Grotsjèldering

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

'nen Deur oet de Grot vaan de Deure in Lascaux.

Grotsjèlderinge zien werke oet, euver 't algemein, de sjèlderkuns, gemaak in grotte en, in 't biezunder, de grotteikeninge gemaak door prehistorische lui. De ierste grotsjèldering, in eder geval de ajdste bij us bekinde, kump oet 't midde vaan 't Paleolithicum, d'n awwe Steintied, roond 40.000 veur Christus. Die zoegenaomde paleolitische grotkuns strèk ziech oet euver e groet gebeed, vaan Europa bis India en Amerika. De meiste teikeninge, zoewie in de grotte vaan Lascaux in Fraankriek, beelde groete hoofbieste oet: peerd, keuj, oerosse en herte, mer ouch kontoure vaan han. In de Europese grotkuns gief 't gein lui die gans zien aofgebeeld mer in Afrikaanse grotkuns speule zie zjus 'n groete rol. De grotte zelf ligke dèks op meuilek touwgenkeleke plaotse.

't Gief theorieë euver d'n oersprunk vaan grotkuns. Henri Breuil (1877-1961) stèlde, loerend nao 't aontal groete bieste wat is aofgebeeld, tot 't zouw gaon um "jachmagie", gemeind um 't aontal wèl bieste boe-op vreug lui en neanderthalers jaogde te vergroete. 'n Aander theorie identificeert grotkuns mèt vreug sjamanistische rituele, mesjiens op sommege plaotse mèt gebruuk vaan hallucinogeen illeminte. 't Gief ouch weitesjappers die höbbe gesuggereerd tot grotkuns 'ne vreuge vörm vaan animatie zouw kinne zien.

Grotkuns liekent tegeliekertied mèt de moderne homo sapiens te zien opgekomme. Me mót 't bestoon daovaan evels neet te gauw towwieze aon dit beluip, want 't gief bewieze tot in eder geval 'n deil vaan de Europese grotkuns door neanderthalers woort gemaak.

Dees kuns vörmp 'ne sterke visuele band mèt eus prehistorie en vertèlt us, zoewie Pablo Picasso (dee direk woort beïnvloojd door dees kuns) oetdrökde, get euver de kuns en de cultuur vaan gans en al vrije oerminse. 't Is de kuns die lui maakde wie 't nog gein traditie en relizjie gaof die bepaolde wie kuns en cultuur oet mót zien.

Brón

• Adam Patrick Taylor, Cave paintings, oet 1001 ideas that changed our way of thinking vaan Robert Arp & Arthur Caplan (Librero, Londe, 2014, p. 32-33)