Dûxe da Repùbrica de Zêna
càppo de Stâto da Repùbrica de Zêna / From Wikipedia, the free encyclopedia
O Dûxe (prononçiòu /ˈdyːʒe/) o l'é stæto, da-o 1339 a-o 1797, 'na figûa centrâle do potêre costitoîo inte l'antîga Repùbrica de Zêna. A l'inprinçìpio o dûxe de Zêna o gh'àiva o tìtolo de "ecèlso", che dòppo o l'é vegnûo "ilustrìscimo" ò "ecelentìscimo" e, in sciâ fìn, "serenìscimo prìnçipe", "scignôro" ò "altéssa serenìscima".
ZE |
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
O prìmmo dûxe, che alôa o l'êa ancón dîto "dùcca" ò "prìnçipe sovràn", a êse elètto con dignitæ a vìtta, scibén che inta pràtica són duæ de ræo coscì tànto, o l'é stæto o Scimón Bóccanéigra, ciamòu a sta càrega chi a "furô de pòpolo" a-i 23 de dexénbre do 1339. Sta dæta chi a màrca o coménso inte l'antîga repùbrica mainâ de l'etæ di dûxi a vìtta, perîodo ch'o l'é duòu scìnn-a-o 1528, ö sæ quànde l'é comensòu quéllo di dûxi bienâli. O segóndo perîodo, quànde a dignitæ do dûxe a l'êa apónto de duâta bienâle, o l'é andæto avànti scìnn-a quànde l'é chéito o govèrno di dûxi do 1797, co-a prìmma Canpàgna d'Itàlia de Napolión Bonapàrte e a creaçión da nêuva Repùbrica Democràtica Lìgure, ch'a saiâ fîto anéssa a-o Prìmmo Inpêro françéize.
A nòmina do Bóccanéigra, sostegnûa da-a façión di mascheræ da çitæ (alôa dîti inmascaræ), a l'à portòu a l'escluxón di ménbro do partîo di ranpìn da tùtte e càreghe pùbliche. Inte 'n mòddo scìmile, co-i sécoli l'é stæto vietòu a ciù famìgge de lignêua da-a Repùbrica de tùtte dôe e façioìn, de pigiâ pàrte a-e eleçioìn a-o duxægo. Insémme a-a vegnûa do duxægo, s'é svilupòu de nêuve inportànti cazàdde ascì, cómme quélle di Adòrni, di Goàrchi, di Fregôxi e di Montâdi, che vegniàn co-o ténpo a nêuva clàsse dominànte do potêre òligàrchico. Ste cazàdde chi, ciamæ co-o nómme de "Capelàççi", se són mostræ ancón ciù violénte e anbiçiôze de quélle da vêgia nobiltæ, co-i sò ménbri ch'àn de lóngo çercòu de conservâ o sò potêre in sciâ çitæ.