de Okinawa. La banda de piöva la se mena pö a nord a poch a poch e ind el autün i üregàn i menen tempural pesancc.
Socetaa
Popolazion
La popolazion del Giapun l'è desquas de 125 milion de personne, de i quaj 122 milion hinn de nazionalitaa giapunesa.[3] El nömar de abitancc l'ha segütaa de svulzàss dal tacà del era Meiji (1852), frenaa dumà ind el period de guèra (intra i agn '30 e '40) e l'ha tocaa la sò scima de 128 milion ind el 2010; paroo el nivell de crèssida el s'è sbasaa parècc e dal tacà de i agn '10 del secul d'incö la s'è avüüda una burlada giö custànt.
El Giapun l'è la nazion che l'è dree a deventà vegia ind manèra püsee svelta de töcc el mund e l'è anca la nazion cun püsee personne anziane de qualsevöl olter paes.[4] Chest l'è capitaa par el boom demogràfeg del segond dopo-guera, segütaa da una svulzada de l'aspetazion de vita e una sbassada del nivell de feconditaa che adess l'è de 1,4. [5][6] L'etaa media giapunesa l'è de 48,4 agn, la püsee volta del mund e püsee del 28,7% de la popolazion la gh'ha sora 65 agn. Gh'hè de speciàss che la popolazion giapunesa la se sbasserà fin a 88 milion prema del 2065 par el nömar, sempar dree a svulzàss, de giöen minga maridaa o sensa fiöi.[4]
.JPG)
Lengue e dialècc
Püsee del 99% de la popolazion el parla giapunes - lengua agglutinante cunt un sistema de partisèle onurìfeghe faa sü de dü abecee silàbegh e kanji[7] - cumé lengua mare.[8] El giapunes el gh'ha di quaj dialècc spantegacc insö töt el arcipélagh.
Föra del giapunes 'standard' i gh'è anca di lengue, ciamade ryukyuane, dövrade ancamò a Okinawa. Ind el Hokkaido gh'è la lengua ainu, ind gram perìcul de estinzion, che la gh'ha gnaùn ligamm cunt el giapunes. L'è parlada dumà da di grüpp de anziani spantegacc insül Hokkaido[9]
Religiùn
La Costituzion Giapunesa la permett plena libertaa de profesion. La plüpart di giapunes, intra'l 49% e'l 67%, l'è legada spiritüalment a di santüari locài shintoisti. La popolazion büdìsta l'è calada del 34% (2008)[10] al 22% (2011)[11]. Meno fiss, i gh'è l'islam, l'indüism, l'ebraism e il cristianesim, prategaa da meno del 1% döi giapunes.
Ecunumìa
La muneda ufiziala del paes a l'é 'l yen.
La disucüpaziun a l'é al 3,7%.
La cressita ecunomiga del 2007 a l'é stada del 2,1%.
Urganizaziun pulìtiga
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
