Brocardicum

Brocardicum^[1] (vel brocardum) est iuris axioma, i.e. formula quae regulam iuris breviter exponit.

Paginae Decreti Burchardi Wormatiensis

De etymologia

Quidam arbitrantur "brocardicum" originem deducere a Burchardo, episcopo Wormatiense, qui saeculo XI collectionem canonum ecclesiasticorum reliquit, quae in scholis iuris appellabatur Burchardica sive Regulae Burchardicae.^[2] Alii putant "brocardica" originem ducere a protarchicis, quod vocabulum Graecum (τὰ πρωτάρχικα) significat prima principia^[3]. Alii putant originem vocabuli esse verbum Graecum "βρόχος", quod significat laqueum^[4]. Scripsit autem Hermannus Kantorowicz "brocardica" esse corruptelam, quia discipuli iuris solebant verba "pro" et "contra" iungere^[5].

De usu

Glossator Pillius de Medicina (saec. XII) fertur primus auctor fuisse brocardicorum atque exposuisse methodum eorum in suo Libello Disputatorio.

Lucius Iavolenus Priscus, iurisconsultus Romanus, scripsit: «omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim ut non subverti posset»^[6]. Cinus Pistoriensis contra usum brocardicorum scripsit: «via est brocardica et ideo est semper dubia: ista quaestio cadit in vias brocardicas quae semper sunt plenae sensibus, et ideo evitandae per Doctores quantum possunt, sed hic oportet incedere per medium ipsarum»^[7].

Brocardica

• Ambulatoria est voluntas testantis usque ad vitae supremum exitum.
• Constat ad salutem civium inventas esse leges.
• Exceptio firmat regulam.
• Graviore culpa, gravior poena.
• Lex specialis derogat generali.
• Ne procedat iudex ex officio.
• Nemo tenetur edere contra se.
• Non esse et non probari paria sunt.
• Quod nullum est nullum producit effectum.
• Sententia debet esse conformis libello
• Si impossibilis condicio obligationibus adiiciatur, nihil valet stipulatio.
• Silent leges inter arma
• Tempus regit actum.
• Vigilantibus non dormientibus iura succurrunt.

Notae

1. Carolus Du Cange et al. (1883-1887). Glossarium mediæ et infimæ Latinitatis. Niortii: Favre; et Dictionary of Medieval Latin from British Sources. Aliter brocardicon, brocardum, etc.
2. Oxford English Dictionary, s.v. "brocard".
3. sub voce broccardo, Enciclopedia Treccani
4. sub voce broccardo, Dizionario Etimologico
5. Hermann Kantorowicz, The quaestiones disputatae of the Glossators, Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis, 16 (1937-1938), p. 4
6. Iavolenus, epist., Dig. 50.17.202
7. Cinus Pistoriensis, Lect. super Cod., IV, 35, mandati, l. ad comparandas

Bibliographia

• Albert Lang, Zur Entstehungsgeschichte der Brocarda-Sammlungen, in: Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Kanonistische Abteilung, Bd. 31 (1942), S. 106–141.
• Daniele Velo Dalbrenta, Brocardica. Un'introduzione allo studio e all'uso dei brocardi. Principì di filosofia forense, 2007.

Nexus externi

• Brocardica cum intepretationibus (Italiane)
• Brocardica (Latine, Lusitanice)

Libra

Haec stipula ad ius spectat. Amplifica, si potes!