From Wikipedia, the free encyclopedia
El ciclo de l'acqua a l’è vun di cicli vitàj del sistèma Tèrra o ben la succession di fluss e di fenòmen de circolazion de l'acqua in del'interno l'idrosfera comprés i cambiament de stato fisich de l'acqua medesima per via di scambi de massa de acqua che sutten a 'ndà innanz tra l’atmosfera e la crosta terrèstra travèrs i acqui superficiaj, i acqui sotterrani e i organismi. De là de l’accumulazion in di vari canton del pianètta ( per esempi i oceani, i mar e i lagh), i vari cicli che l’acqua terrèstra la compìss trànn denter quèj procèss fisigh chì: svaporament, condensa, precipitazion, infiltrazion, fluss superficial, fluss sotterrani. La scienza che la studia el ciclo de l'acqua a l’è l'idrologia.
A gh’è minga on prencippi o ‘na fin in del ciclo de l'acqua: i molecol de acqua hinn semper ‘drée a moeuvess fra i vari compartiment (o resèrv) de l’idrosfera terrèstra per mèzz di procèss fisich. L’acqua la svàpora di oceani, e la va a fa su i nivol di quaàj poeu la torna de noeuv in tèrra. L’è minga vèra, tuttamanch, che l’acqua la ghe vaga adrée a quèll ciclo chì dona manera ordinada: innanz de raggiòng i oceani, de fàtt, la pò svaporà, condensà, borlà giò e scorr in superfice per tanti vòlt.
La massa complessiva de acqua del ciclo l'è costanta, e inscì anca la quantitàa de acqua de ògni risèrva, donca, in media, la quantitàa de acqua che la va via de ògni risèrva l’è l’istèessa de quèlla la ghe va denter.
In su la tabèlla de fianch se veden i valór de bilanc global; a vedè lilinscì a se nòta ‘n'eccedenza del fluss del svaporament di oceani rispètt a i precipitazion, inveci in su la tèrra la proporzión a l’è a l’incontrari. La differenza tra la precipitazion e ‘l svaporament a l’è in del’insèma de 363 km³/anno, e l’ingenera el fluss superficial di acqui, e quèst l’equilibra de noeuv el bilanc de massa.
De già che 'l svaporament e la precipitazion fànn su on fluss 5053 km³/anno e ‘l volùmm complessiv de acqua a l’è de 15,53 km³, ne ven foeura che l’acqua complessiva ind l’atmosfera la ven renovada circa 30 vòlt ògni ann; in alter paròll, el temp medi de residenza de l'acqua ind l’atmosfera a l’è pu o manc de 12 dì.
Riserva | Volùmm (106 km³) |
Percentuàl del totàl |
---|---|---|
Oceani | 1370 | 97,25 |
Giazzee | 29 | 2,05 |
Acqui sotterrani | 9,5 | 0,68 |
Lagh | 0,125 | 0,01 |
Umidità del terrèn | 0,065 | 0,005 |
Atmosfera | 0,013 | 0,001 |
Fiumm e riàa | 0,0017 | 0,0001 |
Biosfera | 0,0006 | 0,00004 |
In del ciclo idrològich ‘na risèrva la rappresenta l'acqua contegnùda denter in vun di vari passagg del ciclo. La riserva pussée granda a l’è quèlla di oceani, che gh'hànn denter el 97% de l'acqua del pianètta; gh’è ancasì l’acqua in forma sòlida di giazzee. L'acqua che gh’è in di organismi a l’è inscambi la risèrva pussée piscinina.
El volumm di risèrv de acqua dolza, in particolar quèj disponìbil de vèss doperàd de l’òmm, el fa su i risèrv idrich che l’òmm el gh’hà besògn.
El temp de residenza a l’è el temp medi che i molecol de acqua stànn ind ona risèrva; a l’è ‘na misura del perìod medi che l’acqua l’è stada dent in quèlla risèrva là anca se ona soa frazion la ghe sta denter per on perìod de temp inferior, e on altra per on perìod de temp superiór. I acqui sotterrani pòden passàa pussée de mila ann sòta la superfice; l'acqua che la stà denter in quèlla risèrva chì per di temp molto longh l’è ciamada acqua fòssil. L'acqua conservada in del soeul la ghe rèsta là per pòch temp, perché l’è spantagada ind on trat suttìl in su tutta la Tèrra e la va perduda a la svèlta per via del svaporament, de la traspirazion, del fluss superficial o per i infiltrazion in di àves. Dòpo de l'evaporazion l'acqua la rèsta dent ind l’atmosfera pu o manc 12 dì innanz de borlà giò de noeuv al soeul.
La manera pussée comun de calcolà el temp de residenza a l’è quèlla de la leg de la conservazion de la massa.
El ciclo de l'acqua el ricev l’energia del Sol. El 86% de l'evaporazion complessiva la succed in di oceani, e la fa sbassà la soa temperadura per svaporament. Senza quèll'effètt de raffreddament chì l’effètt sèrra el farìss andà su la temperadura de la superfice fin a 67 °C, e tutt el pianètta el sarìss pussée cald.
La pupart de l’energia solar la scalda i mar tropicaj. Dòpo el svaporament, el vapor de acqua el va su ind l’atmosfera e ‘l ven solntanàa di tròpich di vent. La pupart del vapor la condensa ind la zòna de convergenza equatorial, e donca el manda foeura el calor sconduu che ‘l scalda l’aria; quèll fenòmen chì, a sò turno el ghe fornìss de l’energia a la circolazion atmosferega.
In del sècol indrée el ciclo de l’acqua l’è vegnùu pussée fòrt [3], per via de l’aument di tass de svaporament e precipitazion. Quèst l’è quèll che i scienziàa se spètten a càaosa del riscaldament global, dato che i temperadur pussée alt fann levà su el tass del svaporament.
La ritirada di giazzee a l’è anca lee on esempi del cambiament che l’è ‘dree a succed, dato che l’appòrt de acqua ai giazzee l’è nò assèe de compensà la pèridita per deslenguada e sublimazion. Del 1850, ch’a l’è ann che l’è finida la piccola era glacial comenzada in del sècol quèll di quattòrdes, e i ann adrée la ritirada di giazzee l’è stada importanta.
Anche sti attivitià di òmen chì pòden fa el sò lavorà in del’alterà el ciclo idrològich.
El ciclo de l'acqua a l’è vun infra i cicli biogeochimich. Di alter cicli important hinn el ciclo del carbòni e ‘l ciclo de l'azòto.
Intanta che l’acqua la scorr sora e sòta la tèrra, lee la cata su e la moeuv di partìcol de soeul e di alter depòsit, sal mineraj e di alter compòst chimich deslenguàagh denter, compagn di inquinant. I oceani hinn salàa per via de quèll traspòrt del sal chì, el sal poeu el rèsta ind del mar, quand che l’acqua la svapora.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.