Gereidsjap

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Gereidsjap ies de verzamelnaam veur veurwerpe die helpe um 't werk liechter en gemekkeliker te make. 'n Deil van dit handgereidsjap of getuug ies vervange door electrisch gereidsjap. (boormesjien, dremel, zaegmesjien, cirkelzaeg, decoupeerzaeg, sjoermesjien, graasmesjien of graasmièjer, sjtrimmer, haokse sjlieper, fleks, hakselaer, betonmeule, cementmeule,)

't Gebroek van sjerpe projectiele

De miensjheid gebruukte al veur 't begin van de gesjreve historie sjerpe projectiele, naomelek al in 't Paleolithicum (of Aw Steintied). Oet drie houte sjpere gevonge in Schöningen bliek dat de homo heidelbergensis al 400.000 en mesjien waal 500.000 jaor v.Chr. projectiele gebroekte. De langste van de drie sjpere waor 23 meter en alle sjpere hawwe e verdiek gedeilte aan de veurkant zoawie 'n modern werpsjpies. Dit wies d'rop dat ze specifiek waore bedoeld um te goaje en neet um te sjteke. Rond 300.000 v.Chr. gebroekte de homo neanderthalensis veurgevörmde sjtein pieplunte in Zuud-Afrika en umringend leng. Veur de oetvinding van sjerpe projectiele waore miensje aangeweze op sjtompe wapes, wie rotse, sjtein, sjtek en hun heng en teng. Sjerpe projectiele waore väöl effectiever es sjtompe wapes, want ze waore neet allein doajelek, mer koeste ouch vanaaf 'n groater aafsjtand weure ingezat. Zoa koeste luuj op groater, gevièrlek wild jage zonger al te väöl risico te loupe. Sjerpe projectiele stimuleerde technologische ontwikkelinge en leide tot de oetvinging van nuu menere um sjtein en hout te bewirke en oetindelek tot 't winne en genete van metale. 't Belang van sjerp gereidsjap weurt bevesteg door groepe wilde chimpansees in Senegal, woavan onlangs woort vasgesjtèld dat ze van boumtek zelf sjerp gereidsjap maakde veur de jach. De vruikes bleke dikser projectiele te gebruke en dit brach ongerzeukers tot de speculatie tot vrouwe mesjien 'n sjleutelrol höbbe gesjpeuld in de evolutie van wirktuug bie de vreuge miensj. Sinds de koms van sjerpe projectiele höbbe luu ze verfiend, geperfectioneerd en vereerd vanwege hun einvoud en effectiviteit. Es basisgereidsjap veur oorlogsveuring en euverleving woorte ze pas betrèkkelek recent in de miensjeleke historie vervange wie vuurwapes effectief en algemein woorte.

Gereidsjapskies

"n Kies of 'ne bak woa-in 't benuèdigde gereidsjap ziet veur 'n bepaald werk ies 'n gereidsjapskies. De hoesvrouw houw vreuger 'n nièkieske, mèt alle zake die nuèdig waore um te nièje, sjtoppe of te bordure. Daobie houw ze breinaolde um te breie en haoknaolde um te haoke. Klein gereidsjap weurt bewaard in 'n foedraal of etui.

Neve 't speciaal gereidsjap (zuug de rubrieke hie-ónder), maak 'ne vakman ouch gebruuk van 't basisgereidsjap van o.a. d'n tummerman.

Gereidsjap in de tuin en van de boer

biel of biele, biekel of bikkel, haaksj of aaks, sjoeffel of sjóffel, graafsjöp, sjöpke, platte sjöp of bats, sjörgskar/sjörsker of sjoepkar, reek, gaffel, zessel, beursjtel, bessem, vaeger, wetsjtein of wetsjtèè, hègkesjièr, graassjièr, sjnoeizaeg, sjnoeisjièr, boumzaeg,

