Болон университети

Болон университети (итал. Alma Mater Studiorum – Università di Bologna) — Италиянын Болон шаарындагы мамлекеттик изилдөө университети. 1088-жылы студенттердин уюшкан гильдиясы (студиорум) тарабынан негизделип, бул дүйнөдөгү байыркы университет жана жогорку билим берүүчү биринчи окуу жай болуп эсептелинет. Алгачкы "Университет" деген сөз пайда болуп, университеттин эмблемасында 1088-жылга таандык "Альма-матер Студиорум" ("Изилдөөнүн азыктандыруучу энеси") деген ураан бар.

Болон Университети (UniBo)
Расмий аталышы	Alma Mater Studiorum – Università di Bologna
Урааны	Alma Mater Studiorum. Petrus ubique pater legum Bononia mater.
Негизделген жылы	1088-жыл
Түрү	Мамлекеттик
Ректору	Джиованни Молари
Мүдүрү	Сабрина Луккарини
Студенттери	93 753 (2021/2022)
Окутуучулары	6 227 (2023)
Жайгашкан жери	Болон шаары  Италия
Кампусу	Buenos Aires , Cesena , Cesenatico , Faenza , Fano , Forlì , Imola , Ozzano dell'Emilia , Ravenna , Rimini
Юридикалык дареги	Via Zamboni 33, 40126 Bologna
Сайты	https://www.unibo.it/it/
Логотиби

Азыркы учурда 90 000ден ашуун студент билим алат.

Тарыхы

11-12 - кылымдар Студиумдун жана Коммунанын жаралышы

"Болонья мектеби өз алдынча түзүлгөн, ал жеке менчик мектеп катары белгилүү болгон."Кардуччи 1888-жылы 8-кылымды белгилөө учурунда ушул сөздөр менен Альма-матер студиясынын жаралышын белгилеген. Пайгамбар-акын өзү жүз жылдык мааракенин жасалмалыгын моюнга алган, анткени Болонья студиясы эгемендин же мугалимдердин уюшкан тобунун буйругу менен түзүлгөн эмес, бирок бир нече окуучунун өзүнөн өзү жана расмий эмес демилгесинин натыйжасы болгон. Алардын жардамы менен Болонья тез эле "Ла Дотта" (билимдүү) гана эмес, "Ла Грасса" (семиз) шаары катары да белгилүү болгон. Ал орто кылымдагы бай жана таасирдүү мегаполис болуп, ал жүздөгөн бай жаштарды өзүнө тартып, жайгаштырууга жөндөмдүү болгон. Алар менен бирге китептерди жана кызматчыларды гана эмес, бир топ акчаны да алып келишкен. Ошондуктан Коммуна дароо эле өзүнүн студиясы менен ажырагыс байланыш түзүп, жок дегенде алгачкы бир нече кылымда аны коргогон жана жактырган мыйзамдар жана Декреттер менен колдогон. Бул эки мекеме, Коммуна жана университет, экөө тең мугалим Ирнерийдин жетекчилиги астында пайда болгон, толугу менен бири-бирине байланышкан, портиктердин астында, жеке үйлөрдө, монастырларда жана шаар аймактарында сабактар жана жыйындар үчүн талап кылынгандай ижарага берилген.

13-кылым Студенттердин университети

Инновациялык Юридикалык окуу жайларына тапшырган студенттер, көп өтпөй өз ара колдоо бирикмелерин түзүшкөн. Убакыттын өтүшү менен алар университеттер деп аталган атактуу аймактык гильдияларга бириккенге чейин, алардын келип чыккан жерлерине (Улуттарына) жараша түзүлгөн. Ошондон тартып юристтер менен сүрөтчүлөр социалдык жана саясий жактан теңдешсиз кадыр-баркка ээ болушкан: алар жаңыдан пайда болгон Европа үчүн абдан маанилүү болгон, ага бекем укуктук жана маданий негиздер керек болгон.

14-кылым Коммунаны башкарууга карай

Убакыттын өтүшү менен студенттер башкаруу органдарында гана эмес, шаардык кеңештерде да өз алдынчалыгын жоготуп, жергиликтүү жана папалык бийликтин таасиринен көбүрөөк жапа чегишкен. Ал тургай, ошол эле учурда дарыгерлер коллегиясын түзгөн мугалимдер, жогорудан киргизилген тартиптик чараларды кабыл алууга аргасыз болушкан жана кийинки кылымдан баштап, соода тарифтеринен түшкөн киреше менен төлөнгөн мамлекеттик кызматкерлер болгондон кийин, аларга дагы көбүрөөк баш ийишкен. Андан кийин профессордук кызматтар провинцияга негизделип, шаардын тагдыры менен тыгыз байланышта болуп, коңшу атаандаштардын өсүшүнө жана папанын бийлигинин тынымсыз кысымына дуушар болуп, өз аймактарын толук көзөмөлгө алууга eтызар болгон.

