Канада

Канада (ингл. Canada [ˈkænədə], франц. Canada [kanaˈda]) — Кефердин Америкада авай, чилин кьадардал гьалтайла дуьньядин кьведлагьай гьукумат я.

Канада Canada
Пайдах Герб Гимн: O Canada!
Кьилин шегьер:	Оттава
Шегьерар:	Торонто, Монреаль, Ванкувер, Калгари
Аслутуширвал:	26 чиле 1867 (Доминион)[1], 11 фундукӀ 1931 (Вестминстердин статут), 17 нава 1982 (Канададин Акт)  (ЧӀехибританиядилай)
ЧӀал:	инглис чӀал, француз чӀал
Идара авунин тегьер:	Конституциядин монархия
Кьил:	Карл III Мэри Саймон (генерал-губернатор) Марк Карни (премьер-министр)
Майдан:	9 984 670 км² (2-лагьай)
· Цин кьадар %:	8,62
Агьалияр:	34 213 000 кас (36-лагьай)
· Агьалийрин чуькьуьнвал:	3,4 кас/км²
Пул:	Канададин доллар
КъВБ:	1510 млрд. $ (11-лагьай)
· АСКА КъВБ:	47066 $
ИПВИ:	0,908 (6-лагьай)
Домен:	.ca
Телефондин код:	+1
Сятдин чӀул:	−8, −7, −6, −5, −4, −3:30

Канада — парламентдин гвай конституциядин монархия (королвал), Канададин пачагь Британиядин миллетрин сакӀиливилин пачагь язва. Кьве чӀалал рахадай, пара медениятар авай уьлкве, федерал дережадал ингилисни франк чӀалар официалбур яз тестикьарна. Вилик фенвай технологияни индустрия авай гьукумат я, Канададиз пара хилен бул тӀебии ресурсрал ва алишверишдал бинеламишнавай экономика ава (мисал патал, АСШ-рихъ галаз, абурухъ галаз Канадади колонияр авай ва Конфедерация арадал гъайи чӀавалай санал кӀвалахзава).

География

Адан къерехар Атлантик, Ласни Арктикадин океанри кьунва. Кьибледин ва кефердинни рагъакӀидай патай АСШ-рихъ галаз са сергьятра ава, гьакӀни ам кефердинни рагъэкъечӀдай патай Даниядихъ галаз (Гренландия), рагъэкъечӀдай патай Франциядихъ галаз (Сен-Пиер ва Микелон) са гьуьлуьн сергьятра ава. Канададинни АСШ-рин арада авай сергьят дуьньядин виридалайни яргъи умуми сергьят язва.

Провинциярни ччилар

Канададин провинциярни ччилар
Канададин административ паюн.
Провинцияр   Британиядин Колумбия (BC)   Альберта (AB)   Саскачеван (SK)   Манитоба (MB)   Онтарио (ON)   Квебек (QC)   Нью-Брансуик (NB)   Принц Эдварддин Остров (PE)   ЦӀийи Шотландия (NS)   Ньюфаундлендни Лабрадор (NL)	Ччилар   Юкон (YT)   Кефердинни рагъакӀидай патан арадин ччилар (NT)   Нунавут (NU)

Шегьерар

Шегьерар	Халкь (агломерация)	Провинция
Торонто	5 406 324 кас.	Онтарио
Монреаль	3 666 280 кас.	Квебек
Ванкувер	2 236 068 кас.	Британиядин Колумбия
Оттава	1 158 314 кас.	Онтарио
Калгари	1 107 242 кас.	Альберта
Эдмонтон	1 050 046 кас.	Альберта

Тарих

1534-лагьай йисуз франк Ж. Картье ахтармишдайда бине кутур Канада гилан Квебек шегьер алай мукьал авай франк колониядилай бине къачуна. Сифтедай ана мукьан халкьар яшамишзавай тир. Ингилис колонизациядин девирдилай гуьгъуьниз пуд Британиядин колония квай галкӀдикай (абур гьа чӀавал кьван ЦӀийи Франциядин чилер тир) Канададин конфедерация арадал атана. 1867-лагьай йисалай 1982-лагьай йисал кьван фейи ислагьвилин процессдин нетижада Канадади Садхьанвай Королвиляй аслутуширвал къачуна.

• 26 чиле 1867 — Канада Британиядин Доминион хьун (Британиядин Кеферпатан Америкадин Акт)
• 17 нава 1982 — аслутуширвал девирда ЧӀехибритания (Канададин Акт)

Ксар

34 милион. Канада — гзаф миллетар ава. Гьахъ-гьисабдай 2006 Канадади яшамиш жезва 43 миллетрин кӀватӀал, кьадар 100 000 исадкай.

Алай чӀавуз Канада вичик 10 провинцияни 3 территория квай федератив гьукумат язва. ЧӀехи пай франк чӀалал рахадай агьалияр авай провинция Квебек, амайбур — ингилис чӀалал рахадай провинцияр язва, гьакӀни франк чӀалал рахадай Квебекдив гекъигайла абуруз «ингилис Канада» лугьуда. ЧӀехи пай ингилис чӀалал рахадай кӀуьд провинциядикай яз, Нью-Брансуик тек сад тир официал рекьелди кьве чӀаланди язва. Юкон территориядиз официал рекьелди кьве чӀаланди (ингилисни франк чӀалар), Кефердинни рагъакӀидай территорийрини Нунавут территорияди 11 ва 4 официал чӀал кьурвал тестикьарна (гьа гьисабдик ингилисни франк чӀаларни ква).

Виридлай чӀехи кӀватӀал лугьузва чеб «канадар» (30,9 %), экепай канадарай гьисабзава. Ахпа къвезва чеб

• иглисар (20,1 %)
• французар (15,1 %)
• шотландар (14,5 %)
• ираландецар (13,3 %)
• немцер (9,7 %)
• италиянар (4,4 %)
• чинаяр (4,1 %)
• индейицар (3,8 %)
• украинар (3,7 %)
• голландецар (3,2 %)
• полякар (3 %)
• австронезийецар (3 %)
• урусар (1,5 %)