Жогорку деңгээлдеги жалпы домен

Жогорку деңгээлдеги жалпы домен (англ. generic top-level domain, gTLD) — жогорку деңгээлдин домендеринин категорияларынын бири. IANA уюму тарабынан башкарылат жана интернеттин домен аталыштар системасында колдонулат.

Тарыхы

Биринчи gTLD тибиндеги домендер 1985-жылдын январында ишке берилген. Ал учурда мындай домендерден 7 болчу:

• .com — коммерциялык сайттар үчүн;
• .edu — билим берүүчү сайттар үчүн;
• .gov — АКШнын мамлекеттик мекемелери үчүн;
• .mil — АКШнын аскердик сайттары үчүн;
• .net — интернет тармагына байланышы бар мекемелер жана уюмдар үчүн;
• .org — коммерциялык эмес сайттар үчүн;
• .int — эл аралык уюмдар үчүн.

Азыркы учурда gTLD домендеринин алтоосун каттоо үчүн кандайдыр бир чектөөлөр жок — .com, .net, .org, .info, .biz жана .name. Көрсөтүлгөн домендерди жеке жактар, мекемелер, уюмдар колдоно алышат^[1].

Домендик аталыштарга жана IP-даректерге байланыштуу маселелерди жөнгө салуучу ICANN 2010-жылдын 25-июнунда, порнографиялык мазмундагы сайттар үчүн .xxx доменин колдонууга уруксат берген^[2].

ICANNдын 2011-жылында 41-конференциясында өткөн конференциясында New gTLD программасы кабыл алынган жана gTLD домендерин юридикалык жактар, коммерциялык уюмдар, бийлик органдары, коммерциялык эмес уюмдар, мекемелер оздоруна каттата алышат^[3].

Жиктештирүү

Демөөрчүлөрсүз (негизги) жогорку баскычтагы домендер

• .com (commercial) — коммерциялык мекемелер үчүн
• .net (networks) — тармак провайдерлери үчүн
• .org (organizations) — коммерциялык эмес мекемелер үчүн
• .biz (business organizations) — коммерциялык гана мекемелер үчүн (чектөөлөр менен)
• .info (information) — баардык калоочулар үчүн
• .name (personal) — жеке сайттар үчүн (чектөөлөр менен)
• .pro (professionals) — айрым кесиптердин адистери үчүн (чектөөлөр менен)

Демөөрчүлүү жогорку баскычтагы домендер

• .asia — Азия-Тынч океан аймагынын жашоочулары үчүн
• .int — эл аралык уюмдар үчүн жогорку баскычтагы жалпы домен
• .aero — аэроиндустрия менен байланышкан уюмдар жана жеке жактар үчүн
• .cat — каталониялык лингвистикалык жана маданий коомчулуктардын өкүлдөрү үчүн
• .coop — кооперативдик уюмдар үчүн
• .eco — экологияга байланыштуу интернет-булактары үчүн
• .jobs — жумуш берүү менен байланышкан сайттар үчүн
• .mobi — ишмердүүлүгү уюлдук телефондорго багытталган сайттар үчүн
• .moe — моэруга байланышкан булактарды өнүктүрүү үчүн
• .museum — музейлер үчүн
• .post — почталар үчүн
• .space — космос менен байланышы бар уюмдар үчүн
• .tel — жеке жана корпоративдик байланыштарды сактоо жана иреттөө үчүн
• .travel — туристтик индустрия үчүн
• .xxx — 18+ менен байланыштагы маалыматтарды камтыган сайттар үчүн
• .yandex — Яндекстин сайттары үчүн (мисалы: taxi.yandex)
• .global — глобалдык деңгээлде иштеген уюмдар үчүн

Колдонууда чектөөлөрү бар домендер

• .edu (educational) — АКШнын билим берүү долбоорлору жана жогорку окуу жайлары үчүн
• .gov (US Government) — АКШнын өкмөтүнө бөлүнгөн
• .int (international organizations) — эл аралык уюмдар үчүн (.tpc.int кошпогондо )
• .mil (US Dept of Defense) — АКШнын аскердик уюмдары жана мекемелери үчүн

Интернет инфратүзүмү үчүн домендер

• .arpa — интернет инфратүзүмү үчүн

Резервдеги домендер

RFC 2606 документтине ылайык, жогорку баскычтагы төрт домен глобалдык DNSте колдонулбашы үчүн резервделген:

• .example — мисалдардын үлгүлөрү үчүн резервделген
• .invalid — иштебеген даректердин мисалдарынын үлгүлөрү үчүн резервделген
• .localhost — күнүмдүк localhost колдонууда каталар келип чыкпашы үчүн резервделген
• .test — тестирлөө үчүн резервделген

Булактар

1. Альбитц П., Ли К. DNS жана BIND. —  ISBN 5-93286-035-9
2. ББСнин сайтындагы макала
3. Нет.ком

Тышкы шилтемелер

• Жогорку баскычтагы домендердин жалпы маалыматы
• RFC 2006 документи