Magma

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Sjematische waergaaf van intrusieliever in e gebied wo (felsisch) vólkanisme plaatsvindj. A = batholiet (nag neet gestoldj: 'n magmakamer); B = dike; C = laccoliet; D = pegmatiet; E = sill; F = stratovólkaan. Percèsse in 't plaetje: 1 = junger intrusie sniedj door 'n awwer haer; 2 = xenoliet of roof pendant in 'n magmakamer; 3 = kóntakmetamorfoas; 4 = aerdoppervlakdje wuèrtj opgehöffe es gevolg van 't óntstaon van 'n laccoliet.

Magma is 't vleujbaar gesteinte det zich in of ónger 'ne vólkaan bevindj. 't Kan hel waere in versjillige vörm en daobie dike (geng), sills (platte intrusies), batholiete en laccoliete vörme. Ouch kan 't tót de oppervlakdje reike; den neump me 't lava. Wen magma hel wuèrtj, wuèrtj 't magmatisch gesteinte of stollingsgesteinte geneump. 't Waord "magma" zaet nieks euver de samestèlling van 't gesmóltje matterjaal. Pas wen 't magma aafkeultj, wuèrtj 't hel en vörmp 't e gesteinte; den kan me dao 'n klassifikaasje aangaeve op gróndj vanne mineraalkómposiesje.

De meiste magmasaorte höbben 'n temperatuur van 700 °C tót 1300 °C, meh carbonatitische magma kan tót aan 600 °C vleujbaart zeen; comatiïtische magma kan temperature van 1600 °C bereike.

Magma wuèrtj meistes in subductiezaons, kóntinentaal rifvalleije, mid-oceanische bergkittinge en hotspots gevónje, wodet 't wuèrtj gevörmp door 't smultje vanne aerdmantjel, inkel kilomaeters ónger de aerdoppervlakdje.

Magma is e silicaat mit 35% tót 70% SiO₂ en de res is oxide van alleminium, natrium, kalium, calcium, magnesium en iezer. Wie hoager 't silicagehaldje, wie visceuzer 't magma. Wen water zich oplos in magma verlièg de viscositeit zich.