15-кылым Альма-матер гүлдөгөн кез

Атак-даңкка ээ болгон студия дагы деле болсо дүйнөнүн ар кайсы бурчунан келген студенттерди өзүнө тартып турган. Келечектеги папалар, кардиналдар жана интеллигенция Юридикалык окуу жайларын бүтүрүүнү улантышкан. Ал эми искусство мектептери, Ренессанс гуманизминин маданий реформаларынын аркасында, жаңы дисциплиналар менен гүлдөп-өнүккөн. Бул Бентивоглионун үй-бүлөсүнүн жемиштүү мезгили болгон, анда шаардын де-факто кожоюндары атактуу мугалимдерди колдоп, Италиянын башка улуу королдорунда болуп жаткан окуяларга ылайык пропаганда жана мактоо алышкан.

16-кылым Студиумдун реформасы

Студимдун реформасы толгус түрдө чечкиндүү тыныгууга алып келди. Коммуна жана университети ийгиликтин жалпы пайдубалын жоготту: эркиндик. 16-кылымдын орто ченинде, Трент Соборунан кийин, папалар жана алардын элчилери жергиликтүү саясатка гана эмес, университетке да таасир эте алышкан. Бир жагынан сенаторлор, экинчи жагынан мугалимдер өз эркине баш ийишкен.

Архигиннасио сарайы курулганда, эки окуу жайдын ортосундагы өнөктөштүк аяктаган. Ошентип, биринчи жолу ар кандай мектептер Римдин көзөмөлү астында бир жерге топтолуп, окуучунун ректорлук кызматын жокко чыгарып, ишеним кесибин таңуулап, башка диндердин көптөгөн окуучуларын четке кагышкан.

17-18-кылымдар Студиум кризиси жана Болон институтунун Илимдер Академиясынын жанданышы

Болонья шаары жана Студиум эки кылымга созулган жай жана кризистик мезгилди башынан өткөргөн жана бул обочолонуу мезгилинен бир нече гана ысым чыга алган. Болон институтунун 18-кылымдагы Илимдер Академиясы аларга чиркөөнүн чектөөлөрүнө, саясий жана аристократиялык таптардын жалкоолугуна жооп кайтарууга мүмкүнчүлүк берип, Европанын калган бөлүгүнүн жашоосу менен түздөн-түз байланыш түзгөн.

19-кылым Оор жаңылануу

Акыры, Наполеон Бонапарт сырттан келген өзгөрүүнү алып келген. Республика жана кийинчерээк Италия Королдугу менен Студиум мамлекеттик университетке айланып, 16-кылымдагы Палаццо Поггиге көчүрүлгөн. Анын айланасында шаардын жаңы көркөм жана маданий району жайгашкан. Бирок папалыктын кайтып келиши менен жарым-жартылай ишке ашырылган жана жарым-жартылай жокко чыгарылган. Бул өзгөрүүлөр Болон жана Альма-Матердин тагдырын жакшыртууга жетишсиз болгон.

Италиянын биригиши жана жалпы тарыхты издөө менен гана Болон жана анын байыркы студиясы кайрадан бүтүндөй өлкөнүн омурткасы деп эсептелген.

20-кылым Дүйнөлүк Альма-матер

Алма-Матердин эл аралык кайра жаралышы 8-кылымдын 1888-жылдык майрамына карата ачылган. Шаар менен болгон мамилелер да кайра каралып, 20-кылымдын башында университет шаардык түзүлүшкө кирип, байыркы имараттарды ээлеп, жаңы имараттарын куруп баштаган.

Эки согуш бул долбоорду жайлатып, бирок экинчи дүйнөлүк согуштан кийин күч жана чечкиндүүлүк менен кайра жандандырылган. Ал тургай, коргошундун жылдары да орто Кылымдардагыдай эле, жаштардын жана студенттердин бүтүндөй мууну тарабынан катуу талап кылынган биргелешкен жакшыртууларга тоскоол болгон эмес.