Gereidsjap van de tummerman

rolmaot of maeter, meetlat, hamer (klauwhamer, houte hamer), beitel (hakbeitel, sjteekbeitel, tapbeitel, gutsj), zaeg (handzaeg, foekssjwans, kapzaeg, troefelzaeg, versjtekzaeg, figuurzaeg), sjaaf (bloksjaaf, zeutsjaaf, veurluiper, surform, davidsjaefke), boormesjien en beurkes (sjpiraalboor, speedboor, centerboor, verzinkboor, proppeboor), winkelhaok, zjwejhaok, kruushout, potload, waterpas, teikenhaok, lineaal, rasp, viel, pietsjtang, combinatietang, banksjroef, liemklem, versjtekklem

Materiaal: soorte negel: draodnagel, sjtansnagel, nagel mèt verlore kop, ovale nagel, paneelnagel, platkopnagel, fineernagel,

sjroeve: gleufkopsjroef, kruuskopsjroef en sjterkopsjroef. Ze höbbe allenei hunne eige biepassende sjroevedrièjer. Platkopsjroef (verzinkbaar) en bolkopsjroef. Gipsplaatsjroef, sjpaanplaatsjroef. Kopere sjroef, rvs-sjroef, plastic sjroef.

Gereidsjap van de sjilder en behanger

kwaste, pensele, sjoerpapier, lödder, verfroller, kartonmets, sjtopmets, plamuurmets, sjeetload, naodroller, behangsjièr, behangbeursjtel, waterpas

Gereidsjap van de sjmeed, lasjer en bankwèrker

aambeeld, banksjroef, buigtang, banksjroef, bankhamer, buigtang, combinatietang

Gereidsjap van de sjriever

völpen, ink, balpen, typemesjien, computer mèt beeldsjerm, gum, paperclip, lineaal, potload,

Gereidsjap van de electriciën

sjroevendrièjer, tange, sjtriptang, trèkvaer, buigvaer, soldeerbout,

Gereidsjap van 'ne sjoester

nagelsvoot, driepoat, hamer, tange, pietsjtang, liemklem, nièjmesjien, sjoermesjien, diverse maote leiste,

Gereidsjap van de niejeersj of nièjster

nièjmesjien, lockmesjien, centimaeter, gare, diverse maote naolde mèt en zónder punt, sjpang, sjièr, kartelsjièr, tornmets, radeeraparaat, teikenkriet, sjtop-ei,

Vrouwelike handwerke

Breinaolde in diverse maote mèt en zonder kop; haoknaolde in diverse diekdes (nummering); tunische haoknaold. Breimesjien.

Gereidsjap van 'ne loadgeter of pómpemeker

pómpetang, combinatietang, bahco, ringsjleutel, sjteeksjleutel, piepetang,

Gereidsjap van 'ne plekker (sjtucadoor) en tegelzètter

troefel, sjpóns, liemkamp, voge-iezer, tegelsjniejtang, tegelsjniejmesjien, tegelzaeg, tegelviel

Gereidsjap van 'ne metselaer

troefel, waterpas, sjeetload, betónmeule,

Gereidsjap van 'ne daakdèkker

loadsjièr,

Kookgetuug- en eetbesjtek

deigrol, zie of vergiet, zeef, passé-vite of soppezie, sjoemsjpaan, garde of klopper, vleisjtang, sjtamper, sjniejplank, broadplank, kièsplank

metser: mets, sjilmets, botermetske, vösjmets, broadmets, koksmets, fileermets, fruitmets, kapmets,
versjèt, vleisjversjèt, vösjversjèt, gebakversjèt,
lepel, eierlepelke, koffielepelke, theelepelke, soekerlepel, puddinglepel, ieslepel, paplepel, soplepel, sauslepel, pollepel

sjlabesjtek, vlasjöp, kièssjaaf

Nagelgarnituur

nagelviel, nagelsjièrke, nageltang, nagelbeursjtelke

Haorverzörging

kamp, toupeerkamp, haorbeursjtel, haorsjpang, sjuufsjpang en sjpengskes, krolsjpang, kroliezer, föhn, toepètsje, fao koef,

Bron

• 't Gebroek van sjerpe projectiele: oet sectie The use of sharp projectiles van Mark Theoharis, oet 1001 Ideas That Changed Our Way of Thinking (2013, Londe, p. 26)