Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Heilig Roeams Riek (Duutsj: Heiliges Römisches Reich, Italiaans: Sacro Romano Impero, Letien: Sacrum Romanum Imperium) waas e riek in Centraal-Europa enne ómringendje gebiede det óntstinge inne middelieëven en besting toet 1806. 't Waas gein staot inne modern meining van 't waord, mer e politisch verbandj van werreldlike en kirkelike gebiede die drek of middelik óngerwórpe waren ane soevereiniteit vanne keizer of Roeams-keuning.
De relaasje vanne keizer mit zien gebiede verangerdje kónstant, aevenes zie machsbereik. E deil van 't Riek sting ónger zien persuuenlike kóntraol, dewiel de euverige deiler bestingen oet e groeat aantaal aan hertogdómme, graofsjappe, prinsdómme, bisdómme, aartsbisdómmen en vriestej en rieksstej. De samehang tösse dees gebiede noom inne loup vanne middelieëven ieëre aaf es toe. Inne late vieftieëndjen en vreuge zèstieëndjen ieëf woorte veur 't Duutsj deil van 't Riek 'n aantaal aan gemeinsjappelik instituties gesjape. In 1806, tiejes de Napoleontische kriege, lag Keizer Grans II de keizerskroean denaer, womit 't Heilig Roeams Riek woort opgehöffe.
Wienieë 't Heilig Roeams Riek óntsting is neet próntj aan te gaeve. De keizerstitel woort in 't wèste van Europa oppernuuj ingeveurdj mitte keizerskruuening van Karel de Groeate in 800. In 962 leet Otto I de Groeate, de keuning van 't Oeas-Frankisch Riek, zich toet keizer kruuene. De verbinjing tössen 't Duutsj keuningssjap enne keizerstitel vörmdje de gróndj van 't Heilig Roeams Riek. Ouch de keuninkrieke Italië en vanaaf 1033 Bourgondië behuuerdje toet 't Riek. Daonaeve woort de keizer in 't middelieëfs kristelik dinken es de werreldliken taengenhenger vanne paus gezeen, mit 'n universeel gezag. De Duutsje gebiede bleven aevel ummer de kern van 't Riek vörme.
't Duutsj keuningssjap waas neet irfelik: de keuning woort verkaoze. Inne middelieëve kós de keuning zich pas keizer neume naodet t'r dore paus waas gekruuendj. Vanaaf de zèstieëndjen ieëf noom de keuning de keizerstitel drek nao zien verkezing aan. De mach vanne keizer waas óngeliekmaesig verdeildj.
De naam "Heilig Roeams Riek" is geleielik aan óntstange. 't Riek woort "Roeams" geneump, ómdet 't woort gezeen es de veurtzètting van 't (Wès-)Romeins Riek, 'n idee det translatio imperii woort geneump. 't Waord "Heilig" woort dao innen twellefdjen ieëf aan toegeveug veur aan te gaeve det de keizerlike waerdigheid drek van God ane keizer zów zeen euvergedrage. Dao-in woort óntkandj det de paus de bemiddeleer zów zeen en de keizer door dem mós waere gekruuendj.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