Университет менен шаардын ортосундагы ийгиликтүү Альянс акыры Студиумдун 9-кылымдык мааракесин белгилөө учурунда көрсөтүлгөн. Ал мурунку салтанаттар сыяктуу эле, шаардын борборунда өткөн. Маджоре аянтында 430 Европалык ректор жана дүйнөнүн ар кайсы бурчунан келген 372 ректор Магна-чарта университетине кол коюшкан. Бүгүнкү күндө да бул жерде Болонья университетинин пайдубалы болуп келген көз карандысыздык жана окутуу эркиндиги белгиленет. Ошол учурда, ал дагы бир жолу бардык университеттердин энеси катары таанылган деп айтылат, Альма-матер студиясы.

21-кылым Кеңири таралган жана туруктуу университет

Өткөн кылымдын аягында университеттердин автономиясынын жаңы формалары киргизилгенде, Альма-матер өзүнүн айрым курстарын көчүрүүгө багытталган долбоорду ишке ашырган, бул Италияда биринчи көп кампустун түзүлүшүнө алып келген, азыр Романья аймагына чейин созулган. Ошол эле учурда, ал Болон борборунда жана анын четинде кеңейип, жаңы технологияларга жана айлана-чөйрөнү урматтоого болгон кызыгууну арттырып, 21-кылымда атаандаштыкка жөндөмдүү жана алдыңкы орунда калуу үчүн өтө маанилүү.

Дипломдук программалар

Болон университети тарабынан биринчи жана экинчи циклде 260 дипломдук программалары, билимдин жана тилдердин ар кандай тармактарында сунушталган.

• Айыл чарба жана азык-түлүк илимдери -16
• Экономика жана башкаруу -31
• Билим берүү -8
• Инженердик жана архитектуралык -51
• Гуманитардык илимдер -30
• Тилдер жана адабияттар, чечмелөө жана которуу -8
• Мыйзам -5
• Медицина -23
• Фармация жана биотехнология -12
• Саясий Илимдер -15
• Психология -7
• Илимдер -43
• Социология -4
• Спорт Илимдери -7
• Статистика -8
• Ветеринардык Медицина -5

Чет өлкөдөгү кампустар жана кеңселер

Болон университети көп тармактуу структурага ээ. Бул окуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылат жана Университеттин жамаатынын иш-аракеттерин жана жашоо сапатын жакшыртууга багытталган регион боюнча туруктуу изилдөө иш-аракеттерин жеңилдетет.

• Чесена Кампусу
• Форли Кампусу
• Равенна Кампусу
• Римини Кампусу

Аргентина Республикасындагы өкүлчүлүк, Болон университетинин жогорку изилдөө борбору Брюссель, Нью-Йорк, Шанхай шаарларында.

Музей жана китепканасы

Атактуу бүтүрүүчүлөрү

Болонья университетинин көрүнүктүү бүтүрүүчүлөрү атактуулар, саясатчылар, ишкерлер, спортчулар жана башкалар.

• Роберт Кофлер Джарвик, М.Д. (11 Май 1946) - америкалык окумуштуу, изилдөөчү жана ишкер.
• Пьер Паоло Пазолини (5 март 1922 - 2 ноябры 1975) - италиялык кинорежиссер, акын, жазуучу жана интеллигент. Ошондой эле актер, журналист, романист, драматург жана саясий ишмер.
• Джорджо Армани (11 июль 1934 ) - италиялык мода дизайнери. Ал 1975-жылы "Армани" компаниясын негиздеген.
• Николай Коперник (9 февраль 1473 - 24 май 1543) - Ренессанс доорундагы математик жана астроном.
• Антониони Микеланджело (29-сентябры 1912 - 30-июль 2007) - италиялык кинорежиссер, сценарист, редактор жана аңгеме жазуучу. "Заманбаптык жана анын нааразычылыктары жөнүндө трилогиясы" менен белгилүү болгон.
• Джорджо Бассани (4-март 1916 - 13-апрель 2000) - италиялык жазуучу, акын, эссе жазуучу, редактор жана эл аралык интеллектуал.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055-4
• https://www.unibo.it/it Университеттин расмий сайты
• 1911 Британика Энциклопедиясы / Болон университети Томас Эшби тарабынан
• Болон Университети / Чоң орус энциклопедиясы 2004–2017
• Родерик Т.Лонг тарабынан курулган университет. Макала 1994-жылдын жазында "Эркин улут" фонду тарабынан "формулалар" журналында жарыяланган