Вишйисан дяве
From Wikipedia, the free encyclopedia
Вишйисан дяве (франц. Guerre de Cent Ans, ингл. Hundred Years' War) — 1337—1453 йисара фейи са шумуд дявеяр, Англияни адан дуст-гьукуматар са патахъайни Францияни адан дуст-гьукуматар маса. Дявейрин себеб Англиядин пачагьрин династи Плантагенетриз Франциядин престолдал чпин ихтияр хуьз кӀан хьун тир. ГьакӀни абуруз Европада континентдал алай чпин чилер къахчуз кӀанзавай. Мадни, Плантагенетар француз пачагь династи Капетингрихъ галаз мукьвавилин алакъаяр авай. Вичин патахъай, Франциядиз англивияр 1259 йисан Париж разивиляй абурун кӀвачихъ галай Гиендай акъуд ийиз кӀанзавай. Сифте чӀавуз абуруз вири хъсан физавайтӀани, Англиядивай вичин къастар дяведа кьаз тахьана амукьна эхирда кьилди порт Кале гваз, 1558 йисалди адан гъиле амай.
Дяве 116 йис физавай (кьатӀаралди). Яз ам кьилди фейи са шумуд дяве тир:
- Эдвардан дяве — 1337—1360
- Каролинг дяве — 1369—1396
- Ланкастер дяве — 1415—1428
- Эхир чӀав — 1428—1453
«Вишйисан дяве» гаф вич, а дявеяр санал кьун патал, геж туькӀуьрнавайди я. Династиярин къал кьиле аваз, гуьгъуьна дяведихъ халкьдин мана хьана, англивийринни французрин миллетар туькӀуьр жезвай кьван. Хьайи пара дявеяр, эпидемияр, гашарни кьиникьар патал дяведин эхирда Франциядинхалкь кьве путунал тӀимил хьана. Дявед чӀавуз цӀийи жуьре яракьарни кьушунвилин фикирар арадал атана, куьгьне феодал системадин низамар чӀурзавай. Гьабурун кьула, месела, гьамишан армия туькӀуьр хьана